HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq” CENTRO DE IDIOMAS
Views 246 Downloads 118 File size 14MB
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
RIQITSIKUYNIN Qichwantsikta yachakuqkuna: Qampaqmi uryana maytuta makiykiman churamuu hapallaykillapis yachakuq mayiykikunawan yanapanakushpa uryayaanaykipaq, imayka ruraykuna rurayaanaykipaq. Yachayniykikunata kallpatsayaanaykipaq, tsaynaw qichwantsikta yachakur alli naanipa aywayanaykipaq. Kay qillqashqa maytuwanqa, llimpinkin, siqinkim hina tsaynawllam qillqanki, nawintsanki, qichwa shimintsikchaw palanki. Paywan, Qamwan, Nuqantsik, Kawaykashqaqa, Qichwa Kawaynintsik Manam wanunqatsu, ¡Hatunyanqam…!
Waras, tamya killa ishkay warqanqa chunka qanchis wata
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 2
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Qichwata yachakuqkuna winchisllay, nuqapa hutiimi Payllu, nuqawanmi makrantiskpa yachakuyninkunata yachakushun hina qillayta, rimayta, nawintsayta, wiyaytapis.
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 3
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
ANTI MARKACHAW ASTKA YACHAYKUNA Waras markachawmi huk awkin kawan. Tsay awkinpa hutin Shanti Waras Quchachinmi, 1935 watachawshi yurikurqan, kanqa 82 watash kapun. Awkin shanti qichwachawmi parlan. Payqa nin: Anti markachaw nunakuna musyayan: Papa allayta, tuqush
rurayta, hara aylluyta, millwa pushkayta, watya rurayta, kuchi pishtayta, wayi pirqayta, ratashkuna awayta, aswa rurayta, tarwi aylluyta, hara muruyta, kasatsikuyta, tanta ruraytapis. ➢ Kay tapukuykunata yaskiy:
1.
Imataq awkinpa hutin?
_____________________________________________________ 2. Imay watachawtaq yurikurqan? _____________________________________________________ 3. Maychawtaq awkin taaran? ______________________________________________________ 4. Imatataq Antimarka nunakuna musyayan? _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ _
5.
Kay rimayta ushay:
_________huk awkin kawan. Payqa allaapam musyan______________ Yachayninkunata.
Tsay _______________________Waras Quchachinmi, 1935___________ yurikurqan, kanqa 82 watash kapun. _________qichwachawmi ______________________.
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 4
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
KAY RIMAYKUNATA YACHAKUSHUN Imanawllataq kaykanki?
Mana allim kaa (kaykaa)
Awmi, yamayllam kaykaa.
Raatuyaq/ raatuna
kutiraamu Aywallay taytay/mamay/ Shipash/maqta
Aywallaa/ aywakushaqna/ aywakuunam
ALLI KAAYIYNAPAQ: Ichikllam qichwata rimayta yachaa
Imam nirqunki? Manam alliq wiyaatsu
Imanawtaq kayta_____ nintsik qichwachaw?
Yapay niramuy Manam alliq kaayiitsu Imanawtaq nintsik “………” qichwachaw?
Ninqaata kaayinkiku?
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 5
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Shimitikratsiqkuna hutikunapa nawpanchawmi parlashqapis qillqashqapis aywan, kanan kima yachakuq wamrakuna willamashun wakin huti tikratsiqkunapa hutinkunata: ¡winchisllay!
Qichwa yachakuqkuna Imanawllataq kaykayanki? Hutiimi Ushtam. Kanan Huti tikratsiqkuna nimushaq, kanmi mushuq, makwa, shumaq, hatun, ichikllallam, awkis, llullu, pukutaq, asyaq, chukru, tsaki, uqu, wira, uyu/tullu, utishqapis.
Shumaq shipash challwachaw pukutaq wayta rantikun.
¡Winchisllay! nuqapa shutii Llusham, nuqapiskay willakamushaq • Nuqantsikpis huti tikratsiqkunawan
Huti tikratsiqkunata, kanmi: anqaq, chawa, qapya, mapa, rakcha, uli, qila, upa, chashqa, wisku, ayaq, puchkuq, kuyakuq, laqlapis rimaykunata qillqashun: • Taqay warmi challwachaw pukutaq waytakunata rantikuykan. • Llapan nunakunam hirkachaw tsaki hatakunata aylluykayan. • Wakin shipashkunash mushuq ratashkunata rantiyan. • Yana mishiwan yulaq allqu wayiichaw chawa aytsata mikuyan. • Manash, taqay qila chuulu mamanta yanapantsu. • Shipash Mallichaa wayinchaw ayaq ruqutukunata rantikurqan. • Kay ichikllallam yana allquyki papa yanuta allaapa mikun. • Nuqakuna mayuchaw atsaka rakcha ratashkunata taqshayarqaa. • Tsay runash chakranchaw qapya papakunata ayllarqun. • ________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 6
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Yachakuq mayintsikwan parlashun:
Susana: ¡Winchisllay! ¿Imataq hutiyki? Violeta: Nuqapa hutiiqa Susana Leonmi Susana: ¿Maypitataq kanki? Violeta: Limapitam kaa Susana: ¿Maychawtaq yachanki? Violeta: Waraschawmi yachaa Susana: ¿Maychawtaq uryanki? Violeta: Yachaywayichawmi uryaa Susana: ¿Ayka watayuqtaq kanki? Violeta: Kima chunka kima watayuqmi Susana: ¿Imataq kanki? Violeta: ……………………………… yachakuq mayiykiwan tapukuykunata qillqay: _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ __________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 7
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Tapukuykunata yachakushun g :
Maypitataq kanki?
Maychawtaq taaranki?
Maypitataq shamurqunki?
Shilla markapitam kallaa
Waraspita kaa
Maychawtaq
Maychawtaq
Maypataq
yachanki?
paaranki?
shamunki?
Maytataq aywanki?
Maytataq
Imapaqtaq
aywaykanki?
shamurqunki?
?
Maychawtaq Hampikuq wayi kaykan? Ayka huurataq Wariman chantsik?
Imaytaq kutimunki?
Imanawtaq llamayllinnam chantsik?
Maypitataq kaaruta tsarishaq Warasta aywanaapa q?
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 8
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Llapantsik qillqashun •
yachakuq
muyintsikkunawan
riqinakushun,
tsaypita
Kiykintsikpaq parlarqa kay tapukuykunata yaskintsik:
¿Imataq
hutii?, ¿Maypitataq kaa?, ¿Maychawtaq yachaa?, ¿Imataq kaa?, ¿Maychawtaq uryaa?, ¿Ima shimitataq parlaa? Nuqa Marco Huamán Reyesmi kaa. Waraspitam kaa. Kananqa Qaraschawmi yachaa. Hina Ingenierum kaa, Huk pruyiqtuchawmi uryaykaa; niykur Qichwatawan kastillanutam parlaa •
Kananan, qampis nuqanaw yachakuq mayiykita willakuy:
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 9
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
•
Qampaq parlarqa kay tapukuykunata yaskintsik: ¿Imataq
hutiyki?, ¿Maypitataq kanki?, ¿Maychawtaq yachanki?, ¿Imataq kanki?, ¿Maychawtaq uryanki?, ¿Ima shimitataq parlanki?
Qamqa Mashi Wansha Mallqim kanki. Qarwashpitam kanki. Kananqa Waraschawmi yachanki. Hina yachatsikuqmi kanki, “Simor Bolivar” Yachaywayichawmi uryaykanki; niykur kastillanutam parlaa, qichwatapis “CIDUNASAM”chaw yachakuykanki.
_____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ ____________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 10
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
•
Paypaq parlarqa kay tapukuykunata yaskintsik:
¿Imataq
hutin?, ¿Maypitataq ?, ¿Maychawtaq yachan?, ¿Imataq?, ¿Maychawtaq uryan?, ¿Ima shimitataq parlan?
Payqa Lliwti Pawkar Floresmi Pishqupampapitam Kananqa shankayanchawmi yachan. Lliwtiqa Abugaadum, Poder Judicialchawmi uryaykan; niykur kastillanutam parlan, hina Paypis qichwatam “CIDUNASAM”chaw yachakuykan.
________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ___________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 11
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Shimikuna
Rimaykuna:
Witsay Uray Kinray Hawa Tumay
Allawka Itsuq Uma Nawpa Waqta
Chawpi Washa Tsimpay Kuchu Uray
1.- Huk yana lluychum umapa aywaykan. 2.-Washachawmi mirkaadu kaykan, papatawan tsuqlluta rantinaykipaq. 3.-Huk ashnum mayuta tsimpan. Kay siqikunawan rimaykunata qillqashun: _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________
________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 12
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Anti markantsikchawqa unaypitan nunakuna, warmikunapis kuyay shutiyuq kayan. Wakin runakunapa shuntinkuna tsaynaw karqan: Waskar, Rumi Chaki, Pachakutiq, Waynaqapaq, Mama Uqllu, Kusi Quyllurpis, tsay shutikunata Ullantay maytuchaw tarintsik. kanan witsanyaqmi kay kuyay shutikuna kan.
✓ Kananmi, Tayta Allmam kuyay shutikunata willamashun: Anti markachaw kay shutikunan kan: Akuuchu, Amaku, Anki, Ashu, Alichu, Amllu, Anchi, Antu, Awlli, Kallmi, kallu, Ishpi, Ishti, Lliku, Isha, Ishiiku, Ishaaku, Mashiiku, Mañu, Maallu, Malli, Makshi, Maka, Misha, Millqipis.
Nuqapapis shutii Ñatim, hina kay shutikuna markantsikchawmi kan: Ñishtu, Mushi, Ushka, Pashku, Pawllu, Pumpi, Llika, Llupi, Shamu, Shanti, Shatu, Shiku, Tillu, Winshi, Wikcha, Tullipis. Kay kuyay shutikunawan rimaykunata qillqashun: 1.Pawllu taytanpa chakranchaw papata muruykarqan. 2.Mushiwan Mañu yachaywayita yachakuq aywaykayan. 3.Ushkam raymichaw atska shika shikata rantikurqan. 4.Amllush waras markachaw wayin rurashqa. 5.Yachatsikuqnii…………………… taqay markachaw…………………. 6…………………………………............................................Rantikuyan. 7.Pashkuwan Isha………………………………………………………… 8…………………………………………………………………………... QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 13
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay siqikunawan rimaykunata qillqay, hina kuyay shutikunata inshiy:
___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ _____________
__________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ _______________________
_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________
_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________
_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAYQILLQAY -NAWINTSAY Rapra 14 _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Mallka Simón Mallka Simón Mallka Simón Mallka Simón Mallka Simón Mallka Simón Mallka Simón Mallka Simón Mallka Simón
: ¡Winchisllay, taytay! : ¿Imallatataq munanki? : Tapukurishqayki ¿Pitaq kay markachaw alkaldi? : Taytay Shanti Llalliwamanmi. : ¿Maychawtaq taaran? : Plaasa nawpanllachawmi taaran. : ¿Pitaq tenienti gobernadorqa? : Taytay Raúl Salvadormi. : ¿Maychawtaq taaran? : Aveniida Los Jardineschawmi. : ¿Maychawtaq kumisariyaqa? : Taqay hatun yuraq wayi nawpanchawmi. : ¿Maychawtaq posta médicaqa? : Kumisariyapa waqtanchawmi kaykan. : ¿Kay markachaw ristawranti kanku? : Awmi, kanmi : ¿Pununa wayiqa kanku? : Ishkaymi kan: huk plaasapa, hukna kapillapa nawpanchaw.
¿Pikunataq kaychaw parlayan? ___________________________________________________________ •
¿Imash tayta Shantiwan tayta Raul Salvador kayan? ___________________________________________________________ •
¿Imataq kumisariyapa waqtanchaw kan? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ •
¿Imakunataq kay markachaw kan? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ •
•
¿Imakunataq kay markachaw kantsu?
______________________________________________________________ ______________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 15
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
• Yachakuq mayintsikkunawan tapunakushun markantsikchaw pikuna pushaq kayanqanta: ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ________________________________
✓ Kay ishkan nunakuna parlatsishun: _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _______________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 16
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Qichwa gramaatika
❖ Kay ichik shimita yachakuy: kay ichik shimiqa (sufiihu) -na, willakun munayanqanta, kankan rurayninta riqishun: ➢ shutikunata rimaykunaman tikratsin: ➢ ruraynin: tsuku+na = tsukunay yaku+na= yakunay wami+na=warminay _________________ _________________ _________________ _________________
__________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ _________________
✓
nunakuna
imakuna
___________________ ___________________ ___________________ ___________________ ___________________ ___________________ ___________________ ___________________ ________
kay rimaykunachaw rurayninkunata rikashun: kay –na ichik shimiwan rimaykunata llapan patsakunachawmi qillqantsik, kallminaw rurayninkunata riqashun: ❖
kanan patsachaw:
taqay nunu hirkachaw allaapa yakunan. Yana waakaami chakrachaw qiwanaykan.
❖ Unay patsachaw: Wallpawan kakash kushnachaw haranayarqan. Shantipa wamranshi maytunarqun.
❖ Shamuq patsachaw: Ishkan Wamraakuna parkichaw hiiladunayanqa. Taytaami chakranchaw kukananqa. Waray, Nuqakunash allaapa waqanayaashaq, tsaynawmi Shipashkuna niyan. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 17
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
RIMANAKUY I Rimaq 1:Yaymayllaku kaykanki, _______________? Rimaq 2: Yamayllam, ________________________ Rimaq 2:¿Qamqa,yamayllaku kaykanki? Rimaq 1: Nuqapis yamayllan kaykaa_____________ Rimaq 1: kushikullaami,______________________ Rimaq 2: Nuqapis kushikullaami_______________ Rimaq 2: aywallaa___________________________ Rimaq 1: aywallay waraynan tinkushun kay yachakuqkunata parlatsishun; hutinkuna churashun: Isha, huk hamitsikuyta nishqayki: Imallash imash? Sapra rurinchaw , Qalapaachu punun; Hatunyar saprayuq yarqamun.
Imataq?
Mallqa, huk hamitsikuyta nishqayki: Imallash, imash? Punkunaw kichakan, Punkunaw wichwakan, Qampis nawintsanki, Nuqapis nawintsaa.
• Kay ishkan yachakuqkuna tsaynaw parlayan:
______________ _________ hamitsikuyta nishqayki: Imallash, imash? Rikaptii rikaman, Mutsaptii mutsaman, Laqwaptii laqwaman.
________________ __________ hamitsikuyta nishqayki: Imallash, imash? Nina siki, yana siki Asyaq siki, Ampipa pirikuq.
. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 18
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Qichwa gramaatika
Kay ishkay rimakuypa sufiihunta (-na, -paq) qillqarnin yachakushun tsaypaq, kay rimaykunata shumaq rikapay: 1.-kay chuulu shumaq waytata rantin parkichaw shumaq chiinanta qarananpaq. 2.-Llapan wamrakuna inglis shimita yachakuyan, mishti runakunawan parlayaananpaq. 3.-Nunakunam challwachaw waaka aytsata rantiyan, wayray parrillata aruyaa nanpaq. • Kay ishkan sufiihukunata ishir yachakushun: Runaqkuna
Nuqa Qam Pay Nuqakuna Qamkuna Paykuna nuqantsik
Rimayninwan qillqaynin
Ranti-i Ranti-nki Ranti-n Ranti-yaa Ranti-yanki Ranti-yan Ranti-ntsik
Qara-naapaq Qara-naykipaq Qara-nanpaq Qara-yaanaapaq Qara-yaanaykipaq Qara-yaananpaq Qara-nantsikpaq
• Uruyninkuna/uryayninkuna: Rimayninwan qillqaynin
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 19
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
1.- Kay rimaykunata qillqarnin ushashun, tsay shimikunawan Aywaanaq qichwata apananpaq tsariykan Papatawan mikunaapaq yachakuykan parlananpaq Shipash qishita chakrachaw
•
Taqay warmi__________________papata allaykan, mamanpaq_____________________. • Chuulu shanti hakakunata______________ ,waray rantikuq ___________________. • Nuqa_______________tsuqlluta rantiykaa, wayiichaw kiisuwan__________________. • Taqay shumaq shipashshi Centro de Idiomaschaw___________________________________Wari markachaw runakunawan_______________________. • Huk hunaqshi___________Malli hirkata papa allaq aywarqan, tsaychawshi naanichaw huk____________tarirqan. Malliqa allaapa shumaq kaptinshi wamranta qarananpaq ___________apakurqan. Llapantsik kay willakuyta nawintsashun:
Rima rima (willakuy)
Unayshi rima rima wayta qichwa markachaw kawaanaq. Tamya mana kaptinnash llaki llaki kawakuunaq. Tsaynash yakuta ashir rahupa chakinman aywakuunaq. Tsayshi kananqa rahupa wiqinwan kushi kushi kawakun.
❖
Mushuq shimikuna:
________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ _________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 20
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
kay patsa willakuq shimikunawan llapan patsa yachakushqantsikta yarpashun: QANYAATIN QANYAN
Unay patsa
KANAN
WARAY
WAARATIN
Kanan patsa
WARAY WAARATIN
Shamuq patsa
Kay siqita rikaykur rimanakunata qillqay, nawpa shimikunawan:
___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ __________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ __________________ ___________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY___________________________________________ ___________________________________________
_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ ________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ ________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ ________________________________________
QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 21
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Yachakuq………………..maytunchaw rimaykunata qillqashqa hukkaq siqi
Kay hukkaq siqichaw rikaykaa: • Shusha
Ishkaykaq siqi
warmi wayinchaw yakuta baldiman qimaykan. • Huk ichik yana mankawan tullpachaw aruykan. • Kay warmipa huk manka, huk yaku achaatsin kapun. • Kay warmi llanqita yaqaran. • Warmipa ruripan ayawma, tsukun yuraqnaw, chumpan qamlas anqash, bluusan anqash. • Kay warmi kunkuchaw hamaraykan, nawpanchawna huk haku mashtaraykan. • Tsay warmi tullpachaw yantawan Kay ishkaykaq siqichaw rikaykaa: arukun. • Katalinam hatun pirulwan aswata ruraykan, mankata qawiykan. • Tullpachaw yantawan aswata ruraykaayan. • Warmipa nawpanchawna quwan aswanaman aswata wiñaykan. • Tayta Payllu warminta aswata ruraychaw yanapan. • Warmipa musqu rikuq tsukun, quwanpa yana. • Ishkan warmi, ullqu llanqita yaqarayan. • Warmipa anqas niraq ruripan, chumpanna kulli niraq. • Ullqukaqpa pantalun yana anqash.
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 22
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay siqipaq nuqantsikpis parlashun:
Kay siqichaw llapan riqankaykita qillay: Hutikuna
Ruranakuna
Huti tikratsiqkuna
___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ _________________________
__________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________
___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ____
1.
Huti tikratsikwan rimaykunata qillqashun
Kay siqichaw rikaa _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY_______________________________________ _______________________________________ _________________________
_______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ QILLQAY -NAWINTSAY Rapra 23 _________________________
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
-ta
-naw
____________________________________
______________________________________
____________________________________
______________________________________
____________________________________
______________________________________
____________________________________
______________________________________
____________________________________
_________________________________
-kama/-yaq
_____
-wan
_____________________________________
_______________________________________
_____________________________________
_______________________________________
_____________________________________
_______________________________________
_____________________________________
_______________________________________
_____________________________________
_____________________________
-chaw ______________________________________
-man -pita/-piq _______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
_________________________________
_____________________________
-paq
-pa
________________________________________
______________________________________
________________________________________
______________________________________
________________________________________
______________________________________
________________________________________
______________________________________
_________________________
_________________________________
-raykur
-pura
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
_________________________________
_________________________________
-ku
-tsu
_______________________________________
___________________________________________
_______________________________________
___________________________________________
_______________________________________
___________________________________________
_______________________________________
___________________________________________
_____________________________
_____________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 24
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
• Rimaykunata qillqay, llapan patsakunawan, hina shimi tinkutsikkunata inshiy ( -chaw, -paq, -pita, -man, -yaq, -wan, naw) _________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________ _______ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ _________ Kay shimikunawan hukllaykaqchawwan atskakaqchaw rimaykunata qillqay: ❖
Mishi Mikuy Aytsa Shanti haytana Rantiy Chiina Wayta Pallay Qichwa Palay Mashi
________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ _________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ _________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ ____________________
Kay siqikunapaq parlashun, tsaypita qillqashun:
________________________________________
_______________________________________
________________________________________
_______________________________________
________________________________________
_______________________________________
________________________________________
_______________________________________
________________________________________
_______________________________________
________________________________________
_______________________________________
________________________________________
_______________________________________
__________
__________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 25
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Markantsikchaw nunakunaqa atska mikuykunatan aruyan/yanukuyan. Tsaymi Mama Kallmi willakun
Nuqaqan wayichaw mikuyaa: papapichuta, papa-utsuta, papakashkita, tawripichuta, umiitata, papatuqushta, watyata, haratantata, punki-apita, challwa-ankata, hakakashkita, mutikashkita, puchiiruta, kushuru-ustuta, piqankalduta, haratuqushta, patsamankata, haralawata, shapashkashkita, Kuchikankata, wakin mikuykunatapis.
Kay tapikuyta yaskiy: Wayiykichaw mayqan mikuykunataq aruyanki? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ Ristawrantichaw
Shumaq Maki ristawrantichawshi kay mikuykunata mama Shushawan Ñañan rantikuyan: papa kashkita, piqan kalduta, haka pichuta, tsuqlluta, lichita, puchiiruta, patsamankata, tuqush apita, tawri utsuta, imaykakunata. Paykunaqa allaapa mishkiq aruyan, mana allaapa chaniyuqshi rantikuyan, allish qarakuyan, tsayshi may } tsay markapita chirapallay, intillay hunaqkuna mikuq aywayan. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 26
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
(Yachanapaq niy)
Kinwaqa allaapa alli mikuymi, tsaymi yachakuq wamrakuna yachakuyaananpaq, kallpayuq winayaananpaq mikuyaanan. Astrunawta runakunapis huk planiitaman aywayaananpaq kinwatam mikuyarqan. Kinwata upurqa, mana utishpam (pishipashpam) rurantsik, kinwawanqa wirayantsiktsu, manam kulistiirulpis yurintsu, rasmi pachantsikchaw ushakaarin. Kinwaqa Perú markantsikchawmi yurirqan, unay runakunapis kinwata mikurshi qishyapaakuyaqtsu.
✓ Tapukuykunapa yaskinta ashpiy: 1.Imapaqtaq riman tsay qillqashqa? a. Kinwapaqwan trigupaq. ch. Kinwapaq. h. Imanaw kinwa kanqanpaq. i. Kinwa mikuykunapaq. 2. Imanirtaq kinwapaq qillqantsik? a. Kushikunapaq. ch. Musyatsikunapaq. h. Ruranapaq. i. Riqinapaq. 3. Imapaqtaq willakuypa hutin nin? a. Chanintsaanapaq. ch. Imanaw ruranapaq. h. Pikuna rurayanqanpaq. i. Ima mikuykunata ruranapaq. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 27
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
❖
Kanan patsachaw kapamanqantsikta willakushun: Pipa kanqankuna
Nuqapa Qampa Paypa Nuqantsikpa Nuqakunapa Qamkunapa Paykunapa
Sufiihu.
Kanan patsa
Kanan kaq pasta
-: -yki -n -ntsik -: kuna -ykikuna -nkuna
Kapaman Kapushunki Kapun Kapamantsik Kayaapaman kayaapushunki Kayaapun
kaykaapaman kaykaapushunki kaykaapun kaykaapamantsik kaykaayaapaman kaykaayaapushunki kaykaayaapun
Kanan patsachaw kapamanqantsikkuna rimaykunawan qillqashun:
• • • • • •
Nuqapa ishkay chunka mishiikuna wayiichaw ________________. Qampa yulaq uushanwan kima yana wallpa ________________. Shantipash kima chunka kuchinkuna ______________________. Llapan wamrakunapa ishkay chunka maytunkuna ___________. Wakin warmikunapash yana tsukun _______________________. Shakapam___________________________________________. • _______________________________________kaykaapushunki. Kay siqita rikarir, tsaypita kanan patsachaw pipa kanqanta willakushun: ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 28
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay patsachaw tsaynawmi ruranakunapa rimaynin
parla–rqa–a Hukllaylla parla–rqa– yki kaq parla–rqa–n parla–ya–rqa–a Atska parla–ya–rqa–nki kaq parla–ya–rqa–n parlla–rqa–ntsik
_________________________________ _________________________________ _________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________
Siqikunawan unay tsayllaraq yarpashqa patsachaw rimaykunata qillqashun:
Hutikuna
Rimanakuna
Huti tikratsiqkuna
_________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ ___
________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ______
_________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________
1.
Huti tikratsikwan rimaykunata qillqashun
Hukllaylla kaqchaw qillqay:
atska kaqchaw qillqay:
______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ ________________________________________ ______________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- ________________________________________ QILLQAY -NAWINTSAY Rapra 29 ______________________________________ ___________ _
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay niykunata nawintsashun: Markantsik Anti markam. Markantsik qichwa markam. Nuqantsik qichwam kantsik. Nuqantsik chakra runam kantsik. Markantsik hatun markam.
Uushallata mitsikullaa, millwallaami qaraman, alalaychaw punchullaapaq, achachaychaw arwallaapaq.
Pishqukuna qutsuyan, mikuykuna puquriptin. Quya quya qutsuyan llapanta riyatsiyan.
Papa tuqush shumaq papakunata akrarir yakuyuq chakraman yaku kuchunman pampantsik. Pampanapaqqa uqshataraqmi qupintsik, niykur shumaq tsapantsik. Tsaypitam, huk killanaw tullpuraariptin altantsik. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 30
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Rimaynin
qillqa–shaq Hukllaylla qillqa–nki kaq qillqa–nqa qillqa–yaa-shaq Atska qillqa–ya–nki kaq qillqa–ya-nqa qillqa–shun
_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________
Kay siqikunawan shamuq patsachaw rimaykunata qillqashun:
Hutikuna
Rimanakuna
Huti tikratsiqkuna
_________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ ___
________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ______
_________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________
Rimay huti tikratsikwan maychaw kanqankuna shiman qillqay _______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
_______________________________________
______________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 31
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Yachakuq llikuta yanapashun kay ruraykunata yaskirnin: Llikuqa 20 uushayuq kashqa, tsaypita 4 uushata rantikushqa. ¿Aykaraqtaq Llikupa uushan kapun? ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ___________
Yachatsikuq 19 wamrakunawan puriq aywayashqa, 7 wamrakuna ñawpaayashqa. ¿Ayka wamrataq yachatsiqwan qipaayashqa? ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ _____________
Tayta Lliku harata rantikuriykur 435 qillayyuq wayinman kutimushqa, Ursulanash 550 qillayyuq wayinman hina kutimushqa. Tayta Llikupa qillayninpita, ¿Ishkanpa aykataq qillqayninkuna kayaapun? ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ _________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 32
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Huk markapa aywar, mana imatapis riqirqa tapukunantsikmi, maychaw ristawranti, pununa wayi, kumisariya, banku, butiika, huk kaalli kayanqanpaq. Kanan kaychaw Malliwan Mallku parlayan:
Malli : ¡Winchisllay, tayta! Mallku : Winchisllay ¿Imallataraq, shipash? Malli : Tapukurishqayki, nuqa Limaqpitam kaa Mallku : ¿Imallataraq munanki? Malli : Kay markachaw hutil, ristawranti kanku? Mallku : Awmi, kanmi shipash Malli : ¿Maychawtaq kaykaayan? Mallku : Plaasachawmi huk hutil, kima ristawranti kan Malli : ¿Bankuqa kanku? Mallku : Awmi, Bankupsi kanmi Malli : ¿Maychawtaq bankuqa? Mallku : Plaasapa waqtanchawmi kaykan. Mallishipash : Payllaa, tayta. Huk pulisiyata taputsun: Yachay wayipaq, butiikapaq, ristawrantipaq, kumisariyapaq, hampikuq wayipaq, nawintsana wayipaq:
……………………………. ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 33
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Wamrakuna yachaywayipita chakraman aywayan, tayta Akuchu watukaq. Payqa chakranpa kuchunman rumikunata chuqiykan.
kay Shimi huntatsiqkunata yarpashun: -kuna
-pa
-man
__________________________ __________________________ __________________________ __________________________
_________________________ _________________________ _________________________ _________________________
__________________________ __________________________ __________________________ _________________________
Kay shimikuna qillqankaykiwan kanan patsachaw rimaykunata qillqay: llapan marka mayiikuna chakrankunachaw yulaq harata aylluykayan. _________________________________________________________ _________________________________________________________ ________________________________________________________
Qamna kay siqiwan kanan patsachaw rimaykunata willakuy:
_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _____________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 34
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Hutinkuna _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________
Ruranqankuna _______________________________ _______________________________ _______________________________ _____________________________
Yaskishun
• • • • • •
Kay ashmakunam qiwata mikuyan:__________________________ Kay ashmakunam aytsata mikuyan__________________________ Kay ashmakunam imaykata mikuyan:________________________ Chakrachaw yanapakuq ashmakuna:________________________ Wayichaw yanapakuq ashmakuna:__________________________ Wakin riqinqayki waatay ashmakuna:________________________
Kay shimikunawan yarpaykunata qillqashun
Hatun, allquyki, mitsi-, Ichishaq, ashmakuna, ukush, miku, rinri, mishii, yana, wayi, yacha-, kay, ukush, pishqu, tsari1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 35
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS nawintsashun
allquwan mishiqa waatana ashmakunam kayan, ishkanmi aytsata, tulluta mikuyan, ishkanpam chupankuna, ishkay rinrinkuna, chusku chakinkuna kayaapun. Kay ashmakunaqa wayichawmi yachayan. Imayka rikuqmi kayan: yana, yuraq, ayawma, mullu mullu, suqu, pukas. Kananna riqishun imanaw allqu, imanawmi mishi kayanqanta. Allquqa manam wakin ashmakunata mikunanpaq tsarintsu, mishiqam ukushta, ichishaq pishqukunata tsarin. Allqukunaqa wayitam taapakuyan, ashmakuna mitsiychaw yanapakuyan; mishikunanam ukushpita wahakuyan. Tsaynaw karqa ishkan ashmakuna manam tsaynawllatsu kayan; waqayanpis huk niraqmi: mishiqa ñawraranmi, allqukunanam waqyayan. ¿Imanawtaq mishi?
¿Imanawtaq allqu?
_____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________
_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________
Pukllashun: Allquwan mishi ruranqankuna shimikunata ashishun: P
U
K
L
L
A
N
P
I
N
T
I
W
A
Y
I
T
A
T
A
A
P
A
N
U
K
U
SH
M
I
K
U
T
K
M
U
P
U
L
S
I
Y
A
S
S
A
P
U
S
U
W
A
K
I
L
L
U
Y
I
S
R
U
R
A
U
I
L
L
Q
A
Q
H
K
A
N
I
N
M
I
T
S
I
N
A
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 36
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
1.-Imanaw waqanqankunawan rimaykunata qillqashun:
• Kay yana ashmun haachin haachin nir hatun pampachaw waqan. • __________________________________________________________ • __________________________________________________________ • __________________________________________________________
2.-Imanaw kayanqanpaq, maychaw yachayanqanpaq, imata mikuyanqanpaq: • pawishqa atska riprayuqmi, ishkay chakim, nunakunam waatayan, • • • •
qiwatam yachan. ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________
3.-Markantsikchaw ashmakunapaq huk niyta qillqashun: Markaachaw waatay ashmakuna ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ____________________
4.-Kay pantakashqa qillqachaw allawka shimikunata ashirir llimpiy.
C H U K R U T M
A M O R T Q A Q A S A I W U A L I K U K L I C H I W I S M S A K U Y A M I S H Q
U R U H U Y H U M K U S S H A H P A I W N I M W
M S I A Q S M U
Shimikuna tsaki qallwa chukru mishkiq ichishaq qashuy mikuy
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 37
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kachakunapaq rimaykuna qillqay Mañum Llikapa tsurin. Paykunam Waras mirkaaduchaw rantikuyan. Rantikuyaananpaq ushaariptinnam taytan wamranta Limapa kachan. Limachaw kaykaptinna imakunata rantipakamunanpaq silularwan qayan. Kaynaw nin: “Kima chunka allpaka chumpakunata, qanchis tsukuta, huqta chunka utku kamisata apamuy. Ama pantaluta, tukumanta, wa-chukuta apamuytsu, kaychaw kanraqmi” Tsaynam, Mañu qillay mana tinkuptin taytanta qayan: “Taytay, wawqiiwan pitsqa pachak qillayta apatsimuy, pay apamutsun. Ama Malliqa apamutsuntsu, payqa manam munanqatsu”, nin.
Mushuq shimikuna ________________
________________
_______________
_______________ _______________ ________________ ________________ _______________ _______________ _______________ ________________ ________________ _______________ _______________ _______________ Kay niypita rikaykur kachakuna rimaykunata churashun: ________________ ________________ _______________ _______________ _______________ ___________________________________________________________________________________________ ________________ _______________ ________________ _______________ _______________ ___________________________________________________________________________________________ _______________ ________________ ________________ _______________ _______________ ___________________________________________________________________________________________ _______________ ________________ ________________ _______________ _______________ ___________ _______________ ________________ ________________ ___________ _______________ _______________ _______________
Kachakuna rimanakunata ashishun ________________ ________________
_______________
_______________
__
___________
___________
________________ ________________ ________________ ________________ __
________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ Tapukuy yaskiy
Pitaq mañupa yayan?_____________________________________________ Paykuna Imatataq rurayan?________________________________________ Imanirtaq Limapa Mañu aywan_____________________________________ Imataraq Limapita apamunqa______________________________________ ______________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 38
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS Qichwa gramaatika
Imataraq Limapita apamunqa
Kachanakunapaq
Rimana hutinchaw
Hukllaqllapaq
Apamuy
Atskaqpaq
----Apamu- y Apamu-tsun ----Apayaamu-y Apayaamu-tsun
Rimaynin ----Hatun rumita apamuy Tantata apamutsun ----Qillayta shumaq apayaamuy Quñuq yakuta apayaamutsun
Siqikunata rikaykur kachanakunapaq rimaykunata qillqashun: Hutikuna _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _ ___________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________
Shipashta rantipakamuq kachashun, tsaypaq kay sufiihukunata inshishun: - y, -tsun. ______________________________________________
____________________________________
______________________________________________
____________________________________
______________________________________________
____________________________________
______________________________________________
____________________________________
______________________________________________
____________________________________
______________________________________________
____________________________________
______________________________________________
____________________________________ ____________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 39
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
“Yakuqa Kawaynintsikmi”, tsaymi ashmakuna, mallkikuna, qurakuna, hirkakuna, chakrakuna, runakunapis wanantsik. Mana yaku kaptinqa manachi kawashwantsu.
(yachakunapaq niy)
Kay Mama Patsantsikchawqa atska yakutam tarintsik: quchakunanchaw, mayukunachaw, rahukunachaw, pukyukunachaw imayka yakum kan. Mama quchachawnaaqa allaapa atska yakum kan. Kay yakuqa Intipa achachayninwanmi quñur pukutayman tikran. Tsay atska pukutaymi hunisllaman lluqan. Tsaychawmi allaapa alalaywan yakuman tikran; tsyanawmi tamya nishqantsik yurimun.
Mallkikunapa kawayninta nawintsay:
Hachakuna, mallkikuna, qurakunapis yuriyan, winayan, mirayan kikinkunalla. Paykunaqa Raprankunachaw clorofila nishqanwan Intipa aktsinta tsarir mikuyninkuna rura-yan. Tsaytam fotosíntesis niyan. Llapan mallkikunam, aktsita, wayrata, yakuta, allpata, wanutapis kawayaananpaq wanayan. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 40
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
✓ Kay siqipaq yachakuq mayiykiwan parlay:
Hutikuna
Rimanakuna
Huti tikratsiqkuna
_________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ ___
________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ______
_________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________
✓ Rimaykunata kanan kaq patsachaw qillqashun: ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ _____
______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 41
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Nunakuna Tarwiwanqa mallkikunatapis hampintsikmi, chuspikuna, kurukuna mikuptin. Tsaynawmi hina runa qishyaqpaqpis iñishiyan: diabetis nishqa qishyata, chaki palta achachayta, tsiqlla nanayta, waqta nanaytapis hampin. Ashmakunachaw usata, amukutapis hampinmi. Wakin qishyakunata hampinapaqqa, chawa tarwita aqariykur, huk waraq churaraaratsirmi manaraq mikushpa upuntsik. Wakin qishyapaqna chawa tarwita aqariykur nanaqman laqantsik.
✓ Qishyakunata tarwi imanaw hampinqanta qillqay. Qishyakuna Tsiqlla nanay
Imanawtaq tarwiwan hampiyan _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________
_______________________________________________________ Pankakay _______________________________________________________ qishya _______________________________________________________ (tullu nanay)
Waqta nanay
Ñatin nanay
_______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________
✓ Tarwita murushqaqa chakrantsiktam allaapa kallpaatsin, tsaymi tarwita ayllurirqa papata muruntsik. ✓ Tarwipitaqa, machkatapis hurquyanmi. Niykur galleta nishqata, tantata, tukuy niraq pastelkunatapis rurayanmi. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 42
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Markantsikkunachaw tukuy awashqakunam kayan: uusha millwanpita, utkupita, qapu millwapita, wikuña millwapitapis. Kay millwakunawanmi tukuy niraq ratashkunata rurayan. Unay wanaakupa, llamapa millwankunapitam ratashninkuna rurayarqan. Tsaypita karu markapita suyuntsikman chaykamur uushata apayamuptin, uushapa millwanpitapis awapakur ratashkunata rurar churakuntsik.
Utkupita ratashkuna:
Llama millwapita ratashkuna:
wikuña millwapita ratashkuna:
_______________________ _______________________ _______________________ _______________________ _______________________ _______________________ __________
_________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _______________________
________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ _____
Ñawintsaarir tapukuykunata yaskiy: Mushuq awashqapita latsapa (ratash)
Limaq markachawqa atska ratash ruraqkunam kayan. Tsaychawqa, llapan Perú suyu markakunaman rantikuyaananpaqmi tukuy niraq ratashkunata rurayan. Fibra sintetica nishqa millwapitam mushuq ratashkunata rurayan.
¿Ima ratashtataq fibra sintetica nishqa Mushuq shimikuna: millwapita rurayan? ________________________ _________________________________ ________________________ _________________________________ ________________________ _________________________________ ________________________ ______________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY _________________ -NAWINTSAY Rapra 43
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay harawita nawintsay, tsaypita llapan tapukuykunata yaskiy.
MARKALLAA (Harawi)
Markallaaqa shumaq tarwiwan, uqshawan llimpiyuqmi. Shumaqmi kawakuyaa kuyay markallaachaw. Markaaqa, mayuyuq, hirkayuqmi, ashmayuq, qullanan wayikunayuqmi. Takshallam, kushinaypaqmi. Shumaqmi markallaa.
2.-Pikunapaqtaq riman?, yaskinta llimpiy
1.- kay qillqashqa imapaqtaq willamantsik?, yaskinta llimpiy
markapaq
ruranapaq
musyanapaq
shunqupaq
mayupaq
3.- Shimikunata ashiy: P M
I A
P Y
T A
A N
R A
W S
I A
Ll
A
N
Q
I
C
H
L
S
H
U
R
I
M
U
U
Ll
U
Ll
A
P
M
W
M
T
W
W
Q
A
LL
U
A
H
H
H
A
R
A
M
P
W
P
A
P
A
Y
H
U
U
Y
U
M
A
R
K
A
Llanqi/llulla/hara/papa/marka/yanasa/qallu/tarwi
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 44
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
kay siqikunata rikay, tsaypita parlay:
Hutikuna
Rimanakuna
Huti tikratsiqkuna
___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________
__________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________
__________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________
Tapukuykunata yaskiy: Imatataq runakuna ruraykayan?_______________________________________ _________________________________________________________________ May markachawtaq papata allaykayan?________________________________ _________________________________________________________________ Imay killachawtaq markaykichaw papata allayan?_______________________________ ___________________________________________________________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 45
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Anti markachaw nunakuna papataqa tukuylayan allayan. Wakinkunam qishiwan chakrankuna taksha kaqtin, huk runakunam tuuruwan allakuyan: Papa allaypaq nawintsay:
Ishkay tuurukunatam yuuguwan shinriyan. Tsaypitam puntan watashqa takllata yuuguman shiwitsiyan, niykurnin wachullapa papata yapyayan. Tsay papatanam rakwanawan allar runkukunaman aylluyan.
1. Kay rimaykunata yaskiy: Rimaykuna
yaskiy
Anqash suyuchawpis nunakuna qishiwan papata allayan Chala markakunachaw yuntallawanmi papataqa allayan Anti markakunachaw uqatapis papatanawllam allantsik
Kay rimaykunata ninqanta usharnin qillqay: 1._____________taqay chakrachaw ____________wan uqata allaykayan. 2.Huk runam ___________ taqay hatun chakrata___________________. 3.______________taqay nunakuna hirkachaw atska papata muruyarqun. 4.Intillay hunaqshi Qarwash markachaw_____________________________. 5.Waras markachaw _____________________________________mikuyan. 6.____________________________ yachatsikuq papa muruypaq parlarqun. Llapan wamrakunash papa allaychaw ____________________________. 7._________________________________________________________________ 8._________________________________________________________________ 9._________________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 46
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Yachakuq mayiykikunawan rimaykunata qillqay:
papa
ayllaypaq
parlarir,
tsaypita
Quyllur markachawmi papata allarninqa wakyata arukuyan. _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________
Siqikunapaq qatipaqninman yupakunata churay, tsaypita llapan siqikunawan huk willakuyta qillqay:
________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ __________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY Rapra 47 __________________________________________________________
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Anti markachaw runakuna tukuy niraq papakunatan chakrankunachaw murukuyan, Perú suyuntsikchawqa kima waranqa pitsqa pachak hutiyuq papakunam kan. Kanan kay niyta nawintsay: . Perú
Suyuntsikchawqa 3,500 tukuy laaya papakunam kayan, tsaypitam tukuy laaya papakunata murur may tsay suyukunaman apayashqa. Markantsikchaw kay papakunam Kayan: lasapa, kipuucha, hapallan taakuq, qapya, wayru, yuraq papa, iski puru, kuntur warmi, panyash, mallunya, pumapa makin, hakapa mullkan, wiskur papa, waychaw papa, ashaw, quraw, hallqa warmi, hukkunapis. Papata allarqa tukuy niraqtam tarintsik, hatusaqpita uchusaqkama; kaykunata: qatsashqata, matashta, paltashta, wawayuqta, ismuta, kuwayta, shuytutapis
shimikunata tarir, llimpiy: H P S A T A H I T W K
A K K I R M L A K P TS K A P W N A SH Q U N
A P M S A I A U A U T
P U U A N M Ll Q W R U
A U LL P Y A A A P A R
M U Ch A U N A I A SH K U N T Ñ U A Y W A W A
LL T Y SH A Q A P Y A R
K A A K Ñ W A Y R U M
A SH A U A K H I R I
N W I CH S U K S I K P U U Q R H U U SH N U U
Y U R A Q P A P A K R
A I M R A W A K LL A
P U M A P A M A K I N
Lasapa, kipuucha, hapallan taakuq, qapya, wayru, yuraq papa ,iski puru kuntur warmi, panyash, mallunya, pumapa makin, hakapa mullkan, wiskur papa, ashaw, quraw, hallqa warmi
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 48
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
KUSHILLA SHUNQU (Qutsu)
Chaki churay Shumaq qaqllalla wamra, Imanaw kastam kanki; Siiwilla kastachi kanki; Karupita waqatsimanki. Chaki churay Llapan kuyana wamra, Kushi shunqullaami; Imanayparaqri kuyakurkushunki. Chaki churay Tsaymi upyakuykaa, Tsaymi machakuykaa; Shunqu nanayllaata kalmaratsinaapaq Chaki lluskay Tsaynaw kuyakuqta; Kushi shunquyuqta, Maychaw tsaychawraq tarikuykallaman.
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
IK
IK
Rapra 49
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Anti markantsikpa musyayninkunata nawintsashun
Tsaki papa
Papata yanurir shiprantsik. Tsaypiq intiman mashtantsik tsakinqanyaq. Tsakiriptinqa aqariykur kashkichaw, pichuchawpis mikuntsik Aswa ruray
Raymikunapaqwan, hatun uryaykunapaqmi aswataqa rurantsik. Aswakunapaqqa shuratawan, mishki mikuykunatam wanantsik. Wakin markakunachawqa awashpita, kullashpitapis aswakuyanmi. Tsaynawlla hina yana harawanpis aswakuyan. Hallqa ayllukunaqa
Nunakuna Chakrakunachaw murupakurnin kawayan, Tamya qallariptin, papata, uqata, ullukuta, mashwatapis murur. qallayan, alalaychawpis, achachaychawpis. Uqawan ullukuqa shumaq yurayuqmi kayan. Ullukupa yuranqa, allaapa hampim, tsayta kalurakashqapaqmi mikuntsik papa kashkiman wiñarkur. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 50
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay siqipaq yanasaykiwan parlay:
Hutikuna
Rimanakuna
Huti tikratsiqkuna
___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________
__________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________
__________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________
Rimakushun: ➢ ¿Imatataq ruraykaayan? ➢ ¿Imanirtaq uushapa millwanta rutuntsik? ➢ ¿Imakunachawtaq uusha millwata inshintsik? Kanan kaq patsachaw rimaykunata qillqay: ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ______ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ ___________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 51
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay pantakashqa qillqakunachaw shimikunata ashiy: A I P C O R K W W A M R A H
H A A I U U O N N T A Ñ A Q
N H S I L Ñ P U U N C H U L
I A T L A V A N N U Q U I S
Y K Q K O O W W A R M I M O
I U S L I H N H H H A U I R
L S A H S U U Y Y Z A K N R
N A M I L L W A A U Q A R W
N A S T A C H U U L L U S C
Runa Warmi Ullqu Punchu Haku Millwa Uusha Chullu Wamra
Kay shimikuna ratinqaykiwan rimaykunata qillqay, unay patsachaw (-rqa, -rqu, -shqa)
___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ __________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 52
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Ñawintsay niykur rimakuy:
Harataqa unay runakunash murukuyaanaq, Inka, Maya, Azteca nishqa hatun markakunachaw. Unay Inkakunash harapita aswata rurayaq tsayta llaqtankunapa raymin-kunachaw upyayaananpaq, tushuyaananpaq. Españulkuna chaamurnash rikaayaanaq runakuna hara mikuqta, tsaynash mantsakashqa rikaraayaq. Tsay harantsik alli mikuy kaptin, kullarkunawan trukaykur Europa nishqa hatun markaman apakuyaanaq. Kananpis Perú suyuntsikchaw, harata tukuy laaya mikuykunachaw mikuntsik: kamtsachaw, tsutsuqachaw, tamalchaw, umiitachaw, parpachaw, machkachawpis. Hampipaqpis allim: Tsuqllu puwashqapa yakunta upushqa riñunnintsikta paqan, karkaryay tsarimashqapis yana harapa yakuntam upuntsik. ¡Achallaw! 1.- Ñawintsanqaykipaq yaskikuy.
✓ Pipaqtaq ñawintsarquntsik? _________________________________________________________ ✓ Imanirtaq unay runakuna harata allaapa mikuyaq? __________________________________________________________ __________________________________________________________ ✓ Harata ima mikuykunachawtaq mikuntsik? __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ ✓ Harata imapaqraq mikushwan? __________________________________________________________ ________________________________________________________ ✓ Imanirraq nintsik mishki harantsikkuna? __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 53
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
2.- Shimikunata ñawintsaarir alliq rikaykur, mayqanpis pishinqanman churay:
inkakunash awasta harata umiitata suyuntsikchaw tukuy upyayaananpaq mikuykunachaw
Unay………………………………. Harapita……………………. rurayaq, tsaywan llaqtankunapa rayminkunachaw…………………, tushuyaananpaq. Kananpis Perú……………………. , harata………………………. laaya mikuychaw mikuntsik: machkachaw, kamtsachaw, tsutsuqachaw, tamalchaw…………………………, parpachaw, machkachawpis. 3.- Mishki harapaq qillqashqata ñawintsaarir kay tapukuykunata yaskiy Maychaw hara yurimurqan?
__________________________ __________________________ __________________________
Piraq harata huk markakunaman apakurqan?
___________________________ ___________________________ ___________________________
Harapita imakunataraq rurantsik?
___________________________ ___________________________ ___________________________
4.-
Qampis harapaq rimaykunata qillqay, llapan patsakuchaw, mana patsakuna qunqanaykipaq: ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 54
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
1.- kay rantinapaq kaq mikuykunapa hutinta qillqay: _________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________
2.- kanan, llapankunapa chaninta tapushun:
Aykachawtaq huk kiilu challwata rantikunki? Huk kiilu challwaqa chunka ishkay suulmichaw rantikuu. ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY Rapra 55 ________________
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
CHALLWACHAW MIKUYKUNATA RANTIKUYAN
Challwachawqa llapan mikuykunatam rantikuyan: papata, yukata uqata, mashwata, ullukuta; wakin nunakunaqa tukuylaaya lluklita rantikuyan, kanmi lukma, plaatanu, mansaana, uuba, yakun, pakay, kapulii, purush, wakin lluklikunatapis tarintsikmi. Challwachawqa chipsa aytsata, uushata aytsata, tukuy niraq challwata, kiisuta, lichita, kushuruta, tuqushtapis rantikuyanmi. Tsaynawllan kan tsuqllu, ripuullu, liichuga, aawash, hitqa/shitqa, tarwi. Kay mikuykunata rantikuyananpaq Qarwas, Yungay, Qaras markakunapita apayamun, huk markakunapitapis nuna mayintsik mikuykunata rantikuyananpaq chatsiyamunmi. Waraschaw taaraq runakunaqa killallay, chaskallay, chirapallaywan intillay hunaqmi llapan mikuykunata rantipakuq aywayan. Kay tapukuykunata yaskiy: 1. Ima mikuykunatataq challwachaw rantikuyan? ___________________________________________________________ 2. Mayqan markakunapitataq rantikuyananpaq mikuykunata apayamun? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ 3. Imay hunaqtaq challwata rantiq aywanki? Ima mikuykunatataq rantinki? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 56
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
RIMANAKUY Isha lluusha Isha Lluusha Isha Lluusha Isha Lluusha Isha Lluusha Isha Lluusha Isha Lluusha Isha LLusha
: ¡Winchisllay, ¿Imatayantaq rantishun? : aytsata, papata, ripuulluta, fidiyusta, lichuugata, aawashta shintita rantishun. : ¿Aykaraq llapanpa chanin? : Maa, llapanpa chaninta tapurishun. : Challwatapis rantishunmi. : Allim kanqa apakushun. : tantatapis rantishun. : ¿Aykapa tantataqa? : Tuqushtapis apipaq rantishun : ¿Ayka kiilutaq? : rantishun habuntapis, aasita taqshakunaapaq. : Awmi, habuntawan aasita apashunmi. : ¿aykataqshi llapanpa chanin? : chunka pitsqa suulshi. : Ras ras wayita aywashun arunaapaq. : Awmi, ras ras huk taksita ashimuy.
Kay tapukuykunata yaskiy: • Pikunataq kaychaw parlayan? ______________________________ • Maychawtaq kaykayan?____________________________________ • Imakunatataq rantiykayan?_________________________________ ________________________________________________________ Rimaykunata qillqashun kanan kaq patsachaw: ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ _____________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 57
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
kay siqipaq llapantsik parlashun
Hutikuna
Rimanakuna
Huti tikratsiqkuna
___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________
__________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________
__________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________
Llapantsik rimaykunata qillqashun: ________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________ ________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 58
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay rimaykunata ninqanta usharnin qillqay, kay shimikunawan markachawmi tikakunata qiruta wallutsishqa Intipallay hunaqmi atska uqshakunata
Hinantin wamraqa tihata Taqay runakunash llapan nunakuna wayinkuna rurashqa
1.Nunakunam ________________ atsaka _____________________________. 2.sutaykayarqun. 3. Qanyan watam Utsutunaywan Kallu waraschaw__________________. 4. Killallay hunaqmi Aliichu hatun tita _______________________________. 5.____________________tayta yupanki waraspita ______________ratinqa. 6._______________________hirkapita atska uqshakunata apaykayamun. 7.__________ Anti markakunachawmi _________wayita ushatsir raymita.
5.- kay siqikunawan willakushun Chala, Anti, Yunka markakunachaw imanaw wayi ruray kanqanta: ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ____________________________________________________ ______________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ______________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ______________________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 59
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
kay hamitsikuykunata yachakuq mayiykiwan hamutsinakuyay:
Imallash? ¿Imash? Huk chiina kima uchkuyuq: sikinpa ninata qarqun, umanpa supin, shiminpa mikun pitaq?
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 60
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
¿Imallaqa? ¿Imash? Anchaq, anchaq purii, sikiichawmi ishkay nawii, ñawiichaw kallpayuqmi kaa ¿Imataq kallaa? Tihira
¿Imallaqa? ¿Imash? Wipi kunkash kanki, yana wirpash kanki, Piymayshi mutsashunki. ¿Imataq? Wishlla
Qallanan tapukuy
Shunqun Ushanan tapukuy Willakuynin
¿Imataqshi? ¿Imataqshi? Kuchi sinqa, piqanchaw shillushqa, sinqanwan takakun ¿Imataq kallan? Martillu
Qillqashun
¿Imallaqa? ¿Imash? Mishi ñawim kaa, mishi rinrim kaa, paqaspam purii hunaqpa puñuu
Musyatsikuynin kay sufiikunawan: -mi / m, -shi / -sh
¿Imallaqa? ¿Imash?
¿Imallaqa? ¿Imash?
Mishi piqam kanki Kakashnawmi kanki Wañuytash willakunki.
Qarqush, Wañuy apamuqshi, paqaspash purin hunaqpash puñun.
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 61
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
IMANAWTAQ RURANAN Mishi ñawi • Mishi rinri • Mishi mikuq • Paqaspa purin • Hunaqpa puñun • Kakashnaw • Mishi piqa • Wañuy apamuq • Wañuyta willakuq • Waqaptin nunakuna mantsayan •
¿Imallash? ¿Imash?
Wañuytash apamun, Waqaptin nunakunash mantsayan, Paqasllapash purin. ¿Imallash kallan? Tuku
Tukupaq huk hamuykunata umachaw ninqantsikwan qillqashun _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ __________________________
_______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ ____
Kanan wishllapaq umachawnaw rurashun _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY Rapra 62
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay waatay ashmakunapaq hamuyta rurashun ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ______ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ _____________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 63
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Huk Qiru kiru, qiri kiru quru; Quru, quru, quru waqta; Qiru kiru, qiri kiru
Ishkay Tsay aya aayan aayan; aayapa aayan aya, aya hunaq aya aayan.
Kima Waka waakaata, Wata wata waataa; waataa waatata, waataa waataa.
husku
Pitsqa
Huqta
Nuqam raqaa raqaa, qaqa qaqa, qiqiman qaqaraakuq aywarqaa.
Qaqaaqa qaqam, qiqiqa qiqim, qaqaqa qaqam, qiqiqa qiqim.
Mallshi mishki mishki mikuyta mishkitsikur mikun; Mishki mishki mikuyta mishinaw mishki mishki mikun.
Mallshi mishki mishki mikuyta mishkitsikur mikun; mishki mishki mikuyta mishinaw mishki mishki mikun.
Lliku Llikata llallin, Llikuna Llikata llallintsu, Llika, Llikuwan llallinakuyan
Tiku tikata sutan, Timu tikata tiktan, Tiwlluna tikata katan.
Qallu kipukuna
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 64
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
• • • • • • • •
China kuchipa chichin Kuchipa chichin Kuchipa chuchun Kuchipa chuchunta chuchun Ichik china lichu China kuchii China kuchi China lichu chichin chuchun chichita
Ichik lichu, china kuchipa chichinta chuchun; china kuchipa chichinta chichin ichik lichu.
_________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ ____
• Kay kunsunantiwan qallu kipuyta rurashun: /sh/, /ñ/, /y, /ll/ /q/, /k/ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________
______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________
_______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ _
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 65
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay shimikunata inshiy: huk hunaq, tsaypita, hina, niykur Kay siqichaw rikaykaa: Kanan Intillay hunaq Mashiwan Shanti shumaq plaasachaw kushi kushi puriykayan. Mama Kallmi wamranwan pilaytapa kuchunchaw kaykayan. Mama Isha wawanwan hospitalta aywaykayan. huk wamra hapallanlla pilaytapa kuchunchaw pukllaykan. Kay siqichaw rikaykaa: Kanan Intillay hunaq Mashiwan Shanti shumaq plaasachaw kushi kushi puriykayan. Hina Mama Kallmi wamranwan pilaytapa kuchunchaw kaykayan. Tsaypita Mama Isha wawanwan hospitalta aywaykayan. Niykur huk wamra hapallanlla pilaytapa kuchunchaw pukllaykan. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 66
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Kay shimikunata inshiy: huk hunaq, tsaypita, hina, niykur
________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ ___________________________
_______________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 67
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
• Kay siqiwan rimaykunata qillqashun, tsaypaq huti tikratsiqkunata inshiy: HUKKAQ SIQICHAW: ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________
ISHKAYKAQ SIQICHAW: ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY
KIMAKAQ SIQICHAW:
___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ _______________________ -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY Rapra 68
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Huk kutish huk nuna kawallunwan hirkapa murukuq aywaanaq.
Tsaynash kawallunqa hitarinaq, chakin pakiqpaq, tsayshi huk runakuna papa muruychaw yanapayaanaq .
Tsaypitash unayta kutir shumaq mikuykunata tarir allaapa kushiinaq. QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 69
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Huk hunaqshi: _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ ________________
Tsaynash:
Tsaypitanash:
_______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ ________
_______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ ________
_______________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 70
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Atuqshi hirkapa aywanaq, tsaychawnash atska uushakuna qiwata mikuykaayaqta rikaanaq. Tsayman chaarirnash, atuqqa witipaarin huk taksha uushaman, hina kuyapar, pukllapar, tsarikachar qallarkunaq. Tsayman mitsikuq allqu chaarirnash, atuqta tapurinaq: ¿Imatam ruraykanki?– Nishpa. Ashkashtam ¡Kuyapaykaa, pukllaykaayaami!, nishpa atuq yaskinaq. ¡Hinallachaw aywakuy, mana nuqapa kuyakuyniita llamita munarqa! nishpa allquqa niykunaq. Yachatsikuy: Imatapis mana yacharqa, ama musyaqtukunkitsu. •
Ñawintsanqaykipaq kaayinqaykita qillqakushpa yaskimuy:
¿Imanawtaq qallan?
_______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ ___________________________________________________ _______________________________________________________
Imanawtaq qatin?
_______________________________________________________ _______________________________________________________ ___________________________________________________
_______________________________________________________ _______________________________________________________
Imanawtaq ushan?
_______________________________________________________ ___________________________________________________
_______________________________________________________
Imataraq yachatsimantsik?
_______________________________________________________ _______________________________________________________ ___________________________________________________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 71
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Rikaanapaq niykuna Paria marka Paria markaqa Waraschawmi kaykan, distriitu Independinciapa rurinchaw. Kay ichik markaqa hatun hirka San Cristobalpa chakinchawmi kaykallan. Pariachawqa yachay wayipis kanmi, San Cristobal Pariam hutin, kaypa hawanllachawmi posta médicapis kaykan; plaasanqa yachay wayipa umanchawram. Kay markachaw nunakunaqa puwaq hunaq, octubre killam mama Santa Rosapa hutinchaw raymita rurayan; tsaychawmi bandawan, corrida de toros nishqanta rurayan; niykurpis plaasachaw Shaqsha tushuqkuna, Cusqueñita tushuqkuna, Yana nuna tushuqkuna (negritos) allaapam qatswaykuyan. Kay markachawqa imaykatam rantikuyaananpaq, qatupa apayaananpaq muruyan, wakinmi papata, allwita, triiquta, hara-ta, achista, tawrita, kinwata muruyan; wakinkunanam imayka niraq ashmakunata waatayan: kuchita, uushata, kuñishta, wallpata. Uma hirkankunachaw haapa ashmakunapis kanshi, kuntur, lluytsu, atuq, añas, pichakpis.
Kaayiy tapukuykuna ¿Maychawtaq Paria marka kaykan?_____________________________________
__________________________________________________________________ ¿Imankunash kay markapa kapun?______________________________________ __________________________________________________________________ ¿Imay killash hatun rayminkuna?________________________________________ ___________________________________________________________________ ¿Ima tushukunatash tushuyan?_________________________________________ ___________________________________________________________________ ¿Ima ashmakunatash waatayan?________________________________________ ___________________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 72
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
SIQIKUNATA RIKAASHUN, NIYTA RURASHUN
Kay siqita alli rikapaykur rikanqaykiwan niyta qillqamuy: _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _______________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY Rapra 73
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
NUNA MAYINTSIKPAQ PARLASHUN Yanasaapa Violetam hutin. Payqa Qaras marchawmi yachan, tsaychawmi uryan. Violetaqa yachatsikuqshi, imaykatash wamrankunata yachatsin, yupayta, qillqayta, maytu ñawintsayta, qutsuyta, harawiyta, pukllaytapis; tsaynaw kaptinshi llapan allaapa kuyayan. Payqa ichikllallan shipashmi, manam uyutsu, wila wilam purin; yana qushru hatun aqtsam, ipchi yana ñawim, ichik llanu wirpam. Ñawinqa quyllurwanmi, wirpan puka waytanaw. Allaapa shumaqmi payqa. Payqa maytukunata allaapa ñawintsan: willakuykunata, harawikunata, aranwaykunata, unaywillakuykunata imayka niraq niykunata. Violetaqa ichikninpita piluutawan allaapa pukllan; pukllanshi bulita, baskitta, tenista, imaykata. Manam payqa rasqa piñankuntsu, imaypis asikunllam, kushi kushi imatapis ruran. Payqa imayka niraq ashmakunatam wayinchaw waatan. Waatan huk mishita, kima pichis allquta, pitsqa qaqchuta, chunka kuñishta, huk lluytsuta. Mikuy arukuytapis allaapash yachaykun, imaykatash ruran. Hutikuna Huti tumatsikkuna Rimaykuna Allaapa patsamankata, haka pichuta, papa kashkita, wallpa ____________________ ____________________ kaldu-ta, kuchi kankata,____________________ kuchi ankata, piqan kalduta yachan. ____________________ ____________________ ____________________
____________________ ____________________ ____________________
____________________ ____________________ ____________________
Tsay shimikunawan tallur ruraykunata qillqashun:
Qushru yana mishiimi kuchi kankata allaapa mikun. ___________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 74
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Tapukuykuna yaskiy
• Violeta yachatsikuq kayninwan ¿Imakunatash yachatsikun? __________________________________________________________ • ¿Ima shunqush payqa? _________________________________________________________ • ¿Ima ashakunatash waatan? __________________________________________________________ Rikanqantsik niy qillqay
Rikanqantsik imanaw kanqan Yachanqankuna, kuyanqankuna, ruranqankuna
Runapaq rikanqantsik niy
Imanaw aqtsankuna, piqan, sinqan, pachan, makin, imaykanpis
Ima shunqu kanqan, kuyapaakuq, llakipaakuq, piñaq. Kay siqiwan yanapakurkur yanasaykipaq rikanqanyki niyta qillqarallaamuy
Yanasallaa __________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY Rapra 75
HATUN YACHAYWAYI SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO “Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS
Ashmapaq rikanqantsik niy ruray
ima shutin
kanqan
ima rikuq kanqan: yana. mullu, wachkas
imata mikunqan
aytsata, qiwata...
imankuna , imanaw kapunqan riprayuq, chakiyuq.. .
maychaw yachanqan: wayichaw, chakrachaw, haapa
Kay ashmakunapaq rikanqantsik niyta qillqashun: __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ _________________________
____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ___________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ ____________
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY -NAWINTSAY
Rapra 76