HANS H. ØRBERG PER SE ILLVSTRATA PARSI FAMILIA ROMANA LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA I FAMILIA ROMANA HANS H. Ø
Views 1,447 Downloads 83 File size 62MB
HANS H. ØRBERG
PER SE ILLVSTRATA
PARSI
FAMILIA ROMANA
LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA I
FAMILIA ROMANA
HANS H. ØRBERG
LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA
PARSI
FAMILIA ROMANA
DOMVS LATINA ANNO MMHI
LINGVA LATINA PER SE ELLVSTRATA PARS I: FAMILIA ROMANA © Hans H. Ørberg 1991 Omnia proprietatis iura reservantur
Ex officina typographica Special-Trykkeriet Viborg anno 1991 et, paucis correctis, 1996, 1997, 1998,1999, 2001, 2002, 2003
Imagines delineavit Peer Lauritzen ISBN 87-997016-5-0
LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA PARS I: FAMHJA ROMANA PARS 0: ROMA AETERNA INDICES COLLOQVIA PERSONARVM EXERCITIA LATINA I & II GRAMMATICA LATINA PLAVTVS: AMPHITRYO CAESAR: DE BELLO GALLICO PETRONIVS: CENA TRIMALCHIONIS
Domus Latina, Skowangen 7 DK-8500 Grenaa, Dania [email protected]
INDEX CAPITVLORVM p gina Cap. I. IMPERIVM ROMANVM
LITTERAEETNVMERI II. FAMILIA ROMANA
III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV XVI. XVII. XVIII. XIX. XX. XXI. XXII. XXIII. XXIV. XXV XXVI. XXVII. XXVIII. XXIX. XXX. XXXI. XXXII. XXXIII. XXXIV. XXXV.
LIBERTWS LATINVS PVERIMPROBVS DOMINVS ET SERVI VILLA ET HORTVS VIA LATINA PVELLAETROSA TABERNA ROMANA PASTOR ETOVES BESTIAEETHOMINES CORPVS HVMANVM MILES ROMANVS ANNVS ETMENSES NOWS DIES MAGISTERETDISCIPVLI TEMPESTAS NVMERIDIFFICILES LITTERAE LATINAE MARITVS ET VXOR PARENTES PVGNA DISCIPVLORVM CAVECANEM EPISTVLAMAGISTRI PVERAEGROTVS THESEVSETMINOTAVRVS DAEDALVSETICARVS RES RVSTICAE PERICVLAMARIS NAVIGARENECESSEEST CONVIVIVM INTERPOCVLA CLASSIS ROMANA EXERCITVS ROMANVS DEARTEPOETICA ARSGRAMMATICA TABVLADECLINATIONVM KALENDARIVM ROMANVM INDEXVOCABVLORVM INDEXGRAMMATICVS
7
9 13
16 19 26 32 41
48 54 63 69 77 85 95 103 110 118 126 135 145 154 163 172 179 187 195 203 211 222 232 242 251 261 273 284 296 307 312 313 326
CAP.I
CAPITVLVM PRIMVM
fluvius
IMPERIVM ROMANVM / R ma in Itali est. Italia in Eur p est. Graecia in Eu
r p
est. Italia et Graecia in Eur p
sunt. Hisp nia
quoque in Eur p est. Hisp nia et Italia et Graecia in
Eur p sunt. 5
-a- : Italia... tn Itali est sunt:
Italia in Eur p est; Italia et Graecia in Eur p sunt
Aegyptus in Eur p n n est, Aegyptus in fric est. Gallia n n in fric est, Gallia est in Eur p . Syria n n est in Eur p , sed in Asi . Arabia qucxjue in Asi est.
Syria et Arabia in Asi sunt. Germ nia n n in Asi , sed
in Eur p est. Britannia quoque in Eur p est. Germ 10 nia et Britannia sunt in Eur p .
Estne Gallia in Eur p ? Gallia in Eur p est. Estne R ma in Galli ? R ma in Galli n n est. Ubi est R ma? R ma est in Itali . Ubi est Italia? Italia in Eur p est.
Ubi sunt Gallia et Hisp nia? Gallia et Hisp nia in Eu 15 r p
sunt.
Estne N lus in Eur p ? N lus in Eur p n n est. Ubi est N lus? N lus in fric est. Rh nus ubi est? Rh nus est in Germ ni . N lus fluvius est. Rh nus fluvius est.
est-ne...?
-ne= ...?
CAP.I
-us -i: N lus fluviws est;
N lus et Rh nus fluvif
sunt
Nflus et Rh nus fluvi sunt. D nuvius quoque fluvius est. Rh nus et D nuvius sunt fluvi in Germ ni . Tibe- 20 ris fluvius in Itali est.
Nflus fluvius magnus est. Tiberis n n est fluvius // parvus < *magnus
magnus, Tiberis fluvius parvus est. Rh nus n n est flu
fluvius magnus/parvus fluvi magn /parvf
vius parvus, sed fluvius magnus. N lus et Rh nus n n
~a-ae: Corsica Insula est; Corsica et Sardinia nsulae sunt
nsuk magna/parva nsuk*magnai/parvai
fluvil parv , sed fluvi magn sunt. D nuvius quoque
fluvius magnus est. Corsica nsula est. Corsica et Sardinia et Sicilia nsu lae sunt. Britannia quoque nsula est. Italia nsula n n est. Sicilia nsula magna est. Melita est nsula parva.
Britannia n n Insula parva, sed nsula magna est. Sicilia 30
et Sardinia n n sunt. -vm -a:
Brundisium oppidum cst; Brundisium et Tuscu lum oppida sunt oppidum magnum/ parvwm
oppida magno/parva
25
nsulae parvae, sed
nsulae magnae
Brundisium oppidum est. Brundisium et Tusculum oppida sunt. Sparta quoque oppidum est. Brundisium est oppidum magnum. Tusculum oppidum parvum est. 35
Delphl quoque oppidum parvum est. Tusculum et Delph n n oppida magna, sed oppida parva sunt. Ubi est Sparta? Sparta est in Graeci . Sparta est
Graecus -a -um
oppidum Graecum. Sparta et Delph oppida Graeca
sunt. Tusculum n n oppidum Graecum, sed oppidum 40 R m nus -a -um
N n 80 est voc bulum Lat num. N n> sed, magnus, numerus vo
c bula Lat na sunt. Voc bulumquoque voc bulum Lat num est!
(numerus) singul ris: i; pl r lis: II,III... fluviws magnttf
fluvi magnf
GRAMMATICA LATINA Singul ris et pl r lis [A] N lus fluviws magnws est.
85
N lus et Rh nus fluvif magnf sunt.
'Fluviws'singul ris est. Tluvif pl r lis est. Singul -us -t
ris: -u$. Pl r lis: - ,
exemplum exempla
Exemplum: nnmerus, numeri. 90 i parvus numerws est. i et n parvf numen sunt. [B] Corsica Insula magna est Corsica et Sardinia Insula^ magiuze sunt. ' nsuk' singul ris est. " nsuW pl r lis est. Singul ris: -a.
nsuk magna nsula* magiuw -a ~ae
10
Pl r lis: -ae.
95
CAP.I
Exempla: littera, litterae; pr vincia, pr vinciae. a littera Lat na est. A et B litterae Lat nae sunt. Gallia est pr vinck R m iuz. Gallia et Hisp nia pr vincia^ R m noe sunt. 100 [C] Brundisium oppidwm magnwm est.
Brundisium et Sparta oppida magna sunt. 'Oppidwm' singul ris est. 'Oppida' pl r lis est. Singul ris: -um. Pl r lis: -a.
oppidum magnwm
oppida magna -ttm -a
Exempla: voc bulum, voc bula; exemplum, exempla. 105
Littera est voc bulum Lat num, n n Graecwm. Littera et numerus n n voc bula Graeca, sed Latlna sunt.
PENSVM A N us fluvi- est. N us et Rh nus fluvi . Cr ta nsul . Cr ta et Rhodus Insul- sunt. Brundisium oppid . Brundi sium et Tusculum oppid . Rh nus fluvi- magn- est. Tiberis est fluvi- parv-. Rh nus et D nuvius n n fluvi- parv-, sed fluvi- magn- sunt. Sardi nia Insul- magn- est. Melita nsul- parv- est. Sardinia et Sicilia n n Insul- parv-, sed nsul- magn- sunt. Brundisium n n oppid- parv-, sed oppid- magn- est. T sculum et Del ph n n oppid- magn-, sed oppid- parv- sunt. Cr ta Insul- Graec- est. Lesbos et Chios et Naxus sunt nsul- Graec-. In Graeci mult- nsul- sunt. In Galli sunt
pensum p nsa
mult- fluvi-. In Itali mult- oppid- sunt. In Arabi sunt pauc- fluvi- et pauc- oppid-. Aet b litter- Lat n- sunt. c quoque litter- Lat n- est. Mul et paud voc bul- Lat n- sunt. Ubi quoque voc bul- Lat n est. i et II numer- R m n- sunt. iii quoque numer- R m n est. PENSVM B Sicilia — est. Italia Insula — est. Rh nus — est. Brundisium — est. Sicilia et Sardinia — magnae sunt. Melita nsula — est. Britannia n n — parva, sed est. Brundisium n n —
Voc bula:
fluvius nsula
oppidum ceanus imperium pr vincia numerus linera voc bulum
11
CAP.I
capitulum syllaba exemplum p nsum magnus parvus Graecus R m nus Lat nus
multl pauc
nus duo tr s sex m lle
pr mus
secundus tertius est
sunt in et sed
n n quoque
-ne? ubi? num? quid? grammatica singul ris pl r lis
—, sed — magnum est. Est— Brundisium in Graeci ? Brun disium — est in Graeci , — in Itali . — est Sparta? Sparta est in Graeci : Sparta oppidum — est. Delph — oppidum Grae cum est. Euboea, Naxus, Lesbos, Chios — Graecae sunt. In Graeci sunt — nsulae. Quid est m? iii — est. — est A? A littera est. A, B, c — Lat naesunt. — r littera Lat na est? r — littera —, sed littera — est. nsula — Lat num est.
PENSVM C Ubi est R ma? Estne Sparta in Itali ? Ubi est Italia? Ubi sunt Syria et Arabia? Estne Aegyptus in Asi ? Ubi sunt Sparta et Delph ? Ubi est Brundisium?
Quid est Brundisium? Num Cr ta oppidum est? Estne Britannia nsula parva? Quid est Tiberis? Quid est D? Num a littera Lat na est?
Estne II magnus numerus?
12
CAR II
CAPITVLVM SECVNDVM
SYRA
DAWS
MEDVS
DELIA
FAMILIA ROMANA / I lius vir R m nus est. Aemilia femina R m na est.
M rcus est puer R m nus. Qu ntus quoque puer R m nus est. I lia est puella R m na.
nus (i) vir duo (n) vir
nuspuer duo puen
M rcus et Qu ntus n n vir , sed pueri sunt. Viri sunt 5 I lius et M dus et D vus. Aemilia et D lia et Syra sunt
feminae. Estne femina I lia? N n femina, sed parva puella est I lia.
I lius, Aemilia, M rcus, Qu ntus, I lia, Syra, D vus, D lia M dusque sunt familia R m na. I lius pater 10 est. Aemilia est m ter. I lius pater M rc et Qu nt est.
I lius pater I liae quoque est. Aemilia est m ter M rc et Qu nt et I liae. M rcus filius I li est. M rcus filius
Aemiliae est. Qu ntus quoque filius I lil et Aemiliae est. I lia est fllia Iulil et Aemiliae. 15
Quis est M rcus? M rcus puer R m nus est. Quis pater M rc est? I lius pater M rc est. Quae est m ter
-quc = ct —: M dus-gae = et M dus
I lius pater
Aemilia m ter
M rcus Qulntus I lia filius filius filia
quis? quae? quis est M rcus? quae est I lia? quis est pater M rc ? quae est m ter M rcl?
13
CAR II
M rc ? Mater M rc est Aemilia. Quae est Iulia? I lia
est puella R m na. Quae m ter I liae est? Aemilia m ter I liae est. Pater I liae est I lius. I lia filia I li est. qu ?
qu swlffiii?
Qu sunt fili I li ? F li I li sunt M rcus et Qu ntus. 20
I lia-que
M rcus, Qulntus I liaque sunt tr s l ber .Llber sunt
filiae-que
ffli f liaeque. M rcus et Qu ntus et I lia sunt l ber IQli
duo = ii (2)
et Aemiliae. In famili I li sunt tr s Hberi: duo fili et
na filia. Estne M dus f lius I li ? M dus f lius I li n n est, //
M dus est servus I li . I lius dominus M d est. Iulius
dominus serv est. D vus quoque servus est. M dus et D vus duo serv sunt. I lius est dominus M d et D v .
I lius dominus serv rum est et pater l ber rum. Estne D lia f lia Aemiliae? D lia n n est f lia Aemi- 30
liae, D lia ancilla Aemiliae est. Aemilia domina D liae duo duae duo: duo servf duae ancillai duo oppida cuius? I lif, Aemiliai
est. Aemilia domina ancillae est. Syra quoque ancilla est. D lia et Syra duae ancillae sunt. Aemilia domina ancill rum est. Cuius servus est D vus? D vus servus I li est. Cuius 35
ancilla est Syra? Syra est ancilla Aemiliae. quot?l, II, III...
Quot l beri sunt in famili ? In famili I lil sunt tr s
quot f li ?
quot f liae?
quot oppida? centum = cO00)
l ber . Quot fili et quot filiae? Duo fili et
na filia.
Quot serv sunt in famili ? In famili sunt centum serv . In famili I li sunt mult serv , pauc l beri. I lius est 40
dominus mult rum serv rum.
'Duo' et 'tr s' numer sunt. 'Centum' quoque nume rus est. Numerus serv rum est centum. Numerus l be 14
CAP. II
r rum est tr s. Centum est magnus numerus. Tr s par 45 vus numerus est. Numerus serv rum est magnus. Nu merus l ber rum parvus est. In famili I li magnus
numerus serv rum, parvus numerus l ber rum est. M dus servus Graecus est. D lia est ancilla Graeca. In famili I li sunt mult serv Graec multaeque ancil
magnus numerus serv rum = mult servl parvus numerus llber rum = pauc llberi
multae-que
50 lae Graecae. Estne Aemilia femina Graeca? Aemilia n n
est femina Graeca, sed R m na. I lius n n vir Graecus, sed R m nus est.
Sparta oppidum Graecum est. Sparta, Delph Tuscu
lumque tria oppida sunt: duo oppida Graeca et num 55 oppidum R m num. In Graeci et in Itali magnus nu
merus oppid rum est. In Galli est magnus numerus fluvi rum. Fluvi Galliae magn sunt. M gn ne sunt flu
vi
fricae? In fric
c ter fluvi
tr s tna: ir s l ben xr slitteroe
iha oppida magnus numerus oppi d rum = multa oppida magnus numerus fluvi rum = mult fluvi magn -ne
unus fluvius magnus est: N lus;
fricae parv sunt. Suntne magnae nsulae
60 Graecae? Cr ta et Euboea duae
nsulae magnae sunt;
c ter -ae -a
O)rn lius
c terae nsulae Graecae sunt parvae. —
///
Quis est Corn lius? Corn lius dominus R m nus est. I lius et Corn lius duo domin R m n sunt. M dus n n est servus Corn li . M dus servus I li est.
65
Corn lius: "Cuius servus est M dus?"
I lius: "M dus servus meus est." Corn lius: "Estne D vus servus tuus?" I lius: "D vus quoque servus meus est. Serv mel sunt M dus et D vus et c ter mult ..." 70
mcus -a -um
tuus -a -um
Corn lius: "Estne D lia ancilla tua?" 15
CAP. II
I lius: "D lia est ancilla mea, et Syra quoque ancilla mea est. Ancillae meae sunt D lia et Syra et c terae
multae. Familia mea magna est." Corn lius: "Quot serv sunt in famili tu ?" I lius: "In famili me sunt centum serv ."
75
Corn lius: "Quid?" I lius: "Numerus serv rum me rum est centum." Corn lius: "Centum serv !Magnus est numerus ser v rum tu rum!"
ecceduo libri
liber antiquus
liber novus
nus liber duo libri
LIBER TWS LATINVS
novus -a -um -»
Ecce duo libri Lat n : liber ant quus et liber novus.
antlquus -a -um
80
lingva latina est primus liber tuus Lat nus.Titulus
libri tul est 'lingva latina'. Liber tuus n n ant quus, sed novus est.
In lingva latina sunt multae p ginaeet multa capi- 85 tula: capitulum primum, secundum, tertium, c tera. 'imperivm romanvm' est titulus capitul pr ml. Titulus
capitull secund est 'familia romana'. In capitul se cund
sunt sex p ginae. In p gin pr m capitul se
cund multa voc bula nova sunt: vir, femina, puer, pu- 90
ella, familia, c tera. Numerus voc bul rum Lat n rum magnus est! 16
CAP. II
GRAMMATICA LATINA Mascul num, femin numy neutrum 95
100
masculinum (m) < mas
[A] 'Servws' est voc bulum mascul num. [B] 'Ancilla' est voc bulum f min num. [C] 'Oppidwm' est voc bulum neutrum. Exempla:
culus = vir f min num (/) < f mina neutrum («) = n n my
[A] Voc bula mascul na: f lius, dominus, puer, vir; fluvius, ceanus, numerus, liber, titulus. Mascul num: -us (-r). [B] Voc bula f minlna: f mina, puella, f lia, domina; nsula, pr vincia, littera, familia, p gina. F minlnum: -a. [C] Voc bula neutra: oppidum, imperium, voc bulum, capi
-us
n n/
~a
-um
tulum, exemplum, p nsum. Neutrum: -um. 105
110
115
120
Genet znis
[A] Mascullnum: I lius dominus servf (D vf) est. I lius dominus seivdrum (D vf et M df) est. 'Servf genet vus est. 'Serv rww' quoque genet vus est. 'Servf genet vus singul ris est. 'Senwwm' est genet vus pl r lis. Genet vus: singul ris - , pl r lis - rum. [B] F min num: Aemilia domina ancilke (Syra^) est. Aemilia domina ancilkjrum (Syra^ et D lia^) est. 'AncilW genetlvus singul ris est. 'Ancill rwm7est genet vus pl r lis. Genet vus: singul ris -ae, pl r lis - rum. [C] Neutrum: d est pr ma littera voc bulf ^dominus'. Numerus voc bul rwmmagnus est. 'Voc bulf genetlvus singul ris est. 'Voc bul rum' est ge netlvus pl r lis. Genetlvus: singul ris -f, pl r lis - rum.
genet vus (gen)
scrvi
serv n^
-f - rum
ancill^^ ancill rwm -ae - rum
voc bulf voc bul rww
-f - rum
PENSVM A M rcus f li- I li est. I lia f li- I li est. I lius est vir R
m n-. Aemilia femin- R m n- est. I lius domin-, Aemilia domin- est. M dus serv- Graec- est, D lia est ancill 17
CAP.II
Voc bulanova:
vir femina puer puella familia
pater m ter filius filia i ber
servus dominus ancilla domina liber titulus p gina antlquus novus c teri meus tuus centum duae tria -que quis? quae? qu ?
cuius? quot?
mascul num femin num
Graec-. Sparta oppid- Graec- est. I lius pater M rc- est. M rcus est f liusI li- et Aemili-. M dus servus I li- est: I lius est dominus serv-. Iulius domi nus M d- et D v- est: I lius dominus serv- est. Numerus serv- magnus est. D lia est ancilla Aemili-: Aemilia do mina ancill- est. Aemilia domina D li- et Syr- est: Aemilia domina ancill- est. In famili I li- est magnus numerus serv- et ancill-. Aemilia m ter M rc- et Qu nt- et I li- est. M rcus, Qu ntus I liaque sunt l beri I li- et Aemili-. Nu merus l ber- est tr s. Numerus serv- est centum.
In p gin pr m capitul- secund- multa voc bula nova sunt. Numerus capitul- n n parvus est.
PENSVM B M rcus — R m nus est. I lius — R m nus est. Aemilia est — R m na. I lius est — M rc et Qu nt et I liae. In — I li sunt tr s —: duo — et na —. — llber rum est Aemilia. — est D vus? D vus est — I lil. I lius — D v est. — est
Syra? Syra — Aemiliae est. Aemilia est — Syrae. Corn lius: "— serv sunt in famili tu ?" I lius: aIn famili — sunt — (c) serv ." Corn lius: aFamilia — magna est!w
'lingva latina' est titulus — tul Lat n .
neutrum
genet vus
PENSVM C Quis est Qulntus? Qul sunt M dus et D vus? M rcusne quoque servus I li est? Cuius f lia est I lia?
Quot l beri sunt in famili I li ? Quot serv in famili sunt? Num Syra domina est? Quae est domina ancill rum? Estne Corn lius vir Graecus?
Num 'puella' voc bulum mascul num est?
18
CAP. III
CAPITVLVMTERTIVM
MARCVS
QVINTVS
PVER IMPROBVS / SCAENA PRIMA
Pers nae: l lia, M rcus, Qu ntus.
scaena
pers na
I lia cantat: "Lalla." I lia laeta est. M rcus: "St!" M rcus laetus n n est. 5
I lia cantat: "Lalla, lalla." M rcus: "Ssst!" M rcus r tus est.
I lia cantat: "Lalla, lalla, lalla."
M rcus I liam pulsat. 10
Iam I lia n n cantat, sed pl rat: "Uhuh !" M rcus ridet: "Hahahae!"
M rcus l Uam pulsat
I lia pl rat M rcus r det
Qu ntus M rcum videt
M rcus Quintwm n n videt
Qu ntus M rcum videt. M rcus n n videt Qu ntum. Qu ntus: "Quid? M rcus puellam pulsat — et rldet!w 19
CAP. III
Qu ntus r tus est et M rcum pulsat! Iam n n ridet M rcus. M rcus r tus pulsat Qu ntum. I lia: "Ubi est m ter?" I lia Aemiliam n n videt.
15
Iulia Aemiliam vocat: "M ter! M rcus Qu ntum
pulsat!" Qu ntus M rcwmpulsat
mamma = m ter
M rcus ( r tus): "St!" M rcus I liam pulsat. I lia pl rat et Aemiliam vocat: "Mamma! Mam-ma! M rcus m pulsat!" Aemilia venit.
20
SCAENA SECVNDA
II
M rcus Qu ntam pulsat I lia Aemiliam vocat
Aemilia venit
Pers nae: Aemilia, I lia, M rcus, Qu ntus. interrogat Qu nte! In h c arbore n dus est." Accurrit Qu ntus.
M rcus: "Age! Ascende in arborem5 Qu nte!"
Qu ntus in arborem ascendit; iam is supr M rcum 95
in arbore est. M rcus ipse in arborem ascendere n n audet! 72
CAP.X ramus crassus
M rcus interrogat: "Quot sunt va in n d ?"
Qu ntus: "N lla va, sed quattuor pull / 100
N dus est in parv r m . R mus qu n dum sustinet
n n crassus, sed tenuis est. R mus tenuis Qu ntum sus
ramus tenuis crassus -a -um semper
M rcus: "C r ego semper
t reprehendor, num
quam laudor? Titus et Sextus semper laudantur, num
quam reprehenduntur."
65
Magister: "T i m n n laud ris, M rce, quia num
quam r ct respond s. Semper pr v respond s, erg reprehenderis!w dif-ficilis -e facilis
M rcus: "At id quod ego interrogor nimis difficile est. Atque ego semper interrogor!w
Magister: "Tu n n semper interrog ris, M rce. Titus saepe = mult s tempo ribus
128
et Sextus saepe interrogantur."
70
CAP. XVII
M rcus: "N n tam saepe quam ego." Titus: "N s quoque saepe interrog mur, nec v r 75 pr v respond mus. Itaque n s
magistr
laud mur,
n n reprehendimur." M rcus: "Et c r v s semper laud minl? Quia id quod v s interrog min facile est — ego quoque ad id r ct
respond re possum. Praetere magister am cus est pa 80 tribus vestr s, patr me inim cus. Itaque v s numquam
reprehendimin , quamquam saepe pr v respond tis;
quamquam quia
ego v r numquam laudor, quamquam saepe r ct re
sponde !" Sextus: "At fr ter tuus saepe laud tur, M rce." 85
Magister: "R ct d cis, Sexte: Qu ntus bonus disci
pulus est, et industrius et pr d ns." Qu ntus magistr
laud tur, quamquam abest. ///
Sextus: "N nne t laet ris, M rce, quod fr ter tuus etiam abs ns
90
abs ns -entis = qu abest
magistr laud tur?"
M rcus: "Ego n n laetor cum fr ter meus laud tur!
Et c r ille laud tur hodi ? Quia discipulum absentem
reprehendere n n convenit!" Magister
r tus virgam toll ns "Tac te, puer !" in
quit, "N nne virgam meam ver minl?" 95
M rcus: "N s nec t nec virgam tuam ver mur!" Magister, qu verba M rc n n audit, ex saccul su
du s numm s pr mit, assem et d n rium, et "Ecce"
d n rius pr mere = s mere (
inquit numm s ostend ns "as et d n rius. Ut sc tis,
loc ) as assis m d n rius - m
unus s stertius est quattuor ass set nus d n rius quat
i s stertius = iv ass s I d n rius = IVs sterti
129
CAP. XVII
tuor s sterti . Quot ass s sunt quattuor s sterti , Tite?" 100
Titus digit s computat: "...quattuor...oct ...duode cim...s decim: quattuor s sterti sunt s decim ass s." Magister: "Et decem d n ri quot s stertil sunt?"
Titus: "Quadr gint ." duo-d -qulnqu ginl
= xlviii (48)
Magister: "Quot d n ri s sterti ?"
sunt duod qu nqu gint
105
Titus magistr interrogant nihil respondet.
Magister: "Resp nsum tuum opperior, Tite. Cur mihi n n respond s?" Titus: "N ndum tibi responde , quod prlmum c gi- 110 oport re: oportet = neccsse est, convenit Sextus: "ligo resp nsum sci " Sextus dicit 'se resp n sum sc re'
t re oportet. Duod qu nqu gint cilis!"
est numerus diffi
Sextus manum toll ns "Ego resp nsum sci " inquit. Magister: "Aud , Tite: Sextus d cit 's
resp nsum
sc re.' Sed exspect , Sexte! N n oportet respond re 115
antequam interrog ris." Titus: "Duod qu nqu gint
s sterti sunt d n ri ...
cerius -a -um
quattuordecim? an qu ndecim? N n certus sum!MTitus
in-certus = n n certus
n n certus, sed incertus est, et resp nsum incertum dat magistr .
120
Magister: "Resp nsum certum magistr dare opor
tet. Resp nsum incertum n llum resp nsum est. Nunc tibi licet respond re, Sexte."
Quamquam difficilis est numerus, Sextus statim r ct respondet: "Duod qu nqu gint decim d n ri ." 130
s sterti
sunt duo- 125
CAP. XVII
Magister iterum Sextum laudat: "Bene comput s, Sexte! Semper r ct respond s. Ecce tibi assem d ."
Diod rus assem dat Sext , et d n rium in saccul re 130 p nit.
M rcus: "Discipul
tam industri
dare: d damus d s datis dat dant re-p nere = r rsus p nere
d n rium dare
oportet. Largus n n es, magister. Pec niam tuam n n larg ris."
largus -a -um = qu multum dat larg rl= multum dare
Diod rus: "N n oportet pec niam larg ridiscipul s." 135
M rcus: "Qu r cimus?"
igitur tot numer s difficil s dis
qu -r ? = c r?
Magister: "Quia necesse est comput re sc re, ut mul t s exempl s tibi d m nstr re possum. S tria m la n
asse c nstant et t decem ass s hab s, quot m la emere
d -m nstr re = m ns tr re (verb s)
140 potes?"
M rcus: "Tot ass s n n habe — n n tam largus est
pater meus; nec mihi licet tot m la emere." Magister: "Id n n d c . Ecce aliud exemplum: S t
sex ass s cum fr tre tu part ris, quot sunt tibi?" 145
M rcus: "Qu nque!"
part r = d vidcre (in
part s)
Magister: "In aequ s part s pec niam part ri oportet. S v s sex ass s aequ part min , quot tibi sunt?"
M rcus: "Pecuniam meam exiguam n n largior nec
aequ part ri = in aequ s part s dividere
partior cum alils!" 150
Postr m
magister "
M rce!" inquit, uh c mod
nihil t doc re possum! Tam stultus ac tam piger es
quam asinus!"
131
CAR XVII
GRAMMATICA LATINA Pers nae verb passtv -or -ris -mur -inint
I
sing. -or
pl r. -mur
II -ns
-TMtti
III -tur
-ntur
[1] iact r|
iact|or
iact mur iact mmf iacta wittr
videl^r vid rw vid |tnr
vid mur
iact ris iact tur [2] vid |ri
[3] merg|
vid mim'
vide nft/r
mergor
merg mur
merg ens merg itur [4] audl|ri
merg vnin merg untur
audior aud ro
aud! m«r
aud tur
audi unmr
-ans - tur [2)-eor
-(tmini
-eris
aud min
-antur - mur - min
-ior
-entur -ttnur -imint -imtur -imur
-eris
-imin
•itur
-iuntur
,- tur [3] -ar -eris -itwr
[4] -ior
- ntuv
- ris
- mini
-ttur
-iwttur
132
155 Ego magistr laudor = magister m laudat. Tu magistr laud ns = magister t laudat. N s magistr laud mur = magister n s laudat. V s magistr laud mm = magister v s laudat. Singul ris Pl r lis 160 laud |mwr Pers na pr ma laud|