HANS H. 0RBERG LL PARS I ATA FAMILLA ROMANA H A N S H. 0 R B E R G LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA PARSI FAMILIA
Views 1,473 Downloads 166 File size 42MB
HANS H. 0RBERG
LL PARS I
ATA
FAMILLA ROMANA
H A N S H. 0 R B E R G
LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA
PARSI
FAMILIA ROMANA
DOMVS LATINA VNNO MMffl
UNGVA LATINA PER SE BLLVSTRATA PARSI: FAMILIA ROMANA © Hans H. 0rberg 1991 Omnia proprietatis iura reservantur Ex officina typographica Special-Trykkeriet Viborg anno 1991 et, paucis correctis, 1996,1997,1998,1999,2001,2002,2003 Imagines delineavit Peer Lauritzen ISBN 87-997016-5-0
LINGVA LATINA PER SEILLVSTRATA PARSI: FAMHJA ROMANA PARS ROMA AETERNA INDICES COLLOQVIA PERSONARVM EXERCITIA LATINAI & H GRAMMATICA LATINA PLAVTVS: AMPHTTRYO CAESAR: DE BELLO GAULJCO PETRONIVS: CENA TRIMALCHIONIS
Domus Latina, Skowangen 7 DK-8500 Grenaa, Dania [email protected]
LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA I FAMILIA ROMANA
LINGVA LATINA PER SE DLLVSTRATA PARSI: FAMILIA ROMANA © Hans H. 0rberg 1991 Ohinia proprietatis iura reservantur
Ex officina typographica Special-Trykkeriet Viborg anno 1991 et, paucis correctis, 1996,1997,1998,1999,2001,2002,2003 Imagines delineavit Peer Launizen ISBN 87-997016-5-0
LINGVA LATINA PER SE ELLVSTRATA PARS I: FAMHIA RGMANA PARS 0: ROMA AcTHRNA INDICES COLLOQVIA PERSOKARVM EXERCITIA LATINAI & 0 GRAMMAHCA LATDMA PLAVTVS: AMPHITRYO CAESAR: DE BELLO GALLICO PETRONIVS: CLNA TIJMALCHIONIS
Domus Latina, Skowangen 7 DK-8500 Grenaa, Dania orberp Italia in Eurdpa est. Graecia in Eurdpa est. Italia et Graecia in Europa sunt. Hispania quoque in Europa est. Hispania et Italia et Graecia in Europa sunt. 5
-c-a.* Italia... mllalia estsunt: Italia in Eur5pa est; ItaliaetGraeciairi Europa sttra
Aegyptus in Europa non est, Aegyptus in Africa est. Gallia non in Africa est, Gallia est in Europa. Syria non est in Eurdpa, sed in Asia. Arabia quoque in Asia est. Syria et Arabia in Asia sunt. Germania non in Asiflj scd in Europa est. Britannia quoque in Europa est. Germa-
10 nia et Britannia sunt in Europa. Estne Gallia in Europa? Gallia in Europa est. Estne Roma in Gallia? Roma in Gallia non est. Ubi est Roma?
est-ne...? -ne=...?
Roma est in Italia. Ubi est Italia? Italia in Europa est. Ubi sunt Gallia et Hispania? Gallia et Hispania in Euis rdpa sunt. Estne NIlus in Eurdpa? NIlus in Europa non est. Ubi est NHus? Nllus in Africa est. Rhenus ubi est? Rhenus est in Germania. NIlus fluvius est. Rhenus fluvius est. 7
CAP. VIII
Nilus et Rhenus fluvii sunt. Danuvius quoque fluvius •
-us-l;
Nflusfluviwjest; NTlus et Rhenus fluvit sunt
est. Rhenus et Danuvius sunt fluvii in Germania. Tibe- 20 ris fluvius in Italia est. Nilus fluvius magnus est. Tiberis non est fluvius n
parvus
magnus
fluvius magnus/parvws fluvK magnt/parv/
magnus, Tiberis fluvius parvus est. Rhenus non est fluvius parvus, sed fluvius magnus. Nllus et Rhenus non fluvil parvi, sed fluvil magni sunt. Danuvius quoque 25 fluvius magnus est.
-a -ae: Corsicainsulaest; CorsicaetSardinia insulcesunt
Corsica Insula est. Corsica et Sardinia et Sicilia insulae sunt. Britannia quoque Insula est. Italia Insula non est. Sicilia Insula magna est. Melita est Insula parva.
insuk magno/parva tnsulae magnc^/parvae
Britannia non Insula parva, sed Tnsula magna est. Sicilia 30 et Sardinia non Insulae parvae, sed insulae magnae sunt.
-um -a: Brundisium oppidiun est; Brundisium et lusculum oppida sunt oppidum magnum/ parvum oppida magna/parva
Brundisium oppidum est. Brundisium et Tusculum oppida sunt. Sparta quoque oppidum est. Brundisium est oppidum magnum. Tusculum oppidum parvum est. 35 Delphl quoque oppidum parvum est. Tusculum et Delphl non oppida magna, sed oppida parva sunt. Ubi est Sparta? Sparta est in Graecia. Sparta est
Graecus -a -um
oppidum Graecum. Sparta et Delphl oppida Graeca sunt. Tusculum non oppidum Graecum, sed oppidum 40
Romanus -a -um oceanus, numerus, liber, t.,ulus Ma «uiinumr -us (-r). [B] Vocabula feminina: femina, puella, fliia, domina; Insula,
-a
provinoa, 1'ltera, fam;l',a, pagina. Femi Jnum: -a. [G] Vocabula neutra: oppidum, jmpertum^ vocabulum, capi-
um
tulum, exemplum, pensum Neutrum: -um 105 Genemw LA]
genetlvus {ge,i)
Ma^culinum:
luhus dominus servf (Davr) est.
servf
I u l a s donitnus servon/m CDavf et M W f est.
| Servo,u,n
'S?rvf g e n e t i v u s est. *Servdrum' quoque genetlvus est. 110 'Servf genetivus singularis est. 'Servorwm* est genetivus piu-i -drutn
ral 5. Genctivus: sivigulari 1 -i, pluralis -drum. [B] Femimnum:
115
Aemdrd domina ancilla^ (Syrae) est.
-dncillui
Aemiiia domina ancillarum (Syrae et Delitce) est.
ihcillarum
*Ancilla«* ^eneth us singularis tst. ^hcillffiqfl' est genetlvus pluralis. G^netivus. singulan^ -ae, pluralis -aru,n,
-ae -arum
[C] Neutrum' D est prlma lntera vocabuli' 'dominus'.
vocabuli votabulorum
Nunierus rocabul^ram magnus est. 120
'Vocabulf genetivus snigularis est. 'Vucabulomm' est genetlvus pluralis 'jenetivus: singularis -i, pluralis
-omm.
-f -orjm
PENSVM A Marcus fili— Iulii est. Iulia fili- Iulii est. Iulius est vi r Roman-. AcmiUa femLi
Roman
est. Iulius domin-, Aemilia
domin- est. Medus serv- Graec- est, Delia est ancill-
17
CAP. VIII
Vocabula nova: vir femina puer puella familia pater mater filius filia llberi servus dominus ancilla donuna liber titulus pigina antlquus novus ceteri meus tuus centum duae tria
-que
quis? quae? qul? cuius? quot? mascullnum ftminlnum neutrum genetivus
18
Graec-. Sparta oppid- Graec- est. Iulius pater Mdrc- est. Marcus est filius Iuli- et Aemili-. Medus servus IOII— est: Iulius est dominus serv-. Iulius dominus Med- et Dav- est: Iulius dominus serv- est. Numerus serv- magnus est. Delia est anciila Aemili-: Aemilia domina ancill- est. Aemilia domina Deli- et Syr- est: Aemilia domina ancill- est. In familia Iuli- est magnus numerus serv- et ancill-. Aemilia mater Marc- et Qulnt- et Iuli- est. Mircus, Qulntus Iuliaque sunt Uberi Iuli- et Aemili-. Numerus liber- est tres. Numerus serv- est cenmm. In pagina prlma capitul- secund- multa vocabula nova sunt. Numerus capitul- non parvus est. PENSVM B Mircus — Romanus est. Iulius — Rdmanus est. Aemilia est — Rdmana. Iulius est — MSrcI et Qulntl et Iuliae. In — Iulil sunt trer —: duo — et una —. — Eberorum est Aemilia. — est Davus? Davus est — Iulil. Iulius — Davl est. — est Syra? Syra — Aemiliae est. Aemilia est — Syrae. Cornelius:"— servl sunt in familia tua?" Iulius: "In familia — sunt — (C) servL" Cornelius: "Familia — magna est!" 'LINGVA LATINA' est titulus — tui Latlnl. PENSVM C Quis est Qulntus? Qul sunt Medus et Davus? Marcusne quoque servus Iulil est? Cuiusfiliaest Iulia? Quot lTberi sunt in familia Iulii? Quot servl in familia sunt? Num Syra domina est? Quae est domina ancillarum? Estne Cornelius vir Graecus? Num 'puella' vocabulum masculinum est?
CAPITVLVM TERTIVM
MARCVS
CAP.III
QVTNTVS
IVLIA
PVERIMPROBVS I SCAENA PRIMA Persdnae: Iulia, Marcrn, Qwntus.
scaena persona
Iulia cantat: "Lalla." Iulia laeta est. Marcus: "St!" Marcus laetus non est. 5
Iulia cantat: "Lalla, lalla." Marcus: "Ssst!" Marcus Iratus est. Iulia cantat: "Lalla, lalla, lalla." Marcus Iuliam pulsat.
Marcus lOliom pulsat
Iam Iulia non cantat, sed plorat: "Uhuhu!" 10
Marcus ridet: "Hahahae!" iQliaplorat Marcus rldet Quintxis MSrcum videt Marcus Qulntum non videt
Qulntus Marcum videt. Marcus non videt Quintum. Qulntus: "Quid? Marcus puellam pulsat — et ndet!" 19
CAP. III
Quintus fratus est et Marcum pulsat! Iam non ridet Marcus. Marcus Iratus pulsat Quintum. Iulia: "Ubi est mater?" Iulia Aemiliam non videt.
15
Iulia Aemiliam vocat: "Mater! Marcus Qulntum pulsat!" Quinius Marcam pulsai mamma = mater
Marcus (Iratus): "St!" Marcus Iuliam pulsat. Iulia plorat et Aemiliam vocat: "Mamma! Mam-ma! Marcus me pulsat!"
20
Aemilia venit.
Marcus Quintum pulsat lulia Aemilkmt vocat Aemilia venit
SCAENA SECVNDA
II
Persdnae: Aemilia, Iulia, Marcus, Quintus. Aemilia interrogat: "Quis me vocat?" interrogat «-» respondet
Qulntus respondet: "Iulia te vocat."
cQr...?...quia...
Aemilia Qulntum interrogat: "Cur Iulia plorat?"
eam: iQliam
Qulntus respondet: "Iulia plorat, quia Marcus eam
25
pulsat." Aemilia: "Quid? Puer parvam puellam pulsat? Fu! Cur Marcus Iuliam pulsat?" Qulntus: "Quia Iulia cantat." Aemilia: "O Iulia, mea parva filia! Marcus puer proim-probus-a-um probus -a -um 20
bus non est; Marcus est puer mprobus!"
30
CAP. VIII
Qulntus: "Iulia puella proba est." 35
Aemilia Qulntum interrogat: "Ubi est Iulius? Cur
cur Iulius non venit?
non venit?" Aemilia Iulium non videt. Respondet Marcus: "Pater dormit." Qulntus: "Mater non te, sed me interrogat!" Aemilia: "St, pueri! Ubi est pater?" 40
Qulntus: "Pater non hic est, sed Marcus hic est." Qulntus Iulium vocat: "Pater! Pa-ter!" Iulius dormit
Qulntus Iuli«m vocat
Iulius Quintum non audit neque venit. Cur Iulius Qulntum non audit? Iulius eum non audit, quia dormit. Marcus: "Hahae! Pater dormit neque te audit." 45
ne-que = et non (ne- = non) eum: Qulntum Iutius dormit
Aemilia: "Fu, puer!" Aemilia Irata est. Mater filium verberat: tuxtax, tuxtax... Marcus plorat: "Uhuhu!" Iulius eum audit. Iam non dormit pater.
verberai = pulsat et pulsat ('tux-tax') cum: Marcum
21
CAP. VIII
SCAENA TERTIA
III
Persdnae: Iulius, Aemilia, Iulia, Marcus, Quintus.
50
Quintus: "Pater venit." Aemilia Qufntum non audit, quia Marcus plorat. eum-que = et eum (: Qulmum)
Ia us Quintum videt eumque interrogat: "Cur Marcus plorat?"
eum: Marcam
Quintus respondet: "Marcus plorat, quia mater eum 55 verberat." Iulius: "Sed cur mater Marcum verberat?"
mdter Marcum verberat, quia Marcus puer improbus est
Quintus: "Marcum verberat, quia puer improbus est. Marcus parvam puellam pulsat!" Iuiia: "Mamma! Pater hic est." Aemilia Iulium videt. 60 Aemilia: "Tuus Marcus filius improbus est!" Iulius: "Fu, puer! Puer probus non pulsat puellam. Puer qui parvam puellam pulsat improbus est!" Iulius Iratus puerum improbum verberat: tuxtax, tuxtax, tuxtax... Marcus plorat. Quintus laetus est et ridet. Iulia laeta
lulia non laetaest
non est neque ridet. Cur non laeta est Iulia? Non laeta est, quia Marcus plorat. Iulia est puella proba!
22
65
CAP. VIII
Puer ridet. Puella plorat. Quis est puer qui ridet? 70 Puer qui ridet est Marcus. Quae est puella quae plorat?
qui quae puer^iarTdet puella quae pI5rat
Puella quae plorat est Iulia. Marcus, qul puellam pulsat, puer improbus est. Puella quam Marcus pulsat est Iulia. Iulia Aemiliam vocat. Aemilia, quam Iulia vocat, mater Iiberorum est. Aemi-
quern quam puer quern Aemilia verberat puella quam Marcus pulsat
75 lia puerum verberat. Puer quem Aemilia verberat est Marcus. Quem vocat Qulntus? Quintus Iulium vocat. Iulius,
quem? iQlium Quintum
quem Quintus vocat, pater liberorum est. Iulius Qulntum non audit. Quem audit Iulius? Iulius Marcum 80 audit. Puer quem Iulius audit est Marcus. Puella quae cantat laeta est. Puella quae plorat non est laeta. Puer qul puellam pulsat improbus est!
GRAMMATICA LATINA Nominattvus et accusatfvus 85 [A] Mascullnum. Marctw ridet. Qulntus Marcwn pulsat. Marcus Qulntwm pulsat. Qurntus plorat. 'Marcus* ndminativus est. 'Marcam' accusatlvus est. 'Quintum' est accusatlvus, 'Qtdntws' nominatlvus. Nominatl90 vus: -us (-r). Accusativus: -um. Exempla: Iulius, Iulium;filius,filium,-puer, puerum; eum. [B] Feminlnum. Iulia cantat. Marcus Iuliam pulsat. Iulia Aemiliam vocat. Aemilia venit. 95 'Iulia, Aemilia' nominltlvus est. Tuliam, Aemiliam' accusatlvus est. Nominatlvus: -a. Accusatlvus: -am. Gxempla: puella, puellam,- parva, parvam,* eam.
nominativus (nom) accuMtlvus (eux) Mirctff Marcum
Qulnti» Qulntum
-us 40S
Iulia Aemilia luliom Aemiliam •a
am
23
CAP. III
cantot ridef dormu -al -ei
-it
-us -a
-um -am eum eam
me te
-at -et -it
Verbum Iulia cantat. Marcus ridet. Iulius dormu. 'Cantat' verbum est. 'Cantat', 'rTdet', 'dormit' tria verba 100 sunt. Exempla: cantoi, pulsor, plorar, vocat, interrogaf, verberal (-at); ridee, videt, responder (-et); dormir, ven«, audit (-it). Ndmindtivus: Accusdiwus: Verbum: Marcus luliam pulsat. 105 Quintus Marcum videt. lulia Aemiliam vocat. Aemilia Quintum interrogat: me "Quis vocat?" Qulntus respondet: 110 "lulia te vocat. Marcus eam pulsat." Aemilia puerum verberat. Marcus plorat. eum 115 lulius audit. Iulius venit. "Puer probus non pulsat!" parvam puellam Iulius Iratus puerum improbum verberat. PENSVM A Cur Marc- Iuliam pulsat? Marcus luli- pulsat, quia luli— cantat. lulia plor-, quia Marcus e- pulsat. Iulia: "Mamma! Marcus — pulsat." Aemilia puell- aud- et ven-. Mater Quint- viJet et e- interrog-: "Quis me voc-?" Quint- respond-: "Iulia — vocat." lulius dorm-. Quimus Iuli- voc-: "Pater!" Marcus rid-, quia luli— non venit. Aemilia Marc- verber-. Iulius ven-, quia Marc- plorat. Iulius Aemili- et Marc- et Quint- et Iulividet. Iulius: "Puer qui parv- puell- pulsai improbus est." lulius puer- improb- verberat. Quem Iuli- verberat? Puer qu- Iulius verberat est Marcus. Marcus pldr-. Puer qu- plorai laet- non esi. Puella qu- cantat laet- est.
24
PENSVM B Puella —: "Lalla." Puella — cantat est Iulia. Iulia — est. Puer improbus puellam —. Puella —: "Uhuhu!" Puer —: "Hahahae!" Puer — ridet est Marcus. Iulia Aemiliam —: "Mamma!" Aemilia —, et Quintum —: "Cur lulia plorat?" Qulntus —: "lulia plorat, — Marcus eam pulsat." Aemilia: "Marcus puer — non est, puer — est! Ubi est pater?" Aemilia Iulium non —. Qulntus: "Pater non — est." Qulntus lulium —: "Pater!" lulius Quintum non —. — Iulius Qulntum non audit? lulius eum non audit, quia —. Marcus pldrat, — Aemilia eum verberat. Iulius Marcum audit; — Iulius non dormit. — Aemilia verberat? Aemilia Marcum —. Puer — Aemilia verberat improbus est. lulia laeta non est — ridet. PENSVM C Quis luliam pulsat? Cur lulia pldrat? Qulntusne quoque Iuliam pulsat? Quem Quintus pulsat? Cur Aemilia venit? Quis Iulium vocat? Cur lulius Qulntum nfn audit? Quem audit lulius? Cur Marcus plorat? Ridetne Iulia? Num 'Marcus' accusatlvus est? Num 'Iuliam' nominatlvus est? Quid est 'dormit'?
Vocabula nova: scaena persona mamma laeius Iratus probus improbus cantat pulsat plorat ridei videt vocat venit interrogat respondet dormit audit verberat me te eum eam neque iam cur? quia o! hlc qul quae quem quam nominatlvus accusatlvus verbum
CAPITVLVM QVARTVM
CAP.IV AEMILIA
IVLIVS
MEDVS
cacculus
DOMINVS ET SERVI SCAENA PRIMA pecun i saccuhtf: in sacculo eius: Iulit
/
Persdnie: Iulius, Aemilia, Medus. Sacculus Iulil non parvus est. In sacculo eius est pecGnia. Iulius pecQniam in sacculo habet. Aemilia sacculum videt Iuliumque interrogat: "Quot 5 nummi sunt in sacculo tuo?" Iulius respondet: "Centum." Aemilia: "Num hlc centum nummi sunt?"
numerat < numerus
I II III IV
v VI
vn VIII IX
x
unus duo trSs quattuor qtunque sex sepiem octo novem decem
Iulius pecuniam numerat: "Unus, duo, tres, quattuor, qulnque, sex, septem, octo, novem, decem. 10 Quid? Decem tantum?" Iulius rursus pecuniam numerat: "Unus, duo, tres, quattuor... novem, decem." Numerus nummorum non est centum, sed decem tantum. Iulius: "Quid? In saccul5 meo non centum, sed tan- 15 tum decem numml sunt! Ubi sunt ceteri numml? Servl mel ubi sunt?"
26
CAP. VIII
Medus: "Servus tuus Medus hic est." Iulius servum suum Medum videt, Davum non vi20 det. Medus adest. Davus non adest, sed abest. Iulius et AemUia et Medus adsunt. Davus ceterique servi ab-
ad-est = hlc est ab-est «-> ad-est ad-sunt = hlc sunt ab-sunt«-»ad-sunt
sunt. Iulius: "Quid? Unus servus tantum adest! Ubi est Davus? Davum voca!" 25
Medus Davum vocat: "Dave!" sed Davus Medum non audit neque venit. Medus rursus Davum vocat: "Da-a-ve! Venl!" Davus venit. Iam duo servl adsunt. SCAENA SECVNDA
30 Persdnae: Iuliusy Aemilia, Medus, Davus. Davus, qui dominum suum non videt, Medum interrogat: "Quid est, Mede?" Medus: "St! Dominus adest. Saluta dominum!" Servus dominum salutat: "Salve, domine!" 35
servus dominum salQtat
Dominus servum salutat: "Salve, serve!" Davus: "Quid est, domine?" Iulius: "St! Tace, serve! Tace et audl!" Servus tacet. Iulius: "In sacculo meo sunt decem tantum numml. Ubi sunt ceteri nummi mel?"
40
Davus tacet, neque respondet. Aemilia: "Responde, Dave! Dominus te interrogat." Davus respondet: "Pecunia tua hlc non est. Interroga Medum!" 27
CAP. VIII
Iulius Medum interrogat: "Ubi sunt numml mel, II nOllum: non unum verbum = vocabulum
Mede?" Medus nullum verbum respondet.
45
Iulius rursus eum interrogat: "Ubi est pecunia mea? Responde, serve!" Medus Davum accusat: "Pecunia tua in sacculo Davl est. Davus pecuniam tuam habet." Aemilia: "Audl, Dave! Medus te accusat."
50
Davus: "Quem Medus accusat? me?" Iulius: "Tace, Mede! Servus qul servum accusat improbus est!" Medus tacet. mensa
Iulius Davum non accusat, sed interrogat eum: "Estne pecunia mea in sacculo tuo, Dave?"
55
Davus: "In sacculo meo non est pecunia tua, doDavus sacculum in mensa ponit ecce sacculus = vide: hlc estsacculus
mine." Iulius: "Ubi est sacculus tuus?M Davus: "IHc est. Ecce sacculus meus." Iulius: "Saccuium tuum in mensa pone!"
baculum eius: Davt
60
Davus sacculum suum in mensa ponit. Iam sacculus eius in mensa est. Iulius baculum suum in mensa ponit. Baculum domini in mensa est. Davus: "Vide: in sacculo meo nulla pecunia est." Iulius nullam pecuniam videt in sacculo. In sacculo 65
baculum et sacculus in mensi
Davl nulll numml sunt. Sacculus eius vacuus est. Davus pecuniam dominl non habet.
bonus -a -um = probus
Iulius: "O! Davus bonus servus est: pecuniam meam non habet. Ecce nummus tuus, Dave!" Iulius unum nummum ponit in sacculo Davl. lam sacculus Davl non 70
28
CAP.IV
est vacuus: in sacculo eius est unus nummus. Davus laetus est. Iulius: "Sume sacculum tuum et discede, bone serve!" Davus sacculum suum sumit et discedit. 75
Medus baculum, quod in mensa est, videt. Medus quoque discedit! CQr discedit Medus? Medus discedit, quia is pecuniam domin! in sacculo suo habet!
sumit pdnit discedit venit qulquaequod: puergta... puella quae... baculum quad... is:Medu$
Davus et Medus absunt. SCAENA TERTIA 80 Persdnae: IMUS, Aemilia.
Iulius: "Davus bonus servus est. Is non habet pecu-
is:Davi«
niam meam. — Sed ubi est pecunia mea, Mede? Quis pecuniam meam habet?" Medus non respondet. Iulius: "Ubi est Medus? Cur non respondet?" 85
Aemilia: "Medus non respondet, quia abest. Nullus servus adest." Iulius Medum vocat: "Mede! Veni!" sed Medus, qui abest, eum non audit neque venit. Iulius rursus vocat: "Me-de! Veni, improbe serve!"
90
Medus non venit. Iulius: "Cur non venit Medus?" Aemilia: "Medus non venit, quia is habet pecuniam tuam! Eius sacculus non est vacuus!" Aemilia ndet. Iulius Tratus est — is non ridet!
95
Iulius: "Ubi est baculum meum?" iQlius baculum, quod in mensa est, non videt. 29
CAP.IV
Aemilia: "Ecce baculum in mensa." Iulius baculum suum sumit et discedit.
vocatlvus (voc) < vocat Davc -e
vocfi discfidc audi
vocat tacet di8cSdtr audu
lmperat «-• paret imperatlvus (imp) < imperat
[1] -d [2]-i [3] -e [4] -t
-at -€l -it •it
GRAMMATICA LATINA Vocdtivus 100 Medus Davum vocat: "Dave/" 'Dave' vocativus est. Vocativus: -e (nominatlvus: -us). Exempla: Mede, domine, serve, improb^. Servus: "Salve, dcmine/" Iulius Medum vocat: "Mede! Venl, improb* serve!" 105 Imperativus et indicativus Dominus: "Vocd Davumi" Servus Davum vocat. Dominus: "Tace et audi!" Servus tacet et audit. Dominus: "Discede, serve!" Servus discedit. Dominus imperat. Servus paret. i, 0 'Voca' imperattvusest. 'Vocaf indicatlvusest. 'Tace*, 'audf, 'discede' est imperafivus. *Tkcet, 'audit', 'discediV indicatlvus est. Imperatlvus: -d, -e, -e, -i. Indicatlvus: -at, -et, -it, -it. Exempla: [1] saluta, salutat,- [2] respond^ respondet,- [3] 115 sume, sumir; [4] veni, ventt. Medus: "Saluta dominum!" Davus dominum saluto*. Iulius: "Responde, serve!" Servus responder. Iulius imperat: "Sume sacculum tuum et discede/" Davus sacculum suum sumif et discedir. 120 Iulius: "Mede! Vem/" Medus non venit. Iulius imperat. Davus paret; Medus non pSret. PENSVM A Medus ad-. Davus ab-. Iulius imper-: "Voc- Davum, Med-!" Medus Davum voc-: "Dav-! Ven-!" Davus venneque Iulium vid-. Medus: "Salflt- dominum!" Davus dominum salut-: "Salvg, domin-! Quid est?" Dominus: "Tac-,
30
CAP.IV
serv-! Numml mel ubi sunt?w Servus tac- neque respond-. Iulius: "Respond-!" Davus: "Interrog- Medum!" Iulius Medum interrog-; "Ubi est pecunia mea, Med-?w Medus: "Davus pecuniam tuam hab-." Iulius: "Pon- sacculum tuum in mensa, Dav-!" Davus par-: sacculum suum in mensa pon-. Davus: "Vid-, domin-: sacculus meus vacuus est." Iulius: "Sum- sacculum tuum et disced-, bon- serv-!" Davus sacculum suum sum- et disced-. PENSVM B In sacculo Iulil — est. Iulius pecuniam —: "Unus, duo, tres, —, —, sex, —, —, —, — I n — non centum, sed — decem numml sunt. Davus dominum —: "Salve, domine!" Iulius —: "Pone sacculum tuum in —!" Davus sacculum — in mensa —. Sacculus Davi — est, in sacculo — [: Dav!] — pecunia est. Davus sacculum suum — et discedit. Iulius: "Mede! Venl!" Medus non venit, quia — [: Medus] pecuniam Iulil —. Iulius baculum, — in mensa est, sumit et Dominus imperat, bonus servus —• PENSVM C Quot numml sunt in sacculd Iulil? Adestne Davus in scaena prima? Quis Davum vocat? Suntne nummi Iulil in sacculo Davl? Quid Iulius pdnit in sacculo Davl? Quoi numml iam in sacculo Iulil sunt? Estne vacuus sacculus Medl? Cur Medus discedit? Quem Iulius vocat? Cur Medus Iulium non audit?
Vocabula nova: sacculus pecunia nummus mensa baculum vacuus bonus quanuor quinque septem octo novem decem habet numerat adest abest salutat tacet accusat ponit sumit discedit imperat paret nullus eius suus is quod rursus tantum salve vocifivus imperatlvus indicafivus
31
CAP.V
CAPITVLVM QVINTVM
villa
hortus
VILLA ET HORTVS Ecce vllla et hortus Iulii. Iulius in magna vHla habitat. / Pater et mater et tres liberi in vllla habitant. Iulius et Aemilia tres llberos habent: duos ftlios et unat^ filiam — non duas ftlias. torum: servorum
In vllla multi servi habitant. Dominus eorum est Iu- 5
is: luliws
lius: is multds servos habet. Ancillae quoque multae in
edrum: ancilLSnum ea: Aemilia
vllla habitant. Domina earum est Aemilia: ea multas
-d -a: in horlo, in vflla cum Marco, cum Iulia
-is.'
m hortfo, in vlllw cum servts, cum ancillfj
ancillas habet. Iulius in vllla sua habitat cum magna familia. Pater et mater habitant cum Marc5 et Qulnto et Iulia. Iulius et 10 Aemilia in vflla habitant cum llberis et servis et ancillis. VTlla Iulii in magno horto est. In Italia sunt multae vlllae cum magnls hortis. In hortis sunt rosae et lllia. Iulius multas rosas et multa lilia in horto suo habet. Hortus Iulii pulcher est, quia in eS sunt multae et pul- 15
eo: horlo pulcher -chra -chrum: hortus pulcher(m) rosa pulchra (J) lllium pulchrwm («)
chrae rosae liliaque.
tius: Syrae foedus -a -um • • pulcher
chra, neque pulcher est nasus eius, sed foedus est.
32
Aemilia femina pulchra est. Syra non est femina pul-
CAP. VIII
1. ostium 2. atrium 3. impluvium 4. peristylum 5. cubicula 6. ostium
Syra, quae bona ancilla est, nasum magnum et foedum 20 habet. Iulius est vir Aemiliae, feminae pulchrae. Iulius
nasus
Aemiliam amat, quia ea pulchra et bona femina est.
Syra
Aemilia Iulium virum suum amat et cum e5 habitat.
ed: Iulio
Pater et mater liberos suos amant. Iulius non solus, sed
sdlus -a -um
cum Aemilia et cum magna familia in villa habitat. 25
inzL
In vllla sunt duo ostia: ostium magnum et ostium parvum. Villa duo ostia et multas fenestras habet. ^
E
W
^
W ^
w
U
ostium et fenesrra
//
ss \\ inWIOIMjLii atnum
7*
In vllla Iulil magnum atrium est cum impluvio. Quid est in impluvio? In eo est aqua. In atrio nullae fenestrae
eo: imphivio
sunt. 33
CAP. VIII
peristylum
etiam = quoque: etiam peri.st?Ium = p. quoque
Etiam peristylum magnum et pulchrum in vllla est. 30 Teristylum' est vocabulum Graecum. In vlllls Graeds et Romanls magna et pulchra peristyla sunt. bstne lm-
id: impluvium
pluvium in peristylo? Id non in peristylo, sed in atrio est. In peristylo parvus hortus est. In vllla sunt multa cubicula. Quintus in cubiculo 35 parvo dormit. Estne magnum cubiculum Marcl? Id quoque parvum est. Iulius et Aemilia in cubiculo magno
i« C= el;: servi
dormiunt. Ubi dormiunt servi? II quoque in cubiculls
ea: cubicula
dormiunt. Suntne magna eorum cubicula? Ea non magna sunt, et multl servl in uno cubiculo dormiunt. 40 Etiam ancillae multae in uno cubiculo dormiunt, neque
eae: ancillae
eae magna cubicula habent. — Aemilia in peristylo est. Estne sola? Aemilia sola non
ea: Acmilia
est: liberl cum ea in peristylo adsunt. Iulius abest. Ae-
sine *-* cum
milia sine viro suo Iulio in vllla est. Ubi est Iulius? In op- 45 pido lusculo est sine Aemilia, sed cum servls quattuor.
34
CAP. VIII
II
Aemilia cum Marco, Qulnto Iuliaque in peristylo est. Iulia rosas pulchras in horto videt et ab Aemilia discedit. Iam ea cum Aemilia non est. Aemilia eam non
50 videt. Puella in horto est.
C.O Xmi *•»» S
•
BB •
Iulia atm Aemilia est lulia ab Aemilia discedii
Aemilia imperat: "Marce et Qulnte! Iuliam vocate!" Marcus et Qulntus Iuliam vocant: "Iulia! Veni!" sed Iulia eos non audit neque venit. Iulia puer5s vocat: "Marce et Qulnte! Venite! HIc
eds: pueray hortus
55 multae rosae sunt." Pueri Iuliam audiunt, neque ii ab Aemilia d :c5dunt.
Iuliainhortdest
Qulntus: "Carpe rosas, Iulia!" Iulia rosas carpit et cum quinque rosls ex horto venit. Iulia ex horlo venit
Iulia: "Vide, mater! Videte, puerl! Videte rosas
Iuliarosascarph
60 meas!" Iulia laeta est, rosae eam delectant. Aemilia: "Ecce puella pulchra cum rosls pulchris!" Verba Aemiliae Iuliam delectant. Marcus: "Rosae pulchrae sunt; puella sine rosls pulchra non est!" Verba Marcl Iuliam non delectant! 65
Aemilia (irata): 'Tace, puer improbe! Iulia puella pulchra est — cum rosls et sine rosls." 35
CAP.V
Iulia: "Audite, Marce et Qulnte!" Marcus: "Mater non videt nasum tuum foedum!" Marcus et Quintus rident: "Hahahae!" Iulia: "Audi, mamma: pueri etiam me iis (= cas): pueru
rident!"
70
Iulia plorat et cum una rosa ab ils discedit. Aemilia: "Tacete, puerl improbl! Nasus Iuliae foedus non est. Discedite ex peristylo! Sumite ceteras rosas
eas: rosas tts: rosis
easque in aqua ponite!" Pueri ceteras quanuor rosas sumunt et cum iis disce- 75 dunt. Aemilia, quae iam sola est in peristylo, ancillas vocat: "Delia et Syra! Venite!"
e&s: ancillas
Delia et Syra ex atrio veniunt. AemiHa eas interrogat: "Suntne pueri in atrio?"
80
Delia respondet: "In atrio sunt." Aemilia: "Quid agunt Marcus et Qulntus?" Delia: "Pueri aquam sumunt ex impluvio..." Syra: "...et rosas in aqua ponunt." Hlc domina et ancillae pueros audiunt ex atrio: Quin- 85 tus plorat et Marcus ridet. Aemilia: "Quid iam agunt pueri? Age, Delia! discede eos: pueros
et interroga eos!" Delia ab Aemilia et Syra discedit. Aemilia Syram interrogat: "Ubi est Davus?" Syra respondet: "In oppido est cum domino." Delia ex atrio venit et dominam vocat: "Venl, 0 domina! Venl!" Aemilia: "Quid est, Delia?"
36
90
CAP. VIII
Delia: "Qulntus est in impluvio!" 95
Aemilia: "In impluvio? Quid agit puer in impluvio?" Delia: "Aquam pulsat et te vocat." Aemilia: "Quid agit Marcus?" Delia: "Is ridet, quia Qulntus in aqua est!" Aemilia: "O, puer improbus est Marcus! Agite! Iu-
100 lium vocate, ancillae!" Syra: "Sed dominus in oppido est." Aemilia: "O, iam rursus abest Iulius!" Delia: "Age! Venl, domina, et Marcum verbera!" Quid agit domina? Domina Irata cum ancillls ex peri105 stylo discedit.
GRAMMATICA LATINA Accusatvous [A] Mascullnum. Iulius non unum filium, sed duds filioi habet 110 'Flliam' est accusatlvus singularis (vide cap. in). 'Fllios' accusatlvus pluralis est. Accusativus: singularis -um (nominativus -ws), pluralis -ds (nominatlvus -i). [B] Feminlnum. Iulius non duas filias, sed unamfiliamhabet. 115 'Flliam' est accusatlvus singularis (vide cap. in). 'FHias' accusatlvus pluralis est. Accusafivus: singularis -am (nominatlvus -a), pluralis -ds (nominativus -ae). [Q Neutrum. Villa non unum cubiculum, sed multa cubicula habet. 120 'CubiculMm* accusatlvus singularis est. 'Cubicula' accusativus pluralis est. Accusativus: singularis -um (= nominatlvus), pluralis -a (= nominatlvus).
filium filios -um -os
filiam filias -con -os
cubiculum cubicula -um -a
37
»
CAP. VIII
ablatlvus (abt) hono hortts -d -ts
vllid vlllts •d -is oppido oppidts -d -is in ex cum ab sine
-6 -d -ts
indkatlvus (ind) voca vocafe
sing.
[1] -a
-at
vocai vocanr
plur. -aie -ant
[2]-e -et
-ite -ent
m-e -it
-ite -unt
[4] -I •it
-ite -iunt
38
Ablativus [A] Masculinum. In horto lulil. In hortu Italiae. 125 'Horto* ablativus singularis est. 'Hortu' ablatlvus pluralis est. Ablativus: singularis -d, pluralis -is. [B] Feminlnum. In vUla Iulil. In villis Romanls. 'Vnia* ablatlvus singularis est. 'Villis' ablatlvus pluralis est. 130 Ablatlvus: singularis -a, pluralis -is. [Q Neutrum. In oppidd Tusculo. In oppidis Graecis. 'Oppidd' ablatlvus singularis est. 'Oppidis' est ablatlvus pluralis. Ablatlvus: singularis -d, pluralis -is. 135 In, ex, ab, cum, sine cum ablatlvo: m atrio, m cubiculis, ex horto, ex Italia, ab Aemilia, ab oppidd, cum servo, cum llbeiis, sine pecunia, sine rosts. Imperativus et indicativus "Davum voca, serve!" Servus Davum vocaf. 140 "Iuliam vocaw, pueri!" Puerl Iuliam vocam. 'Voca' est imperatlvus singularis, 'vocat' indicativus singularis (vide cap. iv). 'Voca^' imperativus pluralis est, 'vocam' indicatlvus pluralis. Imperatlvus: singularis pluralis -te. Indicatlvus: singularis -ly pluralis -ni. 145 Exempla: [1] -d, -ale; -at} -ant: Saluta dominum, serve! Salutate dominum, servl! Servus dominum salutot. ServT dominum salutant. [2] -e, -ete; -ety -ent: 150 Tacete, pueri! Pueri tacent. Tac#, puer! Puer tacet. [3] -e, -ite; -il, -unt: Disced/te, servl! Discede, serve! Servus discedu. Servl discedunt. [4] -i, -ite; -it, -iunt: 155 Venf, Iulia! Iulia venft. Venfte, pueri! Pueri veniunt.
CAP. VIII
PENSVM A Iulius et Aemilia in vill- habit- cum liber- et serv-. Dominus mult- serv- et mult- ancill- habet. AemUia in peristyl- est cum Marc- et Quint- et Iuli-. Iulia mult- ros- in hon- vid- et ab Aemili- disced-. Iam Aemilia puell- non vid-, neque puerl eam vid-. Aemilia: "Marce et Qulnte! Voc- Iuliam!" Pueri Iuli— voc-: "Iulia! Ven-!" et Iulia puer- voc-: "Marce et Qulnte, ven-!" Iulia pueros non aud-, sed puerf Iuli- aud-. Iulia: "Cur puerf non ven-?" Iulia ex hort- ven- cum v ros- pulchr-. Iulia: "Vid- ros- meas, mater! Vid-, pueri!" Marcus: "Rosae pulchrae sunt, puella s ni ros- pulchra non est!" Iulia cum un- ros- disced-. Pueri rid-. Aemilia: "Tac-, pueri! Sum- ros- et disced-!" Pueri ros- sum- et disced-; in atri- aqu- sum- ex impluvi- et rosin aqiua pon-. PENSVM B Iulius in magna . Aemilia cum — [: Iulio] habitat. Iulius Aem i: m —, quia — [: Aemilia] bona et — femina est. Aemilia in peristylo est — Ilberis srns, sed — viro suo. lulia — Aemilia discedit; iam puella in — est. Iulia rosas — et — hono venit cum v —. Puella laeta est: rosae eam —. Ubi est impluvium? — [: impluvium] est in —. In impluvio — est. In atrio nullae — sunt. PhNSVM C Num Iulius solus in vflla habitat? Quotfilioset quot fTIias habent Iulius et Aemilia? Ubi est impluvium? Ubi dormiunt servu Adesme Iulius in pekiStylo cum Aemilia? Ubi est Iulius? Esme Aemilia sola in peristylo? Quid Iulia agit in horto? Cur pueri Iuliam rident?
Vocdbulanova: villa hortus rosa lilium nasus ostium fenestra atrium impluvium aqua peristylum cubiculum pulcher foedus solus habitat amat carpit delectal agit etiam cum sine ab ex ea id eo ea il eae ea eos eas eorum earum ils ablitivus
39
ITALIA
40
CAPITVLVM SEXTVM
CAP.VI
murus
porta
VIA LATINA / In Italia multae et magnae viae sunt: via Appia, via Latina, via Flaminia, via Aurelia, via Aemilia. Via Appia est inter Romam et Brundisium; via Latlna inter Romam et Capuam; via Flaminia inter Romam et Arimi-
inter Romom et Brundisium (acc)
5 num; via Aurelia inter Romam et Genuam; via Aemilia inter Arlminum et Placentiam. Brundisium, Capua, Artminum, Genua, Placentia, Ostia magna oppida sunt. Ubi est Ostia? Ostia est prope Romam. lusculum quoque prope Romam est. Brundisium non est prope Ro10 mam, sed procul ab Roma: via Appia longa est. Via La-
prope RCmoffz«-» procul ab Roma longus-a-um
fina non tam longa est quam via Appia. Quam longa est via Flaminia? Neque ea tam longa est quam via Appia. Tiberis fluvius non tam longus est quam fluvius Padus. Qrcum oppida murl sunt. Circum Romam est murus 15 antlquus. In muro Romano duodecim portae sunt. Porta prima Romana est porta Capena. Circum oppidum Tus-
circum oppidum i ^wwuny (acc) duo-decim = xu (12) porta = magnum ostium
culum mfirus non tam longus est quam circum Romam. 41
CAP.Vl
IVLIVS SYRVS LEANDER
^AWS
VRSVS
lectica
oppidum
vllla
O -
ab oppido ad vflkm
VTlla Iulil est prope Tusculum. Ab oppido Tusculo
ad (+ acc) ab (+ abl)
ad villam Iulii non longa via est. Ecce Iulius et quattuor
Iulius it (sing) servi eunt (plhr)
servl in via. Iulius ab oppido ad villam suam it. Domi- 20 nus et servl ab oppido ad villam eunt. Dominus in lectlca est. Duo servi lectlcam cum domino portant. Servl qul lectlcam portant sunt Ursus et Davus. Iulius non in
umerus
via ambulat, servl eum portant. Syrus et Leander ambulant. Syrus saccum portat et Leander quoque saccum 25
quiquos: servl qm saccos portant sacci quos servl portant
portat: Syrus et Leander duos saccos in umeris portant. Saccl quos Syrus et Leander portant magnl sunt, sed saccus quem Syrus portat non tam magnus est quam
Leander -dri (geri)
saccus Leandri. Quattuor servT dominum et duos saccos
vehunt = portant (ab. ad...)
ab oppido ad vlllam vehunt.
30
Iulius in lectlca est inter Ursum et Davum. Ursus est ante «-» post
ante Iulium, Davus post eum est. Syrus et Leander non
a = ab ab ante a, e, 1, o, u, h alab ante ceteras litteras
ante lectlcam, sed post lectlcam ambulant. Venitne Iulius a vllla? Non a vllla venit. Unde venit Iulius? Ab
qu6? «-»unde?
oppido venit. Quo it Iulius? Ad vlllam it. Post eum 35 Tusculum est, ante eum est vllla.
42
CAP. VIII
Iulius solus 11011 est, nam quattuor servl apud eum sunt. Medus non est apud dominum, nam is dominum Iratum timet. Medus est malus servus qui nummos do-
apud eum sunt = cum eo sunt malus -a -um «-» bonus
40 minl in sacculo suo habet. Dominus servos malos baculo verberat; itaque servl mali dominum et baculum eius timent. Davus autem bonus servus est, neque is Medum amat. Davus amlcus Medi non est, nam servus bonus et servus malus non amlci, sed inimlcl sunt. Me-
...autem = sed...: Davus autem = sed Davus in-imlcus
amlcus
45 dus est inimlcus Davl. Ursus autem amlcus Davi est. II
Medus abest a domino suo. Estne in oppido Tusculo? Medus Tuscull non est; neque Romae est Medus, sed in via Latlna inter Romam et Tusculum. Unde venit Medus? Tusculo venit, neque is ad villam Iulil it. Quo it
50 Medus? Romam it. Tusculum post eum est, ante eum est Roma. Medus via Latlna Tusculo Romam ambulat. Etiam Cornelius, amlcus Iulil, in via Utlna est inter Romam et Tusculum. Unde venit Cornelius? Is non Tusculo, sed Roma venit. Quo it? Cornelius non Ro55 mam, sed Tusculum it. Roma post eum, ante eum Tusculum est. Cornelius in equo est. Equus qul Cornelium
Hsculf = in oppdo Tusculo Hisculd = ab oppido Tusculo Roma ©
Hisculum
©
A R5mae est BT&scultest c Roma T&sculum it D Romcm Ttisculo it T&sculum = ad oppidum T&sculum Cornelius
vehit pulcher est. Iulius et Cornelius ad vHlas suas eunt. VHla ubi Iulius habitat prope Tusculum est. Ubi habitat
equus
Cornelius? Is TTisculI habitat. 60
Iam Iulius prope villam suam est. Servi qul lectlcam portant fessl sunt. Dominus autem fessus non est, nam
fessus -a -um
is non ambulat. Iulius ab Urso et Davo portatur, itaque
Iulius ab Urso et DavS portatur = Ursus et Davus Iulium portant
is fessus non est. Fessl sunt Syrus et Leander, nam il
43
CAP. VIII
duos magnos saccos umeris portant, neque vacul sunt saccl qul § Syro et Leandro portanm = sacci quos Syrus et Leanckr portant saccus qul § Leandrd portaf«r= saccusquem Leanderportat is equo vehimr = equus eum vehit
saccl! Sacd qui a Syro et Leandro portantur magnl 65 sunt, sed saccus quem Syrus portat non tam magnus est quam saccus qul a Leandro portatur. Itaque Syrus non tam fessus est quam Leander. Cornelius non est fessus, nam is equo vehitur. Iulius lectlca vehitur. Servi ambulant. Dominl vehuntur. Medus ambulat, nam is servus 70 est neque equum habet. Iulius prope villam suam est. Medus autem, qul dominum Iratum timet, procul a villa Iulil abest. Dominus a servo malo timetur. Medus prope Romam est; iam muri Romanl ab eo videntur et porta Capena. (Is qul via 75 Latlna venit per portam Capenam Romam intrat.) Cur
perportam
Romam it Medus? Romam it, quia Lydia Romae habi-
amlcws (m): amlca (j)
tat, nam Lydia amlca eius est: Medus Lydiam amat et
Medus ab ea amatwr = ea Medum amat
ab ea amatur. Medus Romam vocatur ab amlca sua, quae femina est pulchra et proba. Itaque is fessus non 80 est et laetus cantat:
amicamea
Ndn via longa est Rdmam, ubi amica habitat meapulchra.
id § Lydia non audlwr = Lydia id non audit
Sed id quod Medus cantat a Lydia non audltur! Iam Iulius in vllla est et ab Aemilia llberisque laetls salutatur. Cornelius Tuscull est. Medus autem Romae 85 est ante ostium Lydiae. Medus ostium pulsat. Lydia imperat: "Intra!" Medus per ostium intrat et amicam suam salutat: "Salve, mea Lydia! Ecce amlcus tuus qul solus Romam ad te venit."
44
90
CAP. VIII
Lydia verbis Medi delectatur eumque salutat: "O amlce, salve! Ubi est domimis tuus?"
Lydia verbw Medl delectafwr = verba Medl Lydiam delectant
MMus: "Iulius ii, V a est apud servos su5s - neque is iam meus dominus est!" 95
100
105
110
115
120
Verba Medl a Lydia laeta audiuntur.
GRAMMATICA LATINA una praepositio (prp) Praepositidnes duae praepositiones Iulius ad vlllaw it; ad oppidww,- ad ancillas. ad -WH Ursus ante Iulium est; ante eum; ante vlllam. -am ame ~6s post Davus post Iuliwm est; post eum; post villaw. -as inier -a Via inter Rdmom et Capuom; inter servds. prope mi arcum Ostia est prope Romam; prope vlllam; prope eam. apud tS per Circwn oppidwm murus est; circum mensam. Medus est apud amicam suam, n5n apud dominum. Medus per portam Capenam Romam intrat; per ostium. Ab, ads ex, cet. sunt praepositiones. Praepositidnes ad, ante, apud, circum, cum accusatfvd: ad, ante3 post, inter, prope,tircum,apud, per,mier, per, post, prope + acc. cet.; praepositi5nes cum abl3tiv5: ab/a, cum, ex, m, sine, cet. ab/a, cum, ex, in, sme + abl. (vide cap. v). Qud it Medus? Medus R5mam it. Quo it Cornelius? Is quo? Romam/ltisculum Tuscul m t. Unde venit Cornelius? Cornelius Roma venit. Unde venit unde? Rdma/Hjsculo Medus? Is Tusculo venit. Ubi habitat Lydia? Lydia Romae habitat. Ubi habitat Cor- ubi? Romae/IUsculi nelius? Is Tuscult habitat. oppidum Accusatlvu": R5mam, T&sculMm, Capuam, BrundisiMm, -um -am - o Ostiam = ad oppidum -am/-um. Ablatlvus: Roma, Tusculo, Capua, Brundisio, Ostia = ab -o -a oppido -a/-o. Locativus (= genetivus): Roma«, Tusculf, Capuae, -ae Brundisit, Ostiae = in oppido -a/-o.
o o
45
CAP. VIII
-us -a -i -ae
-tm -am -6s -as -a
-us -a -um
-t
Verbtm activum et passivum
-nt
Servws sacc«m portar = Saccws pot\Mur a servo
ab/a -0 -a is
•i -ae -a -l -tur
-iur
-ntur
•nt -ntur
sing. [1] -atur
plur. -antur
[2] -etwr
-entur
[3] -itur
-umur
[4] -itur
-iitntur
Servi saccoi. portam = Sacct portam«r a servls
'Portaf portanr' verbum activum est. Tortarur portanrur' est verbum passivum. Activum: -t-nt. Passivum: -tur-ntw. Exempla: [1] -atur -antur: Aemilia Iulium amar et ab ed amatur. Pater et 130 mater liberds amant et ab ils amatttwr. Lydia verbis Medl delectarwr. [2] -elur -eraur: Iulia pueros non videf neque ab iis videtur. Pueri Iuliam non vident neque ab ea videntur. [3] -itur -untur: Davus sacculum in mensa pdnit = sacculus in 135 mensa poniiwr a Davd. Pueri rosas in aqua ponuni = rosae a pueris in aqua ponuntur. Cornelius equo vehifur. [4] -itur -iuntur: Iulia pueros audtt neque ab ils audftur = puerf a Iulia audiuntur neque eam audtw«r. PENSVM A Iulius ab oppid- TClsculd ad vlll— su- it. Villa eius prope Tuscul- est. Iulius in lectlca est inter Urs- et Dav-. Dominus a servls port-. Ursus et Davus non saccos port-, sacc- a Syro et Leandrd port-. Saccus quem Leander port- non tam parvus est quam saccus qul a Syr- port-. Medus non est apud domin-, nam servus malus dominum tim-. Dominus a serv- mal- tim-. Dominus serv- mal- vocneque ab eo aud-. Serv- mal- a domin- voc- neque eum aud-. Quo it Medus? Rom- it. Unde venit? Medus Tuscul- venit. Ante Med- est Roma, Tusculum post e- est. Cornelius
46
125
CAP. VIII
ndn Tusculo Romam, sed Rom- Tuscul- it, nam is Tusculhabitat. Cornelius non ambulat, sed equ- vehLydia, aniica Medi, Rdm- habitat. Iam Medus Rom- apud Lydi- est. Medus amic- su- salut- et ab amlc- su- salut-, nam Lydia Med- am- et ab e- am-. PENSVM B Ostia non — a Rdma, sed — Romam est. — venit Iulius? lusculd venit et — villam it. Duo servi eum —. Syrus et Leander, qui — lecticam ambulant, duds — portant. Saccus Syri non — magnus est — saccus qul — Leandro portatur; — Syrus non tam — est quam Leander. Medus — dominum non est, nam Medus dominum iratum —. Medus servus — [= improbus] est; — Medus et Iulius non —, sed inimici sunt. Via Latina, quae est — Romam et Capuam, non tam — est quam — Appia. — ambulat Medus? Is Rdmam ambulat, — amlca eius Romae habitat. Comelius — [= sed C.] Rdma Tusculum —. Tusculum est — eum, — eum est Roma. Cornelius equo —, is non —. Iulius et Cornelius ad vfllas suas —. PENSVM C Ambulatne Iulius? Qul Iulium portant? Quid portant Syrus et Leander? Unde venit lulius et qud it? Quo it Medus? Etiamne Cornetius Tusculo Rdmam it? Ubi habitat Cornelius? Cur Medus laetus est? Quae est Lydia? Quid habet Medus in sacculo sud? Suntne amlcl lulius et Medus? Num portai verbum passivum est?
Vocabula nova: via
murus porta lectlca saccus umerus amlcus inimlcus equus amlca longus malus fessus duodecim it eunt portat ambulai vehit limei intrat tam quam inter prope procul ab circum ad ante post a apud per nam itaque autem unde!" quo? praeposilio locatlvus actlvum passlvum
47
CAP.VII
CAPITVLVM SEPTIMVM
PVELLA ET ROSA Iulia rosam ante nasum tenet illic: in peristylo oculus
Ecce Marcus et Qulntus ante ostium vfllae. Pueri Iu- / lium exspectant. Mater non est apud filios, ea in peristylo est; il|Ic virum suum exspectat. Aemilia laeta non i est, quia Iulius abest; nam Aemilia virum suum amat. Ubi est Iulia? In cubiculo su5 est. Iulia, quae s5la est 5
lacrimat«-» rldet
illic, rosam ante nasum tenet. Puella lacrimat: in oculis eius sunt lacrimae. Iulia speculum sumit et ante oculos tenet. Puella se in speculo videt et se interrogat: "Estne foedus n5sus
formSsus -a -um = pulcher
meus?" Nasus eius autem formosus non est. Iulia rursus 10 lacrimat. Syra ostium cubicull pulsat.
in cubiculum (acc) «-»ex cubiculo claudit«-»aperit hortus
-
a
hortus •
in hortum «-»ex horto
48
Iulia: "Intra!" Syra ostium aperit et in cubiculum intrat, neque ostium post se claudit. Iulia Syram post se in speculo videt. 15 Syra non videt lacrimas Iuliae, nam puella se non vertit. Syra: "O, hlc est mea puella. Venl in hortum, Ifilia!"
CAP. VIII
Iulia imperat: "Claude ostium!" Ancilla paret. 20
Iulia: "Num nasus meus foedus est, Syra?" Syra: "Foedus? Immo formosus est nasus tuus." Iulia se vertit. Iam Syra lacrimas videt. Syra: "Quid est, mea Iulia? Terge oculos! Es laeta!
immo fbrmosus: non foedus sed formosus est sunt es! este! (imp)
Nasus tuus tam formosus est quam meus." 25
Iulia: "Sed nasus tuus non formosus est!" Syra: "Quid? Nonne formosus est nasus meus?" Iulia: "Immo foedus est! Hcce speculum, Syra."
non-ne
Iulia speculum tenet ante Syram, quae nasum suum in speculo videt. Ancilla oculos claudit et tacet. — II
Ecce Iulius ad villam advenit. Servi lectlcam ante ostium ponunt. Pater filios salutat: "Salvete, filil!" et a filils salutatur: "Salve, pater!" Iulius ambulat ad ostium, quod ab ostiario aperitur. Dominus per ostium in vlllam intrat. Post eum veniunt
ad-venit = ad... venit salve/ salvete! salvc, pater! (sing) salvete,filii!(plur) ostiarius = servus qui ostium aperit et claudit in Vfllam «-» ex vllla
35 Syrus et Leander, qul duos saccos portant. Ostiarius post eos ostium claudit. Ursus et Davus cum lectlca vacua discedunt. Pueri saccos plenos qui a servls portantur vident et interrogant: "Ou l inest in saccis?" 40
tnalum plenus -a -um «-»vacuus in-est = in... est
Iulius respondet: "In sacco quem Leander portat mala Insunt. Hlc saccum pone, Leander!"
in-sunt = in... sunt
Leander saccum ponit ante lulium, qui aperit eum.
eum: saccum
Iulius: "Videte, pueri: hic saccus plenus malorum
hk saccus = saccus qul Mc (apud me) est
est."
49
CAP.vn
e = ex ex ante a, esi, o,u, h eJex ante ceteras litteras
Iulius malum e sacco sumit et se vertit ad Marcum: 45 "Ecce malum tuum, Marce." Iulius Marco malum dat. Pater filio suo magnum malum dat. Iam Marcus malum habet, neque Qulntus malum habet. Iulius Quintum ad se vocat et el malum dat. Iulius Qulnto malum dat. Iam
ef: Qulnto
et Marcus et Qulntus mala habent.
50
Marcus: "Quid inest in sacco Syrl?" pirum
Iulius: "In sacco eius pira Insunt. Aperi saccum, Syre! Videte, pueri: hic saccus plenus est pirorum." Iulius duo pira e sacco sumit: "Ecce pirum tuum, Marce, et tuum, Qulnte." Pater filils suls pira dat. Fllil, qul iam 55 non solum mala, sed etiam pira habent, laeti sunt. SerVI
solum - tantum neque...neque
eL..et
autem neque mala neque pira habent.
dat dant da! date! (imp)
Qulntus: "Etiam servls da mala et pira, pater!"
i& (= els): servw
IiUius Syrum et Leandrum servos ad se vocat et ils mala et pira dat. Dominus servls mala et pira dat.
60
Aemilia cum Delia e peristylo in atrium intrat, laeta 111 ad-ii = ad... it
ad Iulium adit eumque salutat. Aemilia viro suo osculum dat. Iulius Aemiliae osculum dat.
Aemilia Iulio
Iulius: "Quid agit Iulia?"
osculum
Aemilia: "Rosas carpit in horto."
65
Iulius: "Currite in hortum, pueri, et vocate eam!" Quintus currit. Marcus non currit, sed ambulat. Iulius imperat: "Age! Curre, Marce!" Etiam Marcus currit. Pueri per peristylum in hortum currunt. Illlc autem puella non est. Pueri ex horto per 70 Mircus ambulat 50
Qulntus currit
peristylum in atrium ambulant.
CAP. VIII
Marcus: "Iulia neque in horto neque in peristylo est." Aemilia: "Estne Syra in horto?" Qulntus: "Non est. Nulla ancilla illlc est." 75
Aemilia: "Non solum Iulia, sed etiam Syra abest! Delia, I ad cubiculum Iuliae!"
it eunt i! iie! (iimp)
Delia ad cubiculum Iuliae it, ostium pulsat, aperit, in cubiculum intrat. Illic non solum Iulia, sed etiam Syra est. Ocull Iuliae plenl sunt lacrimarum. 80
Delia: "Venl in atrium, Iulia! Illlc pater tuus te exspectat." Iulia oculos et nasum terget, rosam sumit, e cubiculo exit. Syra et Delia post eam exeunt. Iulia in atrium ad Iulium currit elque osculum dat.
85
Iulia: "Ecce rosa. Nonne pulchra est haec rosa?" Iulius: "Nulla rosa tam pulchra est quam fllia mea!" Iulius filiae suae osculum dat. Iamne lacrimat Iulia?
ex-it «-• intrat ex-iie oL-eunt ei-que kaec rosa = rosa quae hic (apud me) est lam-ne
Immo laeta est et rldet. Iulia: "Num nasus meus foedus est?" 90
Iulius: "Foedus? Immo tam formdsus est quam—hoc malum! Ecce malum tuum, Iulia." Pater filiae malum magnum et formosum dat. Iulia malum terget et ante
/jocmalum-malumquod hic (apud me) est hichaechoc: hic saccus (m) haec rosa (/) hoc malum (n)
oculos tenet. Iulia: "O, quam formosum est hoc malum!" Puella 95 laeta malo suo osculum dat! Iulius: "Hoc pirum etiam tuum est, Iulia.,' Iulius el
et: Iuliae
pirum dat. Iam puella et malum et pirum habet. Aemilia: "Etiam ancillis mels mala et pira da!" 51
CAP.VII
its (= els): ancUlu
Iulius ancillas ad se vocat et iis quoque mala et pira dat. Ancillae laetae ex atrio exeunt. —
cui? puerd puellae
100
Cui Iulius malum dat? Puero malum dat. Puer cui Iulius malum dat est fllius eius. Cui Iulius osculum dat? Puellae osculum dat. Puella 0
cui Iulius osculum dat filia eius est.
dafivus (dai) < dat
servo servw -is
ancillae ancillu -Qb
-is
oppido oppidis -is
GRAMMATICA LATINA 105 Dativus [A] Mascullnum. Iulius servd (Syro) malum dat. Iulius servw (Syrd et Leandr5) mala dat. 'Servo' dativus singularis est. 'Servft' est datlvus pluralis. 110 Datlvus: singularis -o, pluralis -ts. [B] Feminlnum. Iulius ancillae (Syrae) malum dat. Iulius ancillts (Syrae et Deliae) mala dat. 'Ancilla*' est dativus singularis. 'Ancillts' dativus pluralis 115 est. Datlvus: singularis -ae> pluralis -is. [C] Neutrum. Fluvius oppido aquam dat. Fluvil oppidts aquam dant. 'Oppido' dativus singularis est. 'Oppidis' est datTvus plura- 120 lis. Dativus: singularis -d, pluralis -is. PENSVM A Iulius Marc-, fili— su-, malum dat. Iulius Marc- et Quint-, fili- su-, mala dat. Iulius etiam serv- su-, Syr- et Leandr-, mala dat. C- AemUia osculum dat? AemUia vir- su- Iuli- osculum dat. Iulius Aemili- osculum dat. Iulius Iuli—, fili- su-, malum dat, neque solum Iuliae, sed etiam Syr- et Deli-, ancillsu-. Iulia mal- su- osculum dat!
52
CAP. VIII
PENSVM B Iulius ad villam —. Ostiarius ostium — et post eum —. Saccl non vacui, sed — sunt. Iulius: "Videte, puerl: — saccus plenus — est. Ecce malum tuum, Marce." Iulius Marco malum —. Iulius filils non — mala, sed etiam pira dat. Iam pueri — mala — pira habent, sed servi — mala — pira habent. Dominus servos ad — vocat et — quoque mala et — dat. Aemilia ad Iulium — et ei — dat. Iulia abest. Puerl non ambulant, sed — in hortum. — [: in horto] Iulia non est, ea in cubiculo suo est. Iulia non ridet, sed —.* in — eius sunt —. Delia: "In atrio pater tuus te —, Iulia." lulia — [= ex] cubiculo —, ad Iulium currit et — [: Iulio] dsculum dat. Iulia rosam ante Iulium —. Iulia: "N8nne — rosa — [= pulchra] est?" PENSVM C Quem pueri exspectant? Venitne lulius Roma? Quis ostium aperit et claudit? Quid inest in saccls? Cui Iulius malum primum dat? Cui Aemilia osculum dat? Estne Iulia in hortd? Quo it E)elia? Estne Iulia sola in cubiculo sud? Rldetne Iulia? Quo Iulia currit? Quid Iulius dat filiae suae?
Vocdbula notta: oculus lacrima speculum ostiarius malum pirum osculum formosus plenus exspectat tenet lacrimat aperit claudit vertit terget advenit inest dat adit currit exit es se hic haec hoc immo nonne? et... et neque... neque solum illic e ei fis cui datlvus
53
CAPITVLVM OCTAWM
CAP. VIII
ALBINVS
TABERNA ROMANA ' P» gemma
margarlta
haec taberna, acc hanc tabernam qul = is qul
Ecce taberna Romana, in qua gemmae et margaritae / multae sunt. Cuius est haec taberna? Albinl est. Albinus hanc tabernam habet. QuT tabernam habet tabernarius est. Alblnus est tabernarius Romanus qui gemmas et margaritas vendit. Alil tabernaril libros vendunt, alil 5
anulus cum gemma
mala et pira, alil rosas et lilia. Gemmae et margarltae sunt ornamenta. Anulus cum
Bnea cum margarifis = Knea margaritarum
gemma ornamentum pulchrum est. Etiam Hnea cum margarltls ornamentum est. Llnea sine margarltls non est ornamentum!
haec via, abl hac via
10
Multae feminae quae in hac via ambulant ante tabernam Alblnl consistunt, nam feminae ornamentls delec-
emit vendit quae = eae quae
tantur. Eae quae magnam pecuniam habent multa ornamenta emunt. Quae nullam aut parvam pecuniam habent ornamenta aspiciunt tantum, non emunt. Etiam 15
qui = il quT
54
viri multl ad hanc tabernam adeunt. Qul magnam pecu-
CAP. VIII
niam habent ornamenta emunt et feminls dant; ceteri rursus abeunt. Feminae quarum viri magnam pecuniam habent multa ornamenta a viris suls accipiunt. 20
Aemilia, cuius vir pecuniosus est, multa ornamenta ab eo accipit. Aemilia anulum in digito et margaritas in
ab-it ad-it ab-u ab-eunt pecdniosus -a -um: p. est = magnam pecuniam habet . lemilia
collo multaque alia ornamenta habet. Anulus digitum Aemiliae ornat, margaritae collum eius ornant. Feminae gemmls et margarMs anullsque ornantur. 25
collum
In via prope tabernam Alblnl vir et femina ambulant. Qul vir et quae femina? Est Medus, qul cum Lydia, amlca sua, ambulat. Medus est servus Iulil, sed domi-
quts? quis/quf vir? qut