Claudio Gabis ARMONIA FUNCIONAL Con la colaboración de Jorge Senno y Rlcardo Ozán ,Éffiá#ffi Gabis, Claudio Armonía
Views 432 Downloads 49 File size 210MB
Claudio Gabis
ARMONIA FUNCIONAL
Con la colaboración de Jorge Senno y Rlcardo Ozán
,Éffiá#ffi
Gabis, Claudio Armonía funsional - la ed. - Buenos Aires: Melos de fucordi Americana,2A06. 375 p. + CD ;24x17 cm.
ISBN 987-1126-92-l
i. Música-Armonía. I. Título cDD 181.2s
Para mi modre, por hoberme descubierto el orte' y poro mí podre, por hoberme descubierto la ciencia'
ISBN- 10: 987- 1 126-92-l MELOS de RICORDI AMERICANA S.A.E.C. ISBN-1 3: 978.981-1126-92-7 MELOS CIC RICORDI AMERICANA S.A.E.C.
copyrighr 2006 by MELOS de RICORDI AMERICANAS.A.E-C. Tte. Gral. J. D. Perón 1558 - Brtenos Aires, Argentina. @
Todos los derechos están reservados - All rights reservecl Queda hecho el depósito que establece la ley 11.773.
Mls ¡cnnoEctmrENTos
DE ToDo
connzón
Fr#á gms
A mifamilia, Sonía, Tino, Flor, Leandro y rnuy especialmente a mi nieto Adríán, que me ha dado [a luz de su niñez. Muy junto a e[[os a mi amiga Violeta H. De Gainza, sin cuyo estímulo sabio y afectuoso nunca hubiera podído empezar esta tarea y mucho menos terminarla. A mis queridos colegas Juan San MartÍn y Alejandro Roman, que me ayudaron cotidianamente con sus buenas opiniones. A Ernesto Larcade 'amigo y editor- por su extraordinaria paciencia y a Guitto Espel por su confianza permanente en e[ proyecto. Y finalmente a Jorge Senno y Ricardo Ozán, mis compañeros en este viaje agotador pero maravilloso.
oE
En los cortos períodos en los que mi actividad profesional me ha perrniti-
Rrc¡Roo
do dedicarrne a la enseñanza, a menudo me he encontrado con músicos cle mucho talento, recién salidos del conservatorio, con un bagaje de conocimientos tan extenso como, por desgracia en muchas ocasiones, poco corn-
Pnóloco
Mrnrl¡-rs
prendido. Los mirsicos que transitamos en Ia mirsica popular, debimos dotarnos inh:itivamente de un sentido práctico, que en épocas no demasiado lejanas, era tarea de cada individualidad por ser escaso el material didáctico que existía en este sentido. Al tener delante el libro de Claudio Gabis "Armonía Funcional", siento que esa calencia de correspondencia entre lo "tradicional" y lo "práctico" podrá contar a partir de ahora con una obra cuya ñlncionalidad ayudará de sobrcmanera a los quc, manejando tantas posibilidades, no encuentran el carnino para hacerlas viables. Los acordes son manejados, según explica el autor, como entes independientes. Este libro no incursiona en la tradicional armonía a cuatro voces ni e¡r los encadenamientos de las mismas. Después de unas consideraciones
Frcu TÉcnrcr Realización de Ejemplos Audio y CD: Ricardo Ozán Realización de Ejernplos Gráficos y pentagrarnas: Jorge senno
Fotograffa: Umberto Sagramoso Diseño de Portada: Florencía Grassi
Diseño de lnterior: Federico Sosa y Soledad Calvo Editor: Guilto Espel Consultas y comentarios: a
rm
o n i a_fu n ci o n
cg ab i s_a r m o n
o o. co m. a
r
ci o n o l@ya h o o.
e
ol@yah
i a fun
s
sobre acirstica y tantas otras de carácter humanista, constantes en la obra, para hacer paralelismos corl el material rnusical al respecto, se errpiezan a
Ricordi Arnericana agradece a Florencia Grassi y Umberto Sagramoso por el aporte realizado para la realización de este libro.
AcsncR DE Mts corABoRADoREs Este libro no hubiera podido concebirse ni finalnrente realizarse sin la inestímable ayuda de dos excelentes profesionales de la práctica y la teoría musical. con Jorge senno y Ricardo ozán (músícos activos y clocentes por vocación los dos) me une una víeja y profunda amistad y el hecho común de que ambos fueron -de esto hace ya algunos años- mís alumnos. Su colaboración en este trabaio excede en mucho cualguier descrípción somera que pueda hacerse en los créditos de sus tareas y funcíones específicas. Como menciono en los agradecimientos, ambos fueron mis compañeros de viaje y colegas de aventura y desventura, es decir, mis amigos. CarJa uno de ellos aportó a esta Armonía Funcional puntos de vista que me permitieron ampliar eI mío propío. Por ello, si el resultado obtenido es bueno (a mi me parece que lo es) tengo en buena parte que agradecérselo también a eltos. Es un hecho que la unión hace la fuerza. En este caso, la unión con ellos me ha permitido llevar a cabo un proyecto cuya dimensión supera cualquier mérito individuat que yo pueda atribuirme.
clesplegar ante el esfi,rdioso diferentes maneras para facilitar la comprensión de lo tratado. Las escalas por si mismas, y en sll relación con los acordes en las qtre "funcionan", son tan protagonistas como éstos en todo
momento. Un interesante capítulo dedicado al Blues, su historia, su fuerza corno forma mrrsical, y su tratamiento técnico complementan y enriquecen un colnpendio de premisas inteligibles, que sin duda han cle con-
ducir a buen puerto al interesado en poner en orden sus conocimientos o en adqLririrlos en cualquier caso.
Irelicitaciones y gracias a Claudio por su fiuctílero esfi-rerzo.
Ricardo
or L¡óH Glrco Pnóloco
M
irolles (Músico)
En los tempranos 70, recién llegado de mi pueblo, una cantidad de sueños itlvadía mi cabeza. Yo tenía dos objetivos: ordenanre para sobrevivir en la gran ciudad y acercarne a ese nlanantial inagotable que era para nií el
movimiento del rock nacional. El destino me cntzó corl un personaje mágico, ya consagraclo rnirsico dtr la escena dei rock, pertenecía al grupo "Manal" y era Clluilio Gabis.
Todo en él me llarnó la ate¡lción; cómo formaba las frases al hablar; cómo llegaba a concllrsiones tan sabias, los libros que leía, córno tocaba la
ARMONIA FUNCIONAL
PROLOGOS ARMONIA FUNCIONAL
PROLOG OS
armonía desde su profesión como mirsico popular, el restrltado es una obra amplia, sin jurisdicciones, que sobrewela el campo restringido de los diferentes géneros musicales. Una obra sólida, bien fundamentada, pero a [a
guitarra, cómo se vestía y sobre todo su mirada hansparente, sincera y desprejuiciada que nunca me hizo sentir mal por el hecho de ser "un campesino recién llegado" o simplemente un pibe que intentaba hacerse conocer con slls pdmeras canciones. Claudio siempre "vio Lln poco más allá". Recuerdo el día que llegó a mi departamento con un atril y una arrnóni-
vez fresca, en la que con argumentos tan directos como confundentes se introduce al lector en los ternas básicos de la práctica y la teoría musical. Un libro necesario, escrito por un argentino. Violeto De Goinzo
ca, rne lo entregó y mirándome fijo rne dijo: "desde hoy te vas a poder acompañar con esto, será perfecto para expresar tus canciones..," Han pasado más de treinta años desde ese día de "iniciación" y se han
cumplido muchos de mis sueños. En 1996 pude cantar un terna mítico de Manal llamado "Avellaneda Blues" para un disco de Claudio. Fue como ceirar un círculo.
Hoy tengo el honor de ser uno de los elegidos para prologar este liblo increíble; fmto del trabajo, la convicción, el csfucrzo, la originalidad y... la sotpresa!.... toclo se va armando como un exquisito rompecabezas de infonnación y técnica. Intuyo que este libro revolucionario que carece de omnipotencia cuando clice que "cacla conocimiento que adquirimos lnodifica lo que ya sabíarnos..." selirá para clesaprcrrder viejos esquemas y se convertirá en un clásico de las nueyas generacionds cluu amen trabajar con la materia prirna cle la nlúrsica -colno dice de ur¿rncr'¿r poética Claudio- "¿ula
Pnóloco
oE
ClRupro Ktr r ¡¡ trnn
Como corresponde a alguien que pertenece a la generación de los 60, Claudio Gabis es un etemo disconforme. Y lo digo en el mejor sentido de la palabra. Disconformidad, en este caso, signiñca no resignarse a aceptar
el mundo tal cual es, poblado de injusticias y desigualdades. Significa no aceptar [a mediocridad y los chatos horizontes que nos proponen como modelos de vida cotidiana. En lo personal, significa trascender los propios Iímites y frjar la vista siernpre un poco r¡ás allá, con los pies en la tierra y la irnaginación sobrevolando el reino de Utopía. En pocas palabras: rebelarse. Rebelarse frente a lo irripuesto, frente a lo est¿rblecido, no sólo en el plano social, cultural, político, sino en el plano individual. lvlodelar el propio destino con todas las armas que estén a nuestro alcance para transfor-
combínación del a.íre y el tieutpo". Cracias por este enonne trabajo qlre nos abre un carnino hacia un nuevo punto de vista sobre la nattrraleza clel universo, clel soniclo y tarnbién sobre
rnarnos en eres nrás libres, rnás plenos, nrás felices.
nuestra pro¡lia naturaleza.
castellano como integrante del trío Manal, creó u¡r nuevo lenguaje musical y poético que influenciar'ía a varias generaciones. MLrchos (la rnayoría)
León Gieco
Claudio Gabis es un verdadero maestro erl este ca¡nino cle permanente superación. Con el primero de sus logros, liaber "inventado" el blues en
se hubieran dado por satisfechos, declicándose a clescansar córnodarnente
Pnóloco
oE
Vlol¡rR or GRr¡¡zn
(iabis le gustatra enseñar. Personalmente, rne consta c¡ue lo hacía rnr-ry bicn. Rcctrerclo que, en aquella época, no sólcl sc "copabau" en sus clascs clc giritan'a los adolescentes Ya clesde su época cle roquero joven,
¿r
ClaLrclit'r
que lo procttraban par¿l aprencler las escalas y lo.s giros car¿rcterísticos cle los solos de IVIanal... 'falnbién en algunos círculos pcdagógicos vanguardistas, gnrpos cle edtrcadores musicales cscuchrror) y dísfr-utaron dc sLrs enseñanzas intcligcntes y versátiles sobre las bascs rnusicales clel Blues o sobre los principios icleológicos del rock nacional.
Por haberlo seguiclo cle cerca desde entonces, y a través de casi tres
17
145
Cadencia rota diatónica: Cadencia de engaño VZ---.--iVl.
1rr(,
77.22
145
IRACK
11.o1a
li/\
1,,
i.1.26 17.21
PÁclf.tA
7';.tt t
Semicadencía frigia descendente
1t)'r
_
77.29 11.30
/ -1_5
15/ lrrli tt
Cadencia rota sensibilizada
15
Cadencia rota no diatónica
1't9
1.7.28 Cadencia rota
147 148
Semicadenciadóricaascendente
tr.23 Cadencía rota diatónica: VZ---'--.j'llltr.24 Cadencía rota diatónica: V7---.-.¡ll1t.25 Cadencia rota diatónica: V7----.-;'¡y
EIEIVIPLO IEMA
rr.orb
I '
Cadencia plagal en mayor sustitutiva
: Cnor¡lclas
_l . _Itd.lgljuténtica
1
PA(
rr.o3b
rr.rob
142
Como se t¡ansporta au tono ,nulrogruri* Como se transporta Ou ton Progresión diatónica compases 4 tríadas Progresíón díatónica cornpases tríadas 4 Progresíón diatónica A .orpár.i
1 i.
36
! 36
75
Análísis armónico Análisís armónico
10.11
1
PÁCIruN
Análisis armónico
10.08
10.10
IRACK
*¿-
EJEMPLO TEMA
no diatónica "artificial"
159
Cadencias aplicadas al blues r
r6tt
Cadencias aplicadas aI blues z
t6t
ARMONIA FUNCIONAL LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO
LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO ARMONIA FUNCIONAL
Capirulo 12: Ln cADENoA TWo-FrvE EJEMPLO
rz.or tz.o2
TEMA
tRRCf
Elmódulo
Two-five
Eltwo-five como rearmonización del
dominante
rz.o4 Cadencia resolutiva 4-----i3 rz.o5 Como s. tz.o6 Cadencia Two-five-one-lndicación con flecha Dom-tonica r2.o7 Progresión lmai7,lvmai7,V7,lmaj7 rz.o8
.
ProgresÍón con two-five: lmajz, lVma
rz.o9
El
two-five y su escala
72.70
El
two-five como herramienta
g,
ll7,Y7,lmaj7
rB rg
t6z
rg
163
t6z
163
ú3
rB ú3 rg ú3
modulatoria
-
ú4 164 165
t2.72
,z.rq
El
two-five como herramienta modulatoria:
CaOenas
Final
TEMA
r3.o5
Acorde tónica
9.o6
Tríada y cuatríada subdominante (lV y
r3.oZ
Cuatríada dominante VZ
C¡pírulo L4: ARens
r8
-t
pÁCrr.¡n
EJEMPLO
1.9
t65
rRRcr pÁcl¡lR
16/9
2t
,r,
27
772
l/majTj
21. trc
ToNALES
IIEMPLO TEMA
TRACK
Gráfico áreas tonales
22
174
t4.oz r4.o3
Area tónica
22
775
22
175
74.04
Acordes área tónica sobre cada uno de los tres bafos Super-acorde área tónica
22
176
U.osa
Area subdomínante
23
176
Us1b
Area subdomiante con acorde auxiliar Am7 Acordes área subdominante sobre los dos bajos det área
23 23
176
14.o6
777 177
¿
178
t*o+iuur
72.L5
cadenas ¿e
tz.t6 rz.rZ tz.tB tz.tg
Cadenas de two-fives
---
Cadenas de two-fives: Final Cadenas ¿e
PAGINA
t4.ot
two¡v.r
unuf isis
contiguos tz.2o Two-fives contiguos 12.27 Two-fives contiguos '1.2-22 Two-fives contiguos t2.23 Progresión con two-líves r 72.24 Progresión con two-fíves z 72.25 Progresíón con two-fives 3 Two-fives
166
t6(t
_ 79
t66
'
767
20 ú7 20 t67 ,"
17B
Super-acordedominante
24
t4.77 Adición de acordes- Nor-tríadas t4.72 Adición de acordes-cuatríadas 14.13
Adíción de acordes
14.t4
-N.t-reurrnoni..d,
.---
1TB
25
179
25
179
25 z6 z6
r8o r8o
z6
rBr
r8o
úB
74.75
Adición de acordes Na z: Uno-seis-dos_cinco Adición de acordes Ne z: rear¡nonizado
t6B
t4.t6
Adición de acordes Ne z: rearmonizado sobre bajos
169
14.71
Sustracción de acordes
27
rBr
r4.rB
Ejemplo anterior con acordes sustraidos
27
rBr
27
rBl
úg ú9
Cnpírulo 13: Fu¡¡crorues Rn¡¡óNtcAS rRncr
t4.to
p;t¡bilid.;
originales
14.79
Sustracción de acordes: seguncla
14.2O
Sustracción de acordes: tercera posibilidacl
zl
r8z
74.2t
Sustraccíón de acordes: cuarta posibitidad: tríaclas
27
tBz
14.22
Sustitución de acordes, progresión
27
r8z
pÁcr¡lR
ri
14.23
27
771
27
171
74.24 14.25
777 772
34 35
ARMONIA FUNCIONAL LÍSTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO
LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO ARMONIA FUNCIONAL
CnpÍrulo 1.5: Rlrnno nnuó¡¡lco
Cnpírulo 17: Trrustorues
15.o1
Cambio de acordes
t5.o2
Cambio de acordes: conclusión
75.o3 lntensidadrítmica 15.o4 lntensidad rítmica 15.o5 Colocacjón de los acordes 15.o6 Colocación de los acordes 15.07
en unufrase uñón¡cu
en t ná frureirr*ícu según su grado de estabitidad o inestabilidad Colocacíón de los acordes en unu frase uñór.ca según su grado de estabilidad o
inestabilidad
r5.oB
colocaciónderosacffi
15.09
según su grado de estabílidad o ínestabilidad ColocacÍón de los acordes en una frase armónica según su grado de estabitidad o inestabítidad
15.10
Síncopa armónica
-
r8B
EJEMPLO
TEMA
L7.ot
Mayor y menor
LT.oz 17.o3
Puntos críticos de la escala menor
Sisternas de tríadas y cuatríadas de la escala menor
17.04
Área tónica menor
17.05
Área subdominante menor
t7.o6 t7.o7 t@
Necesidad
Síncopa armónica: conclusión
77.74
relativos
30 3o ' ' -
zo8
30
272
_-2L2 30
273
natural natural
natural natural de las escalas auxíliares
Comparación escalas menor naturaly armónica
rz_.o9 lntervalo
77.to ty.77
TRACK PAGINA
de tono y medio entre b6 y
Z
-
Sistemas de tríadas y cuatríadas menor armónica Área tónica menor armónica
V7 dominante por excelencia det
.75 VlloT sensíble secundaria 17.t6 Comparación de escalas menor
l-
t7
CnpÍrulo L6: Te rusror.rEs
natural y menor melódica
Estructura básica de un acorde tríada Estructura básica de un acorde cuatrÍada Estructura superior de un acorde
rz.r8
Comparación de escalas mayor y melódica
17.7g
Menor melódica ascendente
tf -
M..- t.
rZ.zr
y
descendente naturat
Sistemas de tríadas y cuatríadas menor me[ódica
rZ.zz Acorde tónica l-6 t7.23 Acorde tónica -6: inversión rnás usada f
Escala momentánea de cada acorde diatónico
21o 27o 271
' ' -
275
-
275
-
275
30
zt6
30
zt6
274
__
275_
agregada
29
2o1
_
30 30
217 277
277-
_r9--119 30 ' ' -
zt9
77.24
Área tónica menor metódica
t7.26 rZ.zZ t7.28
V7 dominante principal
secundaria Escala menor compuesta
31
221'
17.2g
Two-five menor resolviendo en tónica menor
37
222.
17.32
.*''ót d.lf menor resolviendo en l-7
Tensiones sobre un E7 proveniente de A- armónica
219 279
220
,to
Vll-Z(b5) sensible
trJ" T*t-fi". *.t"t."t rT.3r Escalas sobre e[ Two-five
36
2og
t-zt6
EIEMPLO TEMA
Séptimo modo escala menor armónicá Séptímo modo escala menor armóníca con la 7a mayor tscala simétrica dismínuída Progresión de rock ,,power chords,' .,els? Progresión de rock ,.power chords,' Fl5elBa
zo8
37
222
37 31
222.
22j
ARMONIA FUNCIONAL LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO
E'EMPLO
TEMA
TRACK PÁGINA
17.33 B-z(bs) Etbglbt)-'-*-:;A-t 17.34 Tensiones sobre un E7 proveniente 17.35 B-z(bs) Etblbn)-----i\-7
de A-
melódica
t 17.3T Ctiché menor z 17BB Ctiché menor 3 t7.j9 Cliché menor 4 77-40 Ctiché menor 5 77.4t Ctiché menor 6 t7.42 Ctiché menor I 7736
Ctiché menor
r t7.44 Progresiln menor z y.45 Pr"gr_es¡ór menrry 12.46 Progresión menor ¿+ 77.47 Progresión menor 5 12.43
LISTADO DE EJTMPLOS DE AUDIO ARMONIA FUNCIONAL
Progresión menor
37 3t
z2i 223
3t
223
32 32 32 32 32 32 32 32 3z 32 32 32
224
224 224
224 224
EJEMPLo
IEMA
rRRcr
224 224
Cnpírulo L9: Do¡¡l¡¡ANTES sEcuNDARtos
225 zz5
EIEMPLO TEMA
225
t9.o1
225-
tg.oz-a Progresiones con dominantes
225
t9.oz-b Progresiones con dominantes secundariosVl I lllt9.o2-c Progresiones con dominantes secundaríosV7 I lV
Cnpírulo 1B: CunrniDAs DtsMtNuÍoas
PAGI¡iA
Enlace entre acordes diatónicos
234
tñ*Juri*
V,
19.oz-d Progresiones con dominantes secundariosVT 19.o2-e Progresiones con dominantes secunclariosVl
EIEMPTO TEMA
TRACK pÁcr¡rn
r8.or
Estructura de un acorde disminuído
r8.oz r8.o3 r8.o4
Trítonos contenidos en un acorde dísminuído
3j 3.,
lnversiones de un acorde disminuído
33
Disminuídos con [unción dominante
18.o6
Disminuídos sin funcíón dominante
tB.o7
DisminuícJos sin función dominante
rB.oB
Análisis de tos disnrinuídos
r8.o9
Análisis de los disminuidos
zz6 zz6 227
n
35 235 35 235 35 235 35 235 35 235 35 46
lV7 I Vl-l
t9.o3 vt lvtl-t@s) 79.o4 19.05
t9.o6 t9.o7 r9.o8
Resolución deceptiva de donr. secundaríos
36
Resolución deceptiva de dom. secundarios
36 36 36 36
Resolución deceptiva de dom. secundarios
Dominantessecundarios auxiliares Dominantes secundarios auxiliares
227 33
zzB
Cnpirur-o 20: Do¡¡r¡IANTES poR
2i7 23t 237 238 z3B
EXTENSTóN
zzB zzB
EJIMPLO TEMA
r8.ro-a lnversiones de un disnrinuído en la misma progresión.
33
zzB
2o.o1-a Dominante por extensión de un dominante secundario r
rB.ro-b lnversiones de un disnrinuído en [a misma progresión rB.ro-c lnversiones d. ,r .lir",i*í,,l" t, -,itrno ptosrat¡* "r,
33
zzB
,tgjj_rylr.tlpor
33
zz8
20.oz-a Dominante por extensíón de u¡t dominante secundario z
33
229
zo.oz-b
Do mina
229
2o.o3 2o.o4 20.o5
Dominantes por extensión que resuelven en two-fíves
;B;d tr*¡r¡. 1. -tru pr.gr*ió. rB.rr Retación entrá ¿orninantes /áirri*l¿* rB.rz Relación entre dominantes y disnrinuídos rB.r3 Sustitución de un dorninanie por su disrninuído asociado -o )ü
zz6
227 33
pÁcr¡¡R
r9.t4 Sustitución de un domínante por su disminuído asociado 34 z3o r8.r5 Sus tuc ón de un dominante por su disminuído asociado 34 23o t3.t6 Sustitución de un disminuído por un dominante 34 z3o t9.t7 Sustituc ón de un disminuÍdo por un dominante 34 z.3o r8.r8 Los cuatro disminuídos asociados a un acorde domínante - 23t r8,r9 Dominante con b9 34 231 r8.zo Resolución d 4, r8.zr Vínculo escalístico entre dominante y disminuído =4 - 237
229 34
229
tRRcr pÁcr¡ln
nte
extensión de un dominante secundario
1
p"*-t.*iór d. r" d*l ¡ñt. ;*n¿*¡p*
"-t.*lór
q;.;ñt"r
240
7
24o
37 37 37
240
cíory7 * t*"Ji"." ¿o".lr;'ór t;-;;t
Dominantes por extensión que resuetven en two-fives: continua Dominantes
37 3
240 241 241
39
ARMONIA FUNCIONAL LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO
TEMA
EIEMPLo
TRACK PAGINA
Elbglbl¡)""-iA 7
77.33
B-z(bS)
t7.34 17.j5 77J6
Tensiones sobre un E7 proveniente de
A'melódica
VblbB)""-:¡A-7 Ctiché menor t 17.37 Ctiché menor z 77JB Ctiché menor 3 77.39 Ctiché menor q 77.40 Ctiché menor S 17.47 Ctiché menor 6 17.42 Ctiché menor I 12.43 Progresión menor r B-z(bs)
Ztt_i'"gf:g r:lg 2 9.45
LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO ARMONIA FUNCIONAL
Pr"gtetiót
*et
12.46 Progresíón menor ¿+ 17.47 Progresión menor S
37 37 31 32 32 32 32 32 32 32 32
223 223 223 224 224 224 224 224
EJEMPLo
TEMA
rRRcr pÁcIxn
t9.t4 Sustitución de un dom nante por su dism nuído asocíado rB.r5 Sustitución de un dom nante por su disminuído asociado t8.t6 Sustitución de un disrninuído por un dom nante t8.t7 Sustítución de un dismínuído por un dominante r8.r8 Los cuatro disminuídos asociados a un acorde dominante r&t9 D"*ir.nte.o t9.zo Resolución de G7b9 en Ct8.zt Vínculo escalístico entre dominante y disminuído
224
CepÍrulo i.9: EIEMPLO TEMA
32 32 32
225
rg.o1.
225-
t9orr Pr"gr.rf*;s.0" do*'r*t.t *.r*J*i.r
225
t9.oz-b Progresiones con dominantes secundariosYl
tfr"
pÁctr'¡R
234
V?
Pr"gr.ti"*ffi;i*W
n I lll/ lV
19.03
¡+7
vt lvtt-tbs)
Estructura de un acorde disminuído
rg.o4
Resotución deceptiva de donr. secundarios
r8.oz
Trítonos contenidos en un acorde disminuído
19.05
Resolución deceptiva de dom. secundarios
r8.oj
lnversiones de un acorde disrninuído
r8.o4 r8.o5
Disminuidos con función dominante
19.o6 Resotución deceptiva de dom. secundarios tg.o7 Domínantes secundarios auxiliares r9.o8 Dominantes secundarios auxiliares
18.o6
Disminuídos sin función dominante
r9.o7
Disminuídos sin función dominante
rB.oB
Anátisis de los disntinuídos
r8.o9
Análisis de los disminuidos
Dísminuídos con función dorninante
CRpirulo 20:
¿u un clisminuício enta tii*u progresión r8.ro-d lnversiones de un disminuído en la mísma progresión
tñ;l.*"iá*t
229
35 235 35 235 35 235 35 235 35 235 35 236 36 47 36 4t ,31 36 16 238 36 238
Do¡¡UNANTES poR EXTENSTóN
EJEMPLO TEMA
[a misma progresión.
rB.ro-b lnversiones de un dísnrinuído en la misma progresión
)il
237 231
TRACK PAGI¡IA
r8.or
34
237
4t 34 -
Enlace entre acordes diatónicos
t9.oz-d Progresiones con dominantes secundariosVT lV7
rB.rz Relación entre dominantes y disnrinuídos tB.r3 Suslitución de un dominanie por su disrninuído asociado
z3o
Domr¡¡ANTES sEcuNDARtos
79.o2-e Progresiones con dominantes sec,rn,f anios V7
r8.ro-a lnversiones de un disnrinuído en
23o
225
3'*__=2
tnncr
z3o 23o
224
Cnpírulo 18: CunrnÍDAs DrsMrNuíons EIEMPLO TEMA
34 34 34 34 -
TRACK PAGINA
2o.o1-a Dominante por extensión de un dominante secundario r
240
zo.or-b Dominante por extensión de un dominante secundario r
240
37 37 zo.o2-a Dominante por extensíón de un domínante secundario z 37 zo.oz-b Dominante por extensión de un donrinante secundario z 37 2o.o3 Dominantes por extensión que resuelven en two-fives 37 20.o4 Domínantes por extensión que resuetven en two-fives: continuacioqT 2o.o5 Dominantes por extensión que resuelven en two-fives: conclusión 37
240 240 247 241 2t¡7
39
ARMONIA FUNCIONAL LISTADO DE EJEfulPLOS DE AUDIO
EJEMPLO
TEMA
LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO ARMONIA FUNCIONAL
TRACK PAGINA
7 zo.o6-b Domínantes por extensión con resolución retardada 1 2o.ol Dominantes por extensión con resolución retardada 2 zo.o8 Cadenas de dominantes por extensión 2o.og Cadenas de dominantes por extensión con two-fives 2o.7o Cadenas de dominantes por extensión: conclusión 2o.o6-a Dominantes por extensión con resolucíón retardada
38 38 38 38 38 38
EIEMPLO TEMA
rRRcr
z4t
zt.t3-d Cadencia modal en D menor dórico
z4t
27.t3,-e Cadencia modal en D menor dórico
"42
zr.t3-f
Cadencia modal en D menor dórico
242
27.t3-g Cadencia modal en D menor dóríco
242
zt.t3-h Cadencia modal en D menor dórico 2t.t4-a Cadencía en E menor frigio zr.t4-b Cadencía en E menor frígio
242
Cnpíruro 21: Mooos
47 47 47 41. 47
27.74-C Cadencia en E menor
frigio
zt.t4-d Cadencia en E menor frigio EJEMPLO
TEMA
TRNCT PÁEIruR
modal 21.02 Elconcepto tonal 21.03 El concepto tonal 2t.ot
244
Elconcepto
244 245
jónico eólico z7.o5 zt.o6 Modos de [a escala de C mayor diatónico 21.o7-a Sextas díatónicas paralelas en C sobre bajo D zt.o7-b Sextas diatónicas paralelas en C sobre bajo G zt.o8 Cadencía modal símple en D menor dórico D t.tttdóri,r", Crd.r"'@. zr.to Funcionamient melódico de un modo sobre sus cadencias zr.u Bajo pedaly os inato 27.t2-a Cadencia moda .n C rtytt ló"i zt.tz-b Cadenci a moda en C mayor onrco 2t.o4
Modos paralelos: C mayor
Modos paralelos: C menor
2r.12-c Cadenci a moda I en C mayor
,*rd C.d.* ; r"d" len C mayor 21.72-e Cadenc , r".i" len C mayor zt.tz-f
mayor lidio
247
zt.t6-a Cadencia en G mayor mixolidio zt.t6-b Cadencia en G mayor mixolidio
25o
zt.t6-c
257
zt.t6-d Cadencia en G mayor mixolidio
257
zt.'t6-e Cadencia en
252
zt.t6-f
Cadencia en G mayor mixolidio
G mayor
mixotidio
Cadencia en G mayor mixolidio G mayor
mixolidio
253
2t.77-a Cadencia en A menor eólico
253
zr.r7-b Cadencía en A menor eólico
254
zr.r7-d Cadencia en A menor eólíco 2t.17-e Cadencia en A menor eólico
27.t7-c Cadencia en A menor eólico
lonrco
4o
2 54
40
254
21.79
Cadencia en B menor locrio
40 40 40 40 40 4t 41 47
254
2t.zo
Acorde modal característíco en D menor dórico
254
27.27 Acorde modal característico en E rnenor frigio 21.22 Cadencia modal en G mixolidio 21.23 Acorde modal característico en G míxolidio 27.24 Acordes característicos en los modos diat. paralelos
::.tonrco
onrco en C mayor jónico
t.t-'
C.d.t .''r
r"dt I en C mayor jónico zr.tz-j Cadencia moda en C mayor jóníco 2lr3-a Cadencia modal en D menor dóríco
40
F
? 54
Caden cia moda en C mayor jónico
zt.tj-b
27.75-c Cadencia en
zr.16-9 Cadencia en
39
menor frigio
!9
zt.tz-h
Cadencia modal en D menor dórico
21.73-C Cadencia
39 39
247
E
2t.t5-a Cadencia en F mayor lidio zt.t5-b Cadencia en F mayor lidio
lo n rco
Cadencia moda en C mayor
27.t2-g Cadencia moda
39 39
2!.74-e Cadencia en
modal en D menor dórico
254 254 254
zt.t8
Cadencia "andatuza" en A menor
255 255
255 255 255
42
256
42 42 42 42
256
43 43 43 44 44 44 44 44 44 44 45 45 45 45 45 45 45 46 46
256
256 256
256 256 256 256 256 256 257
257 257 257 257 257 257 257 257 257
258 258 259
-
259
46
259
' -
z6ct
Uso de diferentes modos sobre un mismo centro tonal r
47
z6t
Uso de díferentes modos sobre un mismo centro tonal z
47
z6t
255
21,.25 Colorido de los modos diatónicos
255
zt.z6 2t.27
255
pÁcl¡rR
de
C
259
/tl
LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO ARMONIA TUNCIONAL
ARMONIA FUNCIONAL LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO
CRpÍrulo 24: Dout¡lANTEs susnruros
Cnpírulo 23: l¡¡rrncAMBto MoDAL EJEMPLo
rEMA
z3.ot
Diferentes modos sobre tónica varíable (C /
lRRcr< pÁcr¡¡R
23.02 Diferentes modos sobre tónica variable 23.03 Progresión lM: acorde bllmajT 23.04 Progresión lM: acorde blllmajT 23.o5 Progresión lM: acorde bVmaj7 13."6 Pttgr.tió. lM
z3.oz z3.o8 z3.og
Progresión Progresión Progresión
z3.ro Progresión z3.rr Progresíón 23.12
Progresíón
2-1::!
Progresión
23.75
Progresión Progresión Progresión
bVllmaiz blll-7 l,Vl' u*rd. lV7 lM: acorde V-Z lM: acorde lM: acorde
23.22 23.23 23.25
Vll-7 lM: acorde ll-Z(bS)
lM: acorde]1.Zgt_ lM: acorde #lV-Z(bS) lM: acorde V-Z(bS) lM: acorde Vl-Z(bS)
Progresión
Progresíón Progresión
lM:
acorde
lVz
acorde bV7
lM: acorde
bVllT
lM: varios acordes
lM: varios acordes Prosresió1lft{_9".1¡991len", _zl.z6
23.27
_
lM: acorde bVll-7
13.p__Pj9gf:glg. 23.2o
Progresión
Progresión
qB 48 49
C-) Ca /
Progresión lM: acorde
23.73
23.16 23.77
(C
lM: tonalidad
menor
278 278 278 zZ8
49 27g 49 27g 4, ,?, 49 zlg 49 279 49 z7g 49 27g
__5o 50
_
277
279
27g
50 50
z8o
so
2Bo
50
z8o
5o 50 5o 50 5o 50
z8o
z8o
z8o
z8r
z9t z8r
z3t
EJEMPLo
TEMA
rRRo< pÁct¡lR
príncipalVT atenuada fundamentales SubVT entre 24.oj -relación 24.04 5ubV7 ilzarriba de la tónica z4-o5 Resoluciones V7--'-¡rl y SUbVZ---- il 24.o6 Doble lunción resolutiva deltrítono 24.07 Doble tunción resolutiva deltrítono z4.ot
El
24.02
Cadencia auténtica
dominante
z4.o8
Doble función resolutiva deltrítono: Tritono sobre dos fundamentales
24.09
Doble función resolutiva deI trítono: Trítono sobre dos fundamentales
24.70 24.77
t 7 nante 1
Reglas básícas de substitucíón dom nante Reglas básicas de substitución dom nante
Reglas básicas de substitución dominante r-
conclusión
Two-five
24.75-a Sustitución de dominantes secundaríos
r
24.t5-b Sustitucíón de dominantes secundarios r: 24.t6-a Sustitución de dominantes secundarios
conclusión
z
24.r6-b Sustitución de dominantes secundarios z:
conclusión
r:
conclusión
p91ex|a:,r.j__ z4.r9-c Sustitución de dominantes por extensión 2 z4.r8-b Sustitución de dominantes
z
24.t9 Sustitución de dominantes por extensión: Sustitucíón de SubV7's por two-lives
42
z86
51
286 286
Sz 5z 5z 52 52 52 52 52 52 fi f 53 fi
zB7 zB7
zB7 287 287 zB8 zBB
zBB
z8B z8B zBB zBB
289 289
z4t8-a Sustitución de dom nantes por extensíón z
z4.r8-d Sustitución de dominantes por extensión
285
z9s 285
24 ti-o_St st¡tu.'on de dom nantes por extensión r 24 17-b Sustitución de domi nantes por extensión
284
z9s
51
distintas
cromático 24.74-a Two-fíve cromático 24.r4-b Two-five cromático 24.t4-c Two-five cromático 24.t4-d Two-five cromático 24.73
51
distintas
24.12-a Reglas básicas de substitución dom
z4lz-b
281.
54
289
54
289
54 54
2Y 289
_L!_:89 5
4
29o
43
LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO ARMONIA FUNCIONAL
ARMONIA FUNCIONAT LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO
CnpÍrulo 24: Dout¡tANTEs susnruros
CnpÍruuo 23: l¡¡rrncAMBlo MoDAL EIEMPLo
rEMA
lRRcr< pÁcr¡¡R
48 48 49 49 49 49 49 49 49
I C-) (C 23.02 Diferentes modos sobre tónica varíable / C9 23.03 Progresión lM: acorde bllmajT 23.04 Progresión lM: acorde blllmajT 23.05 Progresión lM: acorde bVmajT 23.o6 Progresión lM: acorde bVlmajT 23.07 Progresión lM: acorde bVllmajT z3.o8 Progresión lM: acorde blll-7 23.09 Progresión lM: acorde lV-7 2310 Progresión lM: acorde V-7 23.1t Progresíón lM: acorde bVll-7 z3.rz Progresión lM: acorde Vll-7 23.13 Progresión lM: acorde ll-Z(bS) 23.74 Progresión lM: acorde lll-Z(bS) 23.15 Progresíón lM: acorde #lV-Z(bS) 23.16 Progresión lM: acorde V-l(bs) __
z3.ot
Diferentes modos sobre tónica varíable (C
z3.rZ z3.rB
Progresión
z3.zo 23.21
Progresión
Progresión
Progresión
z,lr:g
lM: acorde Vl-Z(b5) lM: acorde blllT
lM: acorde lM: acorde
bVZ_
___
bVlT
jg!.11rz_--__
-.r¿_jlsf:pllM:1.,9:¿cordes 23.24
Progresión
lM: varios acordes
--
--,3.1--1-5!1 23.26 Progresión lM: tonalidad ntenor - 4t/
Pr"gr"t;6r ltt1l"..lidr,l;.r*
-
TRACK PAGINA
279
24.o8
Doble función resolutiva deltrítono: Trítono sobre dos fundamentales
24.09
Doble función resolutiva del trítono: Trítono sobre
278 278 278 279
24.ot
279 279
279
49
279
279 z7g 279
,Bo z8o
z9o
50 A"_-_ 5o z8o 50 z8o
50
2Bo
50
z9t
50 5"
,& --
z8r
El
dominante
distintas
dos fundamentales
distintas
283
51 . 51 -
z86
51
z86
5z 5z 5z
284 zB5 285 285 285
z86
7 zB7 zB7 24.77 Reglas básícas de substituc ón dom nante 7 zB7 z4.rz-a Reglas básicas de substituc ón dom inantel ,B? z4.rz-b Regtas básicas de substitLrc ór d"* h*t. t*.*trtiót--5:- 52 287 24.13 Two-iive cromático 24.t4-a Two-five cromático Sz zBB 24.t4-b Two-five cromático 52 zBB 24.t4-c Two-five cromático 52 z8B 24.t4-d Two-five cromático 52 zBB 24.75-a Sustitución de domínantes secundarios r fi z8B 24.r5-b Sus tución de dom nantes secundarios r: conclusión n zBB 24.t6-a Sustitución de dominantes secundarios z 53 z8B ,J:9! Sustítuc ón de dominantes secundarios z: conclusión fi 289 24.17 -3 S*t,'tr'* ór d. d.-'r*t.t ptt.^t.*'ó" 24.r7-b Srrtit*i ón de dominantes por extensión r: conclusión 54 289 24.t9-a Sustituc ón de dominantes por extensión z 54 289 z4.t9-b Sustitución de dominantes por extensión 2 54 289 z4.r8-c Sustitución de dominantes por extensión z ___54 289 _ z4.r8-d Sustitución de dominantes por extensión z _L! _ 32z4.to
24.19
1¡2
TEMA
279
278
49
50 50 5o 5o 50
EJEMPLO
principalVT atenuada Cadencia auténtica 24-oz 24.03 SubVT -relación entre fundamentales 24.04 Sub V7 tlz arriba de la tónica 24.05 Resoluciones V7'---r,l y SubVT-'-- ;rl 24.o6 Doble función resolutíva deltrÍtono 24-oT Doble función resolutiva deltrítono
277
Reglas básícas de substitución dom nante
Sustitución de dominantes por extensión: SustítucÍón de SubV7's por
two-fives
5
4
29o
43
:[' I
fI I f
DE EJIYILO:!!nlj Dlo ARMoNIA FuNcloNAL LlsrADo
LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO ARMONIA FUNCIONAL
rRRc¡< pÁctr.¡R
EJEMPLO TEMA
Sustitución de dominantes por extensión: dominantes por extensión y sustitutos reunidos
Cnpírulo 25: Er Blues EJEMPLoTEMATRACI(PAGINA
55 lV7 relativa y blues Escala de b3 con Mayor Pentatónica Estructura del btues de doce compases Blues de doce compases forma Na r 25.o6 Escala de btues del 17 sobre cada acorde de un blues 25-o7 Blues de doce compases forma Ne z z5.oB B ues de doce compases forma Ne 3 25.o9 B ues de doce compases forma Ne 4 z5.to B ues de doce compases forma Ne 5 ,5r@sformaNe6 z5.rz Estructura narrativa
2\-O2 25.o3 25.04 25.05
Estructuranarrativa
25.16
El acorde mayor
3
zs.r8-a
Estructura narrativa Blues
yl".tti¿.¿ t.Vt conbT
Y
#9
Turnback
_-
3:jB-b-rur.bt.k-25.r8-c Turnback z5.rB-d Turnback
_
s.'B-lTrrnlgt z5.tl-f
Turnback
---,:.¿-iTlrygt" Blues menor de doce compases forma l'lq r __-z1zo
25.2r
Blues menor de doce compases forma Ne z
25.22 Blues menor
41¡
299
Pentatónica mayor con b3 sobre acorde subdominante
25.r3 25.r4 25.r5
cle doce compases
forma
NQ 3
_
297
299
55
3oo 3oo 3o1
55 55
3o3 3o3
3o4
55 3o4 55 3o4 - 305 - 306 ' 307 - 308 56 3to 56 3tt 56 3tt 56 3tt 56 3tz 56 372 56 3tz 56 31? 57
3r3
57
374
57
314
25.2j
Blues menor de doce compases forma Ne 4
25-24 25.25
Blues menor de doce compases lorma Nq
5
Blues menor de doce compases forma Ne 6
z5-26 Blues menor de doce compases forrna Ne 7 25.27 Blues menor de doce compases forma Ns 8 z5.z8 Materiales melódícos y escalas para el blues menor r 25-29 Materíales melódícos y escalas para e[ blues menor z 25.3o Materiales melódicos y escalas para el blues menor 3 25.37 Materiales melódicos y escatas para el blues menor 4 25.32 Blues en C mayor tradicional 25.33 Cadencia mixolidia en C
25.j4 25.j5
Cadencias mixolidias transportadas a
25.36 25.37
Cliché armónico mixolidio r
Blues mixolidio en
F
y
57 57 57 57
315 315 315
5J 58 S8
58 58 -
316
3t6 316 317 377
318 318
G
C
314
318 59
319
59
319
Ctiché armónico mixolidio z
319
z5AB 25.39
Cadencia dórica en
D
32,J
25.40
Cadencias dóricas transportadas a G y A
3_?n
25.47
Cadencias dóricas transportadas a G y A
25.42 25.43 25.44 25.45 25.46 25.47
Blues dórico en D menor
Blues en D menor
_]_!o
320
6o
Cadencia en A menor eólico
32o
-l21
Cadencia en D menor eólico
321
Cadencia en E menor eólico
321
Blues eólico en A menor
6t
32't
Blues frigio en E menor
6't
322
25.48
Btues de ocho cornpases forma Na r
6z
')))
25.49 25.50 25.51 25.52
Compases eliminados de forma de doce compases
25.5j
Blues de ocho cornpases forma N9
25.54 25.55 25.56
' 6z 6z 6z 6z 6t
Ctiché armónico blues nruy común
Blues de ocho compases forma Ne z Blues de ocho compases forma Ne 3 Blues de ocho compases forma Na 4 5
Blues de ocho compases forma Ne 6
Blues de ocho compases forma l,le
323 323
323, 324 324 1,r;,
325 Z
6z
325
..t:tr
t 7
LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO ARMONIA FUNCIONAL
! 7
ARMONIA FUNCIONAL LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO
* n
il n
x T
E'EMPIO
TEMA
TRACK PÁGINA
-
mind compases
25.57 25.58 25.59 25.6o
Blues de )azz: Forma de blues tradícional de doce
328
Compases que serán modificados en el blues de
328
25.6t
El 17 delcompás
Georgia in my
Parte "A" de ocho
326
compases jazz
4
i
EIEMPLo
rEMA
27.02 27.03 27.04 27.05
C Modos de C pentatónica-diatónica Pentatónica mayor Pentatónica menor
27.07 27.o8
Modo r de C pentatónica
tnRcr
Escala pentatónica-diatónica de
329
25.62 Two-five delcompás 4 25.63 #lVo7 del compás 6 25.64 ldem z 25.65 Yl lll-l del compás B 25.66 Turnback 25.62 Pasajes armónicos estáticos elinlinados 25.68 Forma O. Otu 25.69 Forma de blues de jazz Ne r 25.70 Forma de btues de jazz Ne z ;5 Zt F-r. d. blrur O. ¡urrÑ% 25.72 Forma de btues de jazz Na 4
a'23-F'ryi.1":9:lg..ltl__ 25.74 de 6 Forma
325
tt h
blues de jazz Ne
329 33o 33o 33o
-
331
33t
fi 332 fi T3 q T3 @ 333
q
T!
fi
33.4
Cnpírulo 26: Crcr-os oe Re lRoó¡t
342 342
64 65 65
mayor
Modo z de C pentatónica mayor
=--
z7.to Modo 4 de C pentatónica rnayor z7.rr Modo 5 de C pentatónica mayor 2712 TrÍadas construidas a partir de [a escala pentatónica 27.t3 Cuatríadas construidas a partir de [a escala pentatónica Acorde mayor con sexta generado a partir del primer grado
Zf_P_. t t. " i.. t. b t. z7.rB Pentatónica sobre progresiones diatónicas 3 zZ.r9 Pentatónica sobre progresiones diatónicas 4 .
.
353
353 353
Pentatónica sobre progresiones diatónicas 6 Pentatónica sobre progresiones diatónicas 7
66
355
_ 66 66
355
'
355
'
356
rRncr
pÁct¡ln
6t
358
EJE¡/IPLO
5
Pentatónica sobre progresiones diatónicas
9
Las tres pentatónicas conten¡das en una escata diatónica Las tres pentatónicas contenidas en una escala diatónica C
z8.oz
lss
cUARTAS
TE/VlA
Construcción de acordes por cuartas Enarmonía acorde cuarta aLtmentada-cuarta Sistema de acordes por cuartas en
4rr
353
Pentatónica sobre progresiones diatónicas
Cnpírulo 28: AconoES PoR
-
__1_5]
zZ.zo
en función de [a tónica
I rñro rur^ ---L__?!.9: 9:9lit jlry::1ieg'j{g. f.'r.tó.i."
35o
27.27 27.22 27.24 27.25 27.26
- --
350
66 3s4 66 3s4 66 rq 66 3s5
lRRcr pÁcl¡lR
Cnpirulo 2/: Escnr-as prrurnróNtcAS
34.
66 354 16_ ts!
Pentatónica sobre progresiones diatónicas t tO
346
350
'
atónica 27.t6
344
349
,r",
27.74
PÁclt'tl
C
aumentada
diatÓnico
358
67
359
acorde 67
359
zB.o4
M
zB.o5
Diferentes estructuras Cuartales fornlando parte de un
47
ARMONTA FUNCTONAL LTSTADO DE EJEMPLOS DE AUDTO LISTADO DE EJEMPLOS DE AUDIO ARMONIA FUNCIONAL
EJEMPLO
TEMA
TRACK PAGINA
28.06 Rearmonización z9.o7 Rearmonización x cuartas
z8.o8
de una progresión con un acorde x
rearmonizada
uso de acordes por cuartas en cadencías modales
36c'
1
67 -
36¡,
36" 360
uso de acordes por cuartas en cadencias modales
z9'tt
Uso de acordes por cuartas en cadencias modales
CepÍrulo 29: Mooos
DE EScALAs
EIEMPLO
TEMA
29.or
Modo r escala menor
M"dr 5 escal.
z rearmonizada il 2
36t 3Ar
l¡o otnróNtcAs
TEMA 3o.o5 c(61 lgl#n) (CEADF#) 3o.o6 D-tb) (DFCE) ro.oz D-z(g/Í) (DFCEG) ¡o.o8 Gz(g) (GBFA) 3o.og Gz(bg) (GBFAb) 3o.1o Gtbl#n) (GBFAC#) 3o.11 G&(q/r¡) (GFBEA) 3o.t2 6zbi (GFBE) EJTMPLO
lo.r¡
rRRCf
29.02 Modo z escala menor 29.03 Modo 3 escala menor 29.o4 Modo 4 escala menor 29.o6 29.07
-
de una progresión con un acorde
z8.ro
2j5
cuartas
armónica armónica armónica
pÁClrr¡R
362 362 362
armónica
m."rTrmónica
363
t.'4
Gz(br¡)
(GFBEb)
Pi
3rr5
t;.'t
¡o.to
t
¡o.tA
Pi;
3o.7g
Progresióndm
Pio
rnRcK
pÁc¡run
68
36.,
68
368
68
:,68
69
1'68
69 69
1'6s
36s
69 i69
69
3to
69 3to __ 70 370 70 371--_ !_o_2T__ 70 371 _ 70 371 _,
70
371
Modo 6 escala menor armóníca Modo 7 escata menor armónica Modo r escala menor melódica Modo
, .scutu r*nor r.lód,-*
Modo 3 escala menor metódica Modo 4 escala menor rne[ódica
29.72 29.13
Modo 5 escala menor melódica Modo 6 escala menor metódica
29"14 Modo 7 escala menor metódica Modo r escala simétrica disminuída (tono-semitono)
29.t6
Modo z escala simétrica disminuída (semitono-tono)
CnpÍrulo 30: AconoES coN TENStoNES EJEMPLO TEMA
DE
uso ¡¡Ás covrú¡¡ rRncr
pÁctt'tR
3o.o1 Cmafi(g) (CEBD) 3o.o2 CmaiT@l #r1) (CtBDF#) 3o.o3 CmajT@l#u/r¡) (CEBDF#A)
Jgi!--!qlel
(c?D)
4B ir\.)
-:t*-h
tf
':.1'l i"'n'-\ ittj .t 1 i:o,.,i 'lt¿¡ 'I.,1
i' It
it;i
,il*,iS.t¡
I
NTRODUCCION ARMONIA FUNCIONAT
li
/r /
l i
oarrilvos DE ESTE L¡BRO ñ Comprender la naturaleza de la materia prima sonora 5 Conocer como se constrLtyen, suenan y se denominan
en general.
Anruo¡¡ín si bien desde el punto de vista humano la palabra armonía imprica concordia y pa¿ entre las personas, desde el punio de vista musical no solo implica concorcloncia, sino cualquier tipo de relación que pueda establecerse entre sonidos simultaneos susceptibles de usarse musicalmente. icuóles son ros sonidos susceptibres de usarse musicolmente? Prdcticamente todos: que un sonido sea o no no de de su naturareza, sino der depen_ tratamiento creativo que reciba. ^uriror,
Facilitar la cotnprensión de las funciones armónicas, es decir de las relaciones de equilibrio, tensión y relajación, que se establecen entre los dilerentes materiales amrónicos dentro de cada tipo de lamilia armónica.
Co¡¡crplo or Ann¡o¡¡í¡
de acorde en cada situación armónica.
La Armonía estuclia y enseña las relaciones entre y los posibles enlaces y encaclenamientos sonidos simultáneos (intervaros y acor-
il Saber qtre tensiones ptreclen agregarse sobre [a estmctura básica de los diferentes tipos de acorde en cada situación arrnónica.
des)
q,.,. f.,".r.n estabrecerse entrc, cros. La annonía tanlbión esttrclia las irnplicaciones ,rnro.ini"r, emotivas y estéticas
qLre est.s materiales tienen para nosotros cuanclo son elabo¡'¿rdos artísticarnente en fo'ra rrc lrrúrsic¿r. La artnonía no est¿rblece reglas lnorales, religiosas o estéticas sobre lo c1,c .sr.rcna "bien" o "lnal"' Los conoci"'itntos q.e proporciona sirven sirnplcmente para conr[)rcrrder nrejor el funcionamiento cle la materia y energía rlusical. ivl¿rs all¿i cle los linritcs vencionales entre lo clásico c;o¡ry nroderno, lo consonnnte y clisona'te, cl objeti'o cli:r cstues conclL'cir al uso rnás rico, crcarivo y clesprejuiciacto de tu, infi¡riros ilh,or:::il]"
Corucrpro pr ARmo¡¡ín Fu¡¡cloNRl_
i9 ctrarldo hablalno's
cle
:,i:il::t'tos
armónicos se reracio'an cntre sí y respecto a su centro tonar. cle at'nlo¡lía funcio¡ral ros'cferirros ar estucrio cre ros crif-cr.c.tt:s tipos de trtate¡iales at'rtlónicos, los clistintos sistern¿rs (o f?rmílias ar.nrónicas) cn quc pricclen ag*rparss y sr co'r¡rortn'riento funciorar cre.tro cre eilos.
50--
Conocer como se agrupan los cliferentes materiales amrónicos (intervalos y acordes) formando sistemas o familias armónicas.
d
ñ Saber qtte escalas
(materiales melódicos) pueden agregarse sobre los diferentes tipos
li{ Dejar de lado -en lo posible- la denorninación de acorde de ¡laso qLre se arplica con ligereza a todo acorcle al cual no se le consigue atribLrir función annónica, Todos los acordcs tiencn fi"rnción, aunque no siernpre sea fácil idelttificarla. s Conocer los fi"rndamcntos cle la rcl¿rción melodía-ar¡nonía ¿r través del vínculo entre acordes y escalas.
H Aurtque en dif'crentes capítulos se nrencionan o tratan algunas variantes básicas clc moclulación, estas se liniitan al árlbito de la tonalidad. Los mecanismos y tócnicas cle n¡ocltrlació¡r etltre tonalidades no son trataclos en este libro. Debido a su irnportancia v cornplcjiclad, este tettta rcqr.ticrc scr analizaclo extensalnente, c¡uedanclo.reseruado paur un trabajo futuro. CoH¡gH
roos
Las seis partes en que se clividc este
e.cacicr¿r-
H ct¡ando hablalnos cle tonali
e g e e
c
Eiemplos
tff*,t
a
i
b 6a.
6a.
r::¡:
':¡'
6a.
6a.
sextas parareras que
ffiH
: a :
:-ií
il
DE tNTERVALos pARALELos
Los dife.entes intervaros q'e se forman combina'do ras notas de escala pueden orga_ nizarse, según su tipo, en series denorninadas sistemas 'na de intervalos paralelos. para ello se elige ur intervalo determinado y a cadaso,iclo de la escala ," ugr"gu otro _siempre perteneciente a la escara- sepaiado der pri'rero por ese intervaro pr"_á.ünoinucro. El tipo de
Slsrgtvlas
'.; ;:..
\-_
DE SExTAS DIATóNICAS PARALELAS EN C MAY9R
paralelas Constrttitltr 1) Et sigr"riente ejernplo rntrestr¿l conto sLlena e I sistelna C[e terceras F. C Y a partir cle la escala de C nr¿ryor rliatónico sobre los bajos
ffi
,Í!u,o
? ? ?
? ?
b 3a.
? ?
DE cuARTAs
DIATóNtcAs PARALEIAS E¡'¡ C N¡AYOR Debajo cle cada intervalo se inclica si es cllalta justa o auntentacl¿r.
?
4a.
-la.
4a.
#
4a.
4zt.
Srsru¡uA DE eu¡NTAs DIATóNtcAs PARALELAS E¡¡ C IUNYON Debajo de cada jntervalo se inclica si es quinta justa o disrninuirla.
f
@
?
ffi
r,íI'
C
?
f
b 5a.
12S
MEL 2OO1
MEL 2001
1
)'l
C
3
Á
ARMONIA FUNCIONAL SEGUNDA PARTE
2) El siguiente ejemplo muestra como suena el sistema de cuartas paralelas construido partir de la escala de c mayor diatónico sobre losbajosD yG.
r.qil
@
a
,fDn,,¿,
#
@ T.NALTDAD
ufodas ios cosas giran, giran, giran" (Libro de Eclesiostes) iU tonat¡daa es una fuerza natural, como Ia gravedad" (Paul Hindenith' t937)
céntrica, Todos los sistenas clue ñtestra concepción clel universo es
lo
forman cottsislen
gtilácticos, soles, etc.) en torno a los ct'rules ln unu* de atracción grar,ítatorkt (nticleos satélites' asteroides' cometas)' Tanúién plffietcts, (estrellas, j*n ,r,rrro, s"cun lnriios cle todo y la mayoría de los sislo clivitto es el centrcJirtctl
prr, :
I
_-____l
trr r"tigiono
1'absoluto
4 esquemas cetttralisttts' pmas políticos -no importa el color cle su icleologíct- responden prtictictt, lo céntrico la vkla eil como clel tmiverso Tan presente en ntrcstra interprctación creativtt's. ntanifestacitttte.s fumbién es la esencia cle todas ntrcstrcts
\-. I
Co¡¡crPro or To¡¡lt-lo.lo
l)
Et siguiente ejenrplo rnuestra colno suena el sistelna de quintas paralelas constr-uido p:rrtir de la escala cle C mayor diatónico sobre el bajo A.
ffiffi
,,fL,n
q) nl siguienre ejernplo rnuestra corno sLlena el sisterna cle sextas paralelas constnrido ¡rartir cle la escala cle C rn¿ryor diattinico sobr-e el bajo G.
ffiffiH
a
de de{inir sin el auxilio de otros eletncntos con los En general, un elemento aislaclo es dificil de significatlo, es necesario est¿blecer .uul-I". pr,",lo ser asociaclo y conrparaclo. Para dotarlo con relación a los otlos' y purámetros que pennitan asignarle propieclacles terrdcncias Paltr que se le pueda asigna| ttn grado En ur,noniu, un acofde aislaclo carece de significado. que esté rocleaclo de ottos acordes que lo ubiquen cle importancia y una firnción es necesario conlo acorde principal o cendentro de un contexto armónico. En ese contexto puede actuar atracción, o, y otros acordes cotrlo elementos secttntlarios que respOnden a su
tro tonal loS a la atracción de otro cnalpor el contrario, puede ser nn aco|cle secunclario que responde tonal' quiera qtte fttnciona conlo centro
a
,,f,Dn,o
ent|e los por tonalitlad al conjunto cle relaciones dc todo tipo que sc estr'rblecen cetrtro nristno tltt de la atl'acción a qttc responden distintos ele¡rentoS rlelódico-almónicos lo qtte En ella' de pattil a constnriclo ltn acorcle o tonal. Este puecle ser sinrplenletrte tlna nota a "gravitan" giran o qtre sectrndarios origen, un centro tonal y IOS elementos Se entiencte
respecta a su
a ninguna en especial' su alredeclor, pueclen pertenecer a una sola escala, a varias o
que percibirnos La tonaliclacl se reconoce a¡clitivar.nente por la sensación clc fiuniliaridad entre ellos establece que sc y rclajación jtrego cle tensión enh.e los elementos actuantes, el
y la subordinación cornírn CoHceplo
DE cENTRo
¿r
ttn ITlismo centro tonal'
roNAL
Toclas IaS melOclí¿rs tictren una nota
pri¡cipal en torno a la cual
se collstruyen sus variacio-
dernás se mtlcsy todas las Secttencias de acorcles tienenttn acorcle principal al clral los tran suborclinados. Llanlamos a esc nota o acorde cetltro tonal' nes
!ir)
MEL 2001,
tu1EL 2001
1)i
trfJirt'lJ Q
2 ARMONIA FUNCIONAL SEGUNDA
PARTE
SEGUNDA PARTE ARMONIA FUNCIONAL
r,t
tn'
un centro tonal puede mantenerse a ro hryo de toda ,na ob¡a o arternarse con otros, sien_ do posible percibirlo por el evidente poder cle atracción que ejerce .sobre los clenas et"mentos armónico-melódicos que lo acompañan y por la clarafunción cle punto ntás estable
qlre asume dent¡o elel contexto.
El oído es el ótgano
cpte sírv'e al senticlo de! eEtilibrio y gracias a él percibintos nuestro centto de gravedad. Naturarmente, er oíclo también es el órgano Ete p)rcibe y anariza ese típo de rclaciones cle tentión y relqjación en el ámbito sonoro.
familiaridad entre ambos y en general esto sucede cuando tienen notas las notas de una escala coinciden con las que forman los acordes que le siren común. Si ven de base, el resultado musical de su combinación será seguramente feliz. Como vclcmos, los sonidos sucesivos que forman una escala, pueden ordenarse verticalrnentr:, generando su propio ca¡npo o sistema armónico. co cuando existe
mater¡at melódico básico
la tonalídad, Los acordes lnayol'es y menores son los que act[ran más frecuentemente corno tónicas. Sín enrbargo, cLralqtrier tipo de acorde puecle ser centro tonal si por algr-rna razón asunre principalidad c'lentro del contexto en el cual fi.¡ncioua.
Aplruloao ENTRE EscAtAs yAcoRDEs ¿Po|que algttnas notas suenan bien sobre uu acorde?; ¿Porque una escala sue¡ra bien sobre varios acot'des? Un ciet'to rnaterial r¡elóclico funciona bien sobre un cierto nraterial ar.móni-
CAMPO
1,32
\t
? \t
o SISTEMA ARMONICO
INTERVALOS
ACORDES
dos notas
tres o más notas
\t
Cltvrpo o SlsrrMA Annnó¡ltco Si tomamos tres o cuatro notas que fornran un detenninado motivr¡ nlelódico y cnsuya mos superponerlas de diversas maner?s, genemmos una scrie de materiales armónicos
(intervalos y acordes) que le son afines y pueden servirle como so¡rorte, acorn¡rrri:r miento o courplemento sonoro de cualquiel tipo. De igual forma, si tomalnos las notas de una escala y ensayarnos superponer'las cle rlivt,r sas maneras, generamos Inateriales annótricos (intervalos y acordes) que le son a[irrt:s. Estos materiales son el Campo o Sistema Armónico tle esa escala y pueclen sen,irlc co mo soporte, acornpañamiento o complenlento sonoro cle cualc¡uier tipo.
Slsremr
MEL 2OO1
AcoRDEs Las estnrcturas más comunes que fonnan el canrpo arrnónico cle u¡ra escala son las tr'írr das y cr,rah'iadas que se construyen sólo con sus notas. Todos estos acoldcs son rclati vos25 entre sí, sc conrbirtan fácilrnente en secuenci¿rs que srrenan coherentes y sirvcn ¡rt:r DE
fectamente como base armónica para el juego rnelódico de la escala. En conjunto, corrs tihryen el siste¡na de acortlcs cle la misma, es decir su expresión ve¡tical o almónica. No debe pensal'se qtle, por ser tan familiares entl'e sí, la co¡tl:inación de estos matur'¡ir. les melódicos y armónicos procluzca resultaclos sosos o neutros. Cada nota de la csci¡lrr suena de formir peculiar sob¡'e cada acorcle del sistenla, establcciéndose así mfrlti¡rle:; relaciones de estabiliclad e inestabilidad, tensión o relajación que dan vida y rnovirrrit'rr
to al conjunto. En general, las notas que suenan m¿is neutras sobre cada acorde son lrrs; que lo forman (notas dcl acorde), mieltlas que las restantes I ) I bVII bVII majT ) I bVIIT )I bII bII majT II-7O5) bIII
Las siguientes son algunas de las nruchas posibilidacles de caclencias plagales alteradas o no diatónicas que existen.
c e
Semicadencias
c
Rotas o decePtivas
b
S¿M¡cnos¡¡clrs
EN
? MAYoR (X
)
V7)
Son aquellas que conducen hacia un punto de reposo lnomentáneo, ocupado por un acorde que no es de tónica. El acorde objetivo más lrecuente en las semicadencias es el V o
V7 dominante. En la mirsica popular es muy habitual el uso de semicadencias para cerrar una frase musical que luego se repite finalizando co¡t una cadencia auténtica.
IrrrajT
cadcncia plagul al teruda
? U
La famosa canción folclórica rnejicana
"La Banrba"
es un ejernplo de empleo de la senri-
cadencia, en el cual la suspensión sobre el quinto grado pelmanece durante toclo ttn
cotl-
pás, es decir la mitad de la frase nrusical que consta de dos. Aunque el qtrinto grado no llega a sentirse co¡no la tónica de la progresión, la sensación de lensión producida por str
permanencia detennina un clima de inestabilidacl y falta de resolución (un ciclo annónico que se repite sin solución de continuidad) todo a lo largo del tema.
e e e e e
c e e e
c c C
1.52
MEL 2OO1
MEL
2OO 1
153
q g
3
ARMONIA FUNCIONAL SEGUNDA PARTE
SEGUNDA PARTE ARMONIA FUNCIONAL
"La Bamba" (G mayor) SEIIIICADENCIAS
r
COMPUESTAS EN MENOR
exclusivas del modo
compuestas (cuatro acordes) sisuientes son va¡antes cadenciales I- hasta el v7 de cuatro formas distintas: tónica de acorde llevan desde et
"c
;;;;:;." La siguiente progresión en G rnayor consta de 16 cornpases divididos en "A [ " y " A2" de ocho compases cada una. La parte "Al" se ciena
clos paftes
r)
SerurrcADENCrA
FRTGTA AscENDENTE
(r-
/blII lIv- /v7)
con una semicadencia qr:e conduce hacia una pausa temporaria sobre el acorde D7, dominante V7 de la tonalidad. La parte "Az" se cierra con una cadencia auténtica V7 )1.
i
SEnnrcnDENClA
DónlcA AS6ENDENTE (I- >
blll
FntclA DESCENDENTE (l- >blll > bVI > V7) y popttlar española). El Ltza" , muy usada en la tnirsica clásica
SennrcADENclA 3) -f,turnooa caclencia "Audal
ejemplo está en A rlenor' I
4) Sr¡¡rcADENclA DónlcA
SrvucADENctAs EN MENoR
(en
DESCENDENTE
(l- > bVII > IV
> V7)
A- menor)
Sernicadencia Sinrple (X) V7) De igual fonna que en el nlocJo mayor, la sem icaclenc ia llrenol' nrás conlún es la de tipo sirnple que co¡lduce a Lrn est¿rcionarniento nr ont en tán eo enelV o Y7.
Caoerclas RorAs o Drc¡Prtvls
Ejemplo (En A menor)
v? no conduce colllo sería cle Son cadencias simples en las cuales el acorde ciorninante denlás cadellcias sttspcrtsivas' el objeesperar a un feposo sobre el acorcle tónica. Corno las musical, p|olongándola y las cadencias rotas es evitar la conclttsión de una fi'ase tivo de
qne una cadencia rota coudttzretardantlo la vuelta a la estabilidad cle la tónica. Es co¡nirn por una cadencia auténtica' ca a una repetición de la frase nrusical cetTatla esta vez o cleceptivzrs pttecletr scl de dos tipos: SegÍrn et acor-de al que conclttceu, las cnclencias rotas Diatónicas
No-diatónicas
151t
MEL 2AO1
-
IVIEL 2OO
i
755
ITII
g
i
e
I
ARMONIA FUNCIONAL SEGUNDA PARTE SEGUNDA PARTE ARMONIA FUNCIONAL
CADENctAS RorAs DIATóNtcAs son aquerlas en las cuales el punto de reposo está ocupado por un acorde perteneciente al mismo contexto diatónico del v7 que la inicia.
)III-
2) v7 al anterior. La úrnica diferencia reside en qllr: El seguncto ejemplo es prácticamente igual
el acorde
v7
VI-
ha sido sustituido por el
lll-.
ffil IV
v7+VrPara ejemplificar este tipo de caclencias usaremos progresiones de l6 cornpases dividi_ das en dos partes "A 1,, y ,, A2,, de ocho compases cada una. La parte ..A l,' termina con una cadencia rota (final l). La parte "A2,, repite el esquema de la anterior pero se cierTa con una cadencia auténtica (final 2). 1)
?b ? b ? b
_h_-
v7)rv
e ?U
coclencia rota
c c
v7)Vr-
En este prirner ejenrpro, ra parte "Ar" termina con,na de las cadencias rotas más comunes, llamada tradicionarmente rrCarlencia de engaño,,. En este tipo de cacrencia, el v7 "resuelve" deceptivamente en el vI-. Este movimie¡rto cadencial no tiene en abso_ h'rto la capacidad concrnsiva de la cadencia auténtica ut,,'"."'ru Juui,rr¿.rtout. q'e posee el acorde vr- dent.o cle la tonalidad (como veremos es familiar m'y cercano del I) permite que la tensión del dominante V7 se rela;e rnomentánearnente en Ia estabi_ lidad pasiva del VI-.
+
b
g
)Ir-
V7)III-
q ? \ g 7 ?b
cuclc n c itt
ct u I
én t icct
3) v7+lIEn el siguiente caso, la cadencia rota busca su reposo momentáneo en el
tl-.
ffi
e e e e
e
? ? ? ? ? ? ? e
t
c
t
a G 156 MEL 2OO1 ñ1i1. 2001
3
d tl
ARMONIA FUNCIONAL SEGUNDA PARIE
SEGUNDA PARTE ARMONIA FUNCIONAL
'":*"iE . ; r. i.¡]._r" :i.:Y.'; i
dv7)rv En Ia siguiente progresión en G mayor, la cadencia rota conduce hacia una pausa tern_ poraria sobre c, el acorde subdominante (IV) de la tonalidad. Esta caída del V al IV transmite una cualidad de resignación o retroceso30
otnró¡¡lces C¡oe¡¡ct¡s RoTAs No el V7 dominante se mueve hacia un acorde que no pertenece las cuales en Son aquellus Estos acordes no diatónicos pueden provenir de otras áreas ni nrodal. tonal ¡ sr¡ sontexto vinculadas a la tonalidad, tales como el modo menor paralelo. rotas no diatónicas: siguientes son algunas de las muchas posibilidades de cadencias
, armónicas
Las
t
V7+bII
V7)bIII V7)IVV7+bVI
V7)bVII en dos Partes La siguiente es una progresión de l6 cornpa.ses en G mayor, dividida deceptiva " "Al cadencia una es de (,.A1" y "A2") de ocho compases cada Llna. El final pertencrciente ai7, no Frn de que conclttce hacia Lln reposo momentáneo sobre el acorde 5) Cnoerucre RorA .,srNstatLrzAon,,
,r, , UrÍf"i";r:;ir*
Es una variante compuesta de Ia cadencia
al contexto tonal de G mirYor-
v ) vI-. Al erevar medio tono ra funcramen_
tal del v7 en movirniento cromático hacia ra fundamentar der disminuido que conduce hacia este muy confi ere función dolninante.
vI-, se obtiene un acorde eticazmente, dado que el tritono q*e contiene re
.
ca¡ls-¡¡¿.iet
uutúntic:tt
Esta otra variante cadencial no-cliatónica condLlce clescle el V7 hacia el bVI y recibe el nombre de cadencia rota artiÍicial. Este acot'de nlayor con fundatnental en el sexto grado lnenor respecto de la tónica del sistcrna provielre de sr"t ntodo menor Paralelo.
bVlrnrtjT
30 según
Delonutnt' c'\kt clttli'htd..!e rcsigmc:ión prcpia cle la cadencia I/7 de'aconles que tle.rc.ietttlu por ittlenrtkts de segturkt-
)il/
e.y
conún a to¡lrts hs secuencias
_
158
-
MEL 200't
MEL 2OO
1
1t¡9
ARnr/loNtA FUNCTONAL SEGUNDA PARTE SEGUNDA PARTE ARMONIA FUNCIONAL
Cno¡nclls ApLtcADAs Blu¡s En el particr'rrar renguaje armónico der brues también es posibre distinguir el uso de mas cadenciales similares a forlas que acabamos J" En t¡n blues armonía se construye sóro con "nurn..ur. r. los t.es ürt."s de ra fi,ncionuridudtrudirionur, tonal, I, Iv v por Io cuar ras y r a ar teraci¿i de r as s ép ti m as :::, menores) modifica su cororido "l,fi y y g.ado ¿e tensión ras airer"nci, tónicas' Téngase en cuenta.que dada la sirnpliciáad armónica de la estructl prácticamentetodoslosenlacesentrestls";o,d.,soncarlencias
tr
cadenc-
; il:".*
de B comPases z) Blues en A rnayor
"*ri", ";":j:;1":::r:n]'oad ;Tl,:""T' :H-,i[' [: iffT
cudencia rota de blues
.;;'#?]l,:Jr',l:
Plagal de blues
Cadencia auténtica de blues (V7/ 17) La diferencia entre esta fórmura
fff:.l,tJ^,:1i.",'|.jül:T:ff;"::.*"
decir er
Cadencia plagal de Blues (IV7l 17) de s' homónirna ctiatónica en que tos acordes
;""r::::".tr
|;:",:n:t-rencia
(V7l lV\/
que en ra cadencia ont".¡or,
IV y I
caclencict
ctutr
én r icia cte bi ue.s
;
Cuadro sinóPtico de los tiPos de cadencias
( I\
TIPOS DE CADENCIAS poseen séprimas
Sim ple
Mayor 17)
iv y l ,on cuatríadas ,rayores
Ate
n
\I
ua da
(
Compuesta
Cadencias
Modat
( (
Conclusivas
MoAánon-dt
(
con sép-
Sernicadencia de blues (17 -)Vt) El acorde cle tónica clesde el cual se llega al do'linante es ,na c'atríada nrayor con tilna mellor. Cadencia rota de blues (V7) lV7) Se clilcrencia cle la diatónica en que el IV posee séptima rnenor.
Au té n ticas
Tonal
Menor sép_
Mayor
Sim ple
(
Com puesta
Plagales
Ejemplos 1) Blues en A mayor de .r,z compases
#r
bl ues
t.._..._
cadeíciar y su equivarente diatónica es que er acorde cuaíríada mavor con séprima ,,,.uo,, es
Cadencia ptagal compuesta de Blues
setnicaclencia de
Menor
(
Natural Dó
(\
rica
Alteradas
(
Mayor Sirn ple
t7-,¡7:F
Frigia asc. plagcil cle
blttes
I
Cadencias
Semicadencías
Menor
Compuesta
Dórka a-sr-
(
Fr¡s¡a cJú¿.
Suspens¡vas
( (
-Dór¡¿t¿élc, Rotas
C
Diatónicas
(
No diatónicas
( ( 160--MEL
--
2001----
( ( MEL
2OO1
11,
I
I
ARMONIA FUNCIONAL SEGUNDA
PARTE
SEGUNDA PARTE ARMONIA FUNCIONAL
ffiffi&ffigTfiucA
un V7 con un tlPoDesde el punto de vista del ritmo armónico, cuando se rearmoniza y una débil, caso elYT elll-7 debe ocupar una parte ftrerte de la frase alrnónica,
five
contrario se altera el ritmo annónico.
Ln
¡srÉncl o¡t Two- nv¡
I)e'sde las primeras clécadas del siglo XX, kt estétic(t norteamericcma puso cle moda un c'¡tilo de glantour Ete flollywood se encargó de retratar en ,,t.t pelícnlas. .osos tiempos
La cadencia
4)3
tradicional es claramente un antecedente del two- five
¡Iffiffi ,Í0u,,
'sc rccue¡don como "La época de ros teléfonos brancos" crebi¿ro a ra presencia obligacla de tale.v aparatos en los sofisticaclos atnbientes qtrc se ntostrctbc¿n. Las ban¿las ,onorn,
por Gerchwirt, Berlin o porrer enccrjabtm perfectctnrcnte en esa estética y t'us melodícrs y arntonías ,se caracrerizaban por nt elegatrc:kt y senstnltclacl.
t'otttpue.rtas
Muchos temas de esosy'Íns llegaron a ser rnuy populares y se transformaron en ros stan_ dards (clásicos) que ya perteneccn al repertorio universal y seguramente sonarán durantc mucho tiempo. Desde rnuy temprano, Ios mírsicos de jazzse sintieron atraídos por sus cambios armónicos y los usaro'para improvisar. por medio de ellos, la cadencia que lla_ rrrarrros two-Jivc -elemento onrnipresente en esas progresionesse convirtió en ¡n recurso clistintivo del jazz y de la armonía rnoclerna en general.
El móoulo Two- nvr lil 'livo- five (Dos-Cinco en castellano) es un módLrlo arr¡ónico fornrado por. los acordes ll-7 y Y7 clel sisterna diatónico. Su hrnción principal es resolver en el acorcle tó¡ica
,--------V
V7
(sus4) V7
Analíticamente un two- fit'e se indica por medio de una llave o corchete que Llne ambos acordes facilitando su v¡sLlalización corno rnódulo.
Ctrando el tvv,o- fit'e restlelve en srr tónica prevista, ello se indica con la flecha habittral que usamos para indicar la relación clorninante-tónica. .r/
--./..'...-----
clel
sistcnra, pe|o tarnbién puecle actr.rar cle ¡nanera inclepencliente, aislacl6 o for.mando cadeItlts dentt'o de rtna progresión. Su presencia se reco¡loce fácilmcnte pues proporciona al
¡rlovitniento artnótrico fltridez y sr"raviclad, generanclo el clistintivo ambiente sonoro que
srrele identificarse con
el
jaz.z.
ffi lil
¿r
vo-
five
es uua forrna de
rearnlonización clel clonlinante V7 que divide
ARMONIA FUNCIONAL SEGUNDA
El rwo- FtvE y su EscALA terrítorio
La.s embajadas son
PARTE
der
SEGUNDA PARTE ARMONIA FUNCIONAL
país que representan. Er mero hecho de pisar dentro de mediar ningún intervalo espa_
sus límites, signiJica estar entranclo en é1. De repente, sin
cial o temporal, cruzamos unafrontera, cantbian
regras de¡uegi y estamos stietos a las leyes de otra nación. De una manera prácticctmente irnpetceprible hemos abandonado una realklad y penelraclo en otra. El two- five es una embajada de su tonalidad. cuando er twofive aparece -no importa de donde venga el flujo annónico ni adonde vaya- s, tonalidad de pertenencia se impone inmediatamente y con elra también ro hace ra escala que la origína.
CD trk #t9
ras
: : : : ? ?
Desde el punto de vista escalístico, tenemos:
Effi
F%
F ? t; \r'
CD
Eb cliatónico
?
trk #ry ? D clíutónito
-
CD
trk
?
#fi
: El rwo- FtvE como
HERRAMTENTA MoDULAToRIA
CADENAS DE TVYO- FIVES
a
Los two-fives pueden combinarse generando diferentes tipos de cadenas. Es muy habifual encontrarlos fonnando parte de secuencias en las que varios de ellos conducen de
C
Su capacidad de imponer en el acto su ámbito tonal, haciendo que la transición desde el anterior no resulte chocante, sino suave o casi imperceptible, convierte al two_ five en una herramienta excele'te para rnodular. por medio de los twohve, es posibre pasar de tuna tonalidad a otra, realizando giros armónicos comparables al ángulo recto en la geo_
un acorde principal a otro, us¿rndo como recurso la resolución de cada uno en el siguiente (el Y7 de uno es el dominante del II-7 del siguiente). El movirniento armónico es fluido y coherente, recordando mncho a las estructuras clel periodo barroco. De igual lbrma que lo hicimos en el ejemplo anterior, tomamos una estruchrra de ocho
sobre
compases y disponemos en ella tres acordes principales, todos ellos diatónicos a C, estableciendo así un esqueleto básico, urla ¡nacroarmonía soble la cual trabajar.
metría.
estmctt¡ra cle ocho cornpases, establecemos cuatro centros tonales clue no están clirectanrente relacionaclos entre sí por perte'eccr ¿l una lnisma tonalidacl. Los clisLrna
ponelnos de_iando un corlrpás entre cacla urlo de ellos.
v7
IVmajT
164 -
MEL 2OO1
; ? ? ?
? ?
4"
Para facilitar el pasaie entre ellos, pl'epararnos cacra uno con su corresponcriente ?iyo_ five, el cual actuara como pivote nroclulatorio, hacie¡rdo que Ia transición-resulte natural. (]ada uno de los cuatro acolctes principales, funciona como una tónica nro¡nelrtánea cle igual irnportancia qr-re las otras tres.
a ?
C
ImajT
Esta estructu ra nxact'oarmón ica está err la tonalidad de C Mayor. Para enlazar los acordes entre sí y rellenar el espacio qLre los separa crearernos Lln carlino interesante emple-
r
e C
ando tvtto- Jives.
e
c
MEL 2OO1
1,65
e
3*
ARMONIA FUNCIONAL SEGUI\lDA
SEGUNDA PARTE ARMONIA FUNCIONAL
PARTE
Varnos de atrás hacia adelante, En primer lugar, colocamos en el compás 3 para preparar al Frnaj7, al tuvo- Jive qlte resttelve en é1.
En realidad hay tres puntos principales dentro de la progresión. Estos son diatónicos a C, están localizados en los compases l, 5, y la resolución en los compases 8 y 9. El resto es juego armónico, un recurso para llegar de un punto al otro de una lnanera fluida e interesante. Los two- fives cumplen perfectamente su función y los saltos resnltan coherentes
y naturales.
--------:¡
FffiriI ,/
-z-----\--
)J
lVrnajT /rvo - fi.ves entre este irltirno y el CnajT del cornpás de ellos resuelve sucesivanrente en el siguiente.
Alrora intercalamos dos
l.
Cada un
En estaprogresión annónica, los nvo-Jive.s se conectan bien entre sí debido a que cada
uno de ellos resuelve en el siguiente. Analíticarnente, solo se indican con símbolos numéricos los acordes diatónicos. Los two- Jives no pertenecientes a [a tonalidad, sólo llevan el acostumbrado corchete y la flecha cle resohrción dominante, si con'espor.rde.
Two- Hvrs col{TlGuos
En el octavo contpiis, sustituinlos cl Ci7 por el tvvo- Jive que lo contielte.
Los encadenamientos de T'vvo- fi'"'es también puedcn basarse en la tnera contigtiiclad cronlática. La proxinriclad de medio tono asegura un pasaje suave de uno a otro, generando un tipo de resolución que es muy bien aceptada por el oido. En realidad, se trata de un¿r
rearmonización de los dominantes que tbrnran los lluo-/¡veJ, los cuales, si la secucncia es descendente, resnelven uno en otro funcionancto como Dominantes Sustitutos. Los ttvo-Jives del siguiente ejernplo, forman una caclena qr.re clesciende crornáticamente:
ffi,,f3'"
A continuación, tanrbién retrocediendo, intcrcalamos los tvvo-.lives que resuelven sucesivaurentc uno en el otro. Conrplctanlos la progresión cle la sigrriente rrlanera. ffi
Cada two- Jiv¿ es la reannonización de n¡ro de los domin¿rntes que fonnan la siguiente cadena. Cacla uno resuelve en el próxinro curn¡rlienclo la función de dorninante sustituto. J
CD trk #t9
1,66
MEL 2OO1
MEL 2CO
1
167
c ARMONIA FUNCIONAL SEGUNDA
7 \'
PARTE
SEGUNDA PARTE ARMONIA FUNCIONAI
Tornaremos una estntctura de ocho compases estableciendo un esqueleto básico, una
lmajT
---->J
Tonalidad
tt-l
Yl
lmaiT
rb,'
C
D-l Eb't
Gt Abt
Cmail
F
Db
DbmaiZ
D
E-7
A7
DmaiT
{
Eb
F-t
Bbt
EbmajT
7b"
? b,
E
F#'t
Bl
Ernail
F
G-t
Ct
tnail
Gb
Ab't
GbmaiZ
G
A-7
Ab
Bb-t
Dbt Dt Ebt
AbmajT
A
B-l
E7
ArnaiZ
Bb
C-t
Ft
Bb ma jZ
B
c#-t
F#t
Brnaiz
I
Retrocediendo desde el tvvo-Jive del compás 4, colocamos en el compás 3 er tw,o-Jive que está medio tono aniba. y en er compás 2 repetimos el procedimiento. Lo mismo hacemos retrocediendo desde er compás s. o".rro forma, construimos dos cadenas des_ cendientes de nvo-fives que se relacionan entre sí por contigtiidad. I
/2
ton