Castellano Quechua Pucp

Castellano–quechua A abandonar saqiy abrir kichay abrirse panchi adentro uku adormecerse naruy afuera waqta; hawa agua y

Views 56 Downloads 7 File size 48KB

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Recommend stories

Citation preview

Castellano–quechua A abandonar saqiy abrir kichay abrirse panchi adentro uku adormecerse naruy afuera waqta; hawa agua yaku ahora kunan ají uchu alcanzar chayay alegrar (a otro) kusichiy alegrarse kusikuy algo imapas alguno imapas algunos wakin allá chaypi alrededor muyu alto hanan alumno yachachisqa amanecer paqariy amar kuyay amarillo qillu anciana paya anciano machu, awki anidar qisachay anoche chisi anterior ñawpaq antes qayna año wata aparecer rikuriy aplastar ñitiy aprender yachakuy aquí kaySimikuna / Lista Léxica 271

arar yapuy árbol sacha arder rupay arriba hanaq asado kanka así hina; chayna ayer qayna punchaw ayudar yanapay B bailar tusuy barrer pichay barriga wiksa bastante bastante beber upyay bello sumaq besar muchay blanco yuraq boca simi bosque sacha borracho machasqa bravo piña brazo marqa bueno allin buscar maskay C cabeza uma cada sapa caerse urmay calentarse quñiy caliente quñi caminar puriyRoberto Zariquiey / Gavina Córdova 272

candela nina cansado pisipasqa cansarse pisipay cantar takiy cara uya carne aycha cargar tawqiy casa wasi casi yaqa castigar panyay cejas qiñipa centro chawpi cerro urqu chicha aqa cien pachak cinco pichqa cintura wiqaw cocinar yanuy codo kukuchu coger hapiy cola chupa colocar churay comedor mikuna wasi comida mikuna cómo imayna compañero masi completar huntay; tukupay comprar rantiy cóndor kuntur conocer riqsiy conocerse riqsinakuy conocido riqsisqa contento kusisqa conversar rimanakuy corazón sunqu correr kallpay; paway criar uyway Simikuna / Lista Léxica 273

cuál mayqin cuándo haykap cuánto hayka cuatro tawa cuello kunka cuerda chupi cultivo kawsay curarse hampikuy D dar quy decir niy dedos rukana / rukuna dejar saqiy demasiado llumpay derecha paña derrumbarse tuniy descansar samay descanso samay desear munay desnudo qala despedida kacharpariy despedirse kacharpariy después chaymanta después qipa detener haykay detrás qipa día punchaw/punchay diablo supay dibujo siqi dientes kiru diez chunka difícil sasa dinero qullqi doler nanayRoberto Zariquiey / Gavina Córdova 274

dónde may dormir puñuy dos iskay E él pay ella pay ellas paykuna ellos paykuna emborracharse machay empezar qallariy empujar tusapay encontrar tariy encontrarse tupay enfermarse unqukuy enfermedad unquy enseñar yachachiy entonces chayqa entrar yaykuy entristecerse llakikuy enviar (un mensaje) kachay equivocarse huchay escapar ayqiy escapar lluptiy escoger akllay escogida akllasqa esconder pakay escribir qillqay escrito qillqa escuchar uyari ese chay eso chay espacio (exacto) pacha espalda wasa esperar suyaySimikuna / Lista Léxica 275

esposa warmi esposo qusa estar kachkay este kay esto kay estrella quyllur estudiar yachakuy excremento aka F faltar pisiy fermentarse puquy figuras llimpi fila siqi fogata (hacer) qunukuy frente mati frío chiri fuerte sinchi fuerza kallpa fumar pitay G gallina wallpa ganar llalliy gato misi girar muyuy gordo wira grande hatun grasa wira grave nisyu grupo (familiar) ayllu guardar churayRoberto Zariquiey / Gavina Córdova 276

H hablar rimay hacer ruray hembra china hermana de mujer ñaña hermana de varón pana / pani hermano de mujer tura / turi hermano de varón wawqi/wayqi hija de varón ususi hijo de varón churi hijo(a) de mujer wawa hueco uchku hueso tullu huevo runtu huir lluptiy húmedo ququ I impedir haykay ir riy izquierda lluqi J jardín sacha siki joven (masculino) wayna, malta jugar pukllay junto(a) qaylla juntos kuska justo kamaqSimikuna / Lista Léxica 277

L labios (inferiores) wirpa labios (superiores) sirpi ladrón suwa lago qucha leer ñawinchay lejos karu lengua qallu levantarse hatariy liberar qispichinqa liberar kachariy luna killa Ll llamar qayay llamar waqyay llenarse huntay; saksay llevar apay llorar waqay lluvia para M macho urqu madurar (los frutos) puquy maíz sara mamá mama mano maki mañana paqarin más aswan masticar kachuy matar wañuchiy Roberto Zariquiey / Gavina Córdova 278

medio chawpi mejillas waqu mentón kaki mes killa meter hinay mil waranqa mirar qaway mojarse nuyuy moler kutay molestarse piñakuy molesto piña montar siqay morder kaniy morir wañuy mover asuy moverse kuyuy muchacha pasña; sipas mucho(s) achka mujer warmi mundo pacha muy ancha; nisyu N nalgas siki nariz sinqa narrar willay negro yana negro (intenso) chillu nido qisa niño warma no mana noche tuta nombre suti nosotros (exclusivo) ñuqayku; (inclusivo) ñuqanchik nube puyuSimikuna / Lista Léxica 279

nueve isqun numerar yupay O o icha, -taq obedecer kasuy ocho pusaq ocioso qilla ocurrir imanay ojo ñawi oler muskiy olvidarse qunqay oreja rinri otro huknin otros wakin oveja chita ¡oye! Yaw P padre tayta, papa pan tanta pared pirqa parir wachay pasado mañana mincha patear haytay pecho qasqu pedir mañay pegar maqay pelo chukcha pena llaki pensar yuyay peñón qaqa pequeño taksaRoberto Zariquiey / Gavina Córdova 280

pero ichaqa perro allqu persona runa pestañas qichirpa pez challwa pie chaki piedra rumi piel qara pierna chaka plata qullqi poco pisi, tumpa poder atiy polvo allpa poner hinay por qué imanasqa preguntar tapuy primero qallariq probar malliy profesor yachachiq pueblo llaqta puerta punku puna sallqa Q qué ima quechua qichwa querer munay quién pi R rama chapra ratón ukucha recoger (objetos de poco tamaño) pallaySimikuna / Lista Léxica 281

recordar yuyay regar parquy repartir aypuy responder kutichiy reunir huñuy reventar panchiy río mayu roca qaqa rodilla muqu rojo puka romper pakiy ropa pacha S saber yachay sacar hurquy / qurquy sal kachi salir lluqsiy saludar napaykuy sangre yawar secarse chakiy seis suqta sembrar tarpuy semilla muhu sentarse tiyay señor tayta señora mama separar rakiy ser kay servir (alimentos) qaray sí arí siempre wiñay siete qanchis sobrino(a) mulla sol intiRoberto Zariquiey / Gavina Córdova 282

soltar kachari soñar musquy soplar pukuy sostener tusapay subir siqay sucio qacha suspender taniy suspendido tanisqa T tamaño sayay tendón anku terminar tukuy tía ipa tiempo (exacto) pacha tiempo (mucho) unay tierra allpa tío (materno) kaka tío (paterno) yaya tobillo wichu todo tukuy todos llapa; lliw tostar hamkay trabajador llamkaq trabajar llamkay traer apamuy; pusay tragar rakray trepar siqay tres kimsa triste llakisqa tú qamSimikuna / Lista Léxica 283

U uno huk uña sillu ustedes qamkuna V vacaciones samay pacha valor chani vamos haku varón qari vencer atipay vender rantikuy venir hamuy ver rikuy verde qumir viajar illay vivir kawsay vivir tiyay volar paway voltearse muyuy Y yo ñuqa Z zorrino añas zorro atuq