• Author / Uploaded
• soneta

Citation preview

Guías informativas

As artes de pesca Caderno de actividades didácticas

XUNTA DE GALICIA

medio ambiente

Actividade Onde te atopas?

1

Otero Pedrayo dividiu o litoral galego en 5 seccións, baseándose nas características de cada costa, no tipo de rías, no clima e na orientación.

Unidades didácticas As artes de pesca

Serías capaz de situalas no mapa? 1. Arco Cantábrico (desde Ribadeo ata Cabo Ortegal) 2. Arco Ártabro (desde Cabo Ortegal ás Illas Sisargas) 3. Arco Fisterrán (desde as Illas Sisargas ata a punta de Fisterra) 4. Arco das Rías Baixas (desde a punta de Fisterra ata Cabo Silleiro) 5. Arco Miniano-Duriense (desde cabo Silleiro ata a desembocadura do Miño)

Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

1

Unidades didácticas As artes de pesca

As características que os definen son as seguintes. A que arco corresponde cada punto? • Costa abrupta, rochosa e exposta aos ventos dominantes. As súas rías son de reducidas dimensións e teñen dobre seo. ....................................................................................................................... • Rías abertas ao O e presentan inclinación NE - SO. Teñen as maiores proporcións das rías galegas. ....................................................................................................................... • Costas altas e expostas, orientadas cara ao norte, con características semellantes ás da área cantábrica e rías de dimensións reducidas. ....................................................................................................................... • Tramo de costa rectilíneo sen abeiros. Presenta como unha cornixa baixa e rochosa, con cantís abruptos e recortados, abertos aos ventos, onde o mar bate continuamente. ....................................................................................................................... • Costa de relevo suave, con orientación NE e con rías de maior amplitude. .......................................................................................................................

En que arco estás? Fíxate nas súas características. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

2

.......................................................................................................................

Actividade As embarcacións Teño unha dorna fermosa, pequeniña e tan lixeira, que da xenio cando ven ateigada de vieira.

2

Unidades didácticas As artes de pesca

Mariñeiro que na dorna vas o marisco a buscar, pídelle a Virxen te salve de algún perigo do mar. Miñas cunchas (pandeirada) Trillo-Iglesias

Nas Rías Baixas hai un tipo de embarcación que, segundo se cre, foi traída polas invasións normandas entre os séculos IX e XVI e desde entón é representativa deste arco e, en especial, da ría de Arousa. De que embarcación estamos a falar? ....................................................................................................................... Que característica ten? ....................................................................................................................... Dependendo do tamaño e da arte á que se dedicaran as dornas, existen varios tipos; entre eles, a máis pequena é a dorna polbeira, que, tal como o seu nome indica, é utilizada para pescar polbo. A pesca do polbo é de tipo familiar, xa que non require moita xente nin aparellos complicados. Unha das artes de pesca que se empregan para capturar polbos son a raña e máis o cotelo. Fíxate na súa forma e sinala para que serve o pateiro e a pedra que ten atada. ..........................................................................

Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

......................................................................

3

Unidades didácticas As artes de pesca

Coñeces algunha outra arte para a pesca do polbo? ........................................................................................................................ Chegado o polbo a terra, antigamente o pescador debía facerlle algo para abrandalo, o que? ........................................................................................................................ Séguese facendo igual hoxe en día? ........................................................................................................................ Outro tipo de pesca que se realiza desde a dorna polbeira é a das luras e os chocos. Para capturalos, usábase outra arte distinta, cal? ...................................................................................................... Observa a súa estrutura, como cres que se pesca con elas? ........................................................................................................................ Cantas rañas e cantas poteiras pode empregar cada mariñeiro? ........................................................................................................................ Tendo en conta que a sardiña foi o peixe fundamental para a economía dos mariñeiros, tamén había dornas deseñadas para capturala: A dorna xeiteira supón o paso da pesca familiar ao sistema de partillas, xa que, aínda que é propiedade dunha soa familia, para tripulala eran necesarios tres ou catro homes e un rapaz, non sendo sempre doado atopalos na mesma familia. Cal cres que é a función de cada un deles?

Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

........................................................................................................................ ........................................................................................................................ Como pensas que se faría o reparto das ganancias? ........................................................................................................................ ........................................................................................................................

4

Fíxate no debuxo e trata de localizar as diferentes partes desa dorna, recordando que a proa é a parte de diante, a popa a de detrás, babor é o lado esquerdo mirando de popa a proa e estribor o lado dereito.

Unidades didácticas As artes de pesca

Como é a popa?............................................................................................... E a proa?.......................................................................................................... Ten vela? Que forma ten?................................................................................. Onde está situado o pao?................................................................................. É móbil? Por que?............................................................................................. Fíxate en como están colocadas as táboas do casco. Nun lado ten unhas forquitas de madeira que se chaman gallas, sabes para que lle serven? ........................................................................................................................ Cantas bancadas ten?....................................................................................... Localiza no esquema e indica para que serven: 1. O banco do traste .......................................................................... 2. A tilla ............................................................................................ 3. A cadeira ...................................................................................... 4. O cofiño .......................................................................................

Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

Que modificacións cres que sufriu a dorna co tempo? ....................................................................................................................

5

Unidades didácticas As artes de pesca

Actividade As artes de pesca O tramallo

3

Para a pesca na dorna xeiteira utilízase, entre outras artes de pesca, o tramallo. Esta arte está indicada para a maragota, o ollomol, o corobelo, o sargo...

Búscaa na exposición e trata de responder ás seguintes cuestións: Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

Como é?........................................................................................................... ........................................................................................................................ Por cantas capas de rede está formada?............................................................. Que malla ten cada unha?................................................................................ ........................................................................................................................

6

Mide o longo e o ancho da rede....................................................................... Á parte de arriba da rede chámaselle tralla do cortizo e á de abaixo, tralla do chumbo. Saberías explicar por que?

Unidades didácticas As artes de pesca

........................................................................................................................ Que función teñen? ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ Ás veces en vez de chumbeiro poden levar pandullos, que son? ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ Con que se sinala a rede no mar? ........................................................................................................................

Fai un debuxo e explica as súas partes.

Este tipo de arte lárgase desde unha embarcación; e queda á deriva (ceibes polas dúas cabezas) no mar. Cando o peixe é capturado polos rufos da rede (bolsas que fan as redes do medio ao iren máis frouxas que as dos lados), dise que enmallou. Busca na exposición os materiais que se usan para amañar as redes cando se estragan. De quen é a tarefa de atar as redes?

Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

...................................................................................................................

7

Unidades didácticas As artes de pesca

O palangre É o aparello máis empregado para capturar a pescada, o congro... Hai moitos tipos de palangres, aínda que as diferenzas son pequenas. Este é o esquema xeral dun palangre. Cal é o elemento fundamental?............................................................... Levan cebo?........... De que tipo?............................................................ Para que levan boureis?.......................................................................... Cantos tipos hai?.................................................................................... Canto adoitan medir?............................................................................. Observa que para cada tipo de peixe se sinalan varios números de bicas; cada número determina un tamaño concreto. Por que cada peixe ten varios números?

PEIXE Congro Ollomol Faneca Marraxo Muxe

Nº DE BICA 1-2-3-4-5-6 7-8-9-10-11 7-8-9-10-11 0-1-2-3 12-13-14-15-16-17-18-19-20

........................................................................................................................ ........................................................................................................................ Hai varios xeitos de empatar a bica á liña, trata de facelo ti mesmo. Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

8

O transporte de palangres ata a embarcación non é doado, xa que as liñas e as bicas enléanse facilmente. Para evitalo, utilizan cestas redondas e chas que se chaman panelas. Investiga como colocan o palangre nelas para que non se enrede.

As artes de pesca e os seus efectos Observa estes tres esquemas de artes de pesca e trata de investigar cal deles cres que é o ideal para efectuar a pesca máis selectiva que produza o menor dano nas poboacións, especies e individuos que non se desexe capturar.

Unidades didácticas As artes de pesca

Pensas que é rendible a pesca con esa arte? ........................................................................................................................ Por que? ........................................................................................................................

Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

........................................................................................................................ .....................................................................................................................

9

Unidades didácticas As artes de pesca

Actividade

4

Hoxe en día o marisco é unha referencia cultural e gastronómica de Galicia

A riqueza en moluscos na costa galega (ostras, ameixas, berberechos, navallas, mexillóns) e crustáceos (cigalas, percebes, nécoras, lagostinos lagosta...) foi coñecida e explotada desde sempre, aínda que nun primeiro momento facíase para consumo propio.

O padre Frei Martín Sarmiento, a mediados do século XVIII, di “... porque se vende case de valde, y hay mucha abundancia, es alimento trivial de la gente pobre”. Sabes a que facía referencia?............................................................................ Na década dos 60 dispáranse o consumo e os prezos, que problemática pensas que trouxo isto? ........................................................................................................................ Para racionalizar as capturas, o marisqueo continuou utilizando as artes tradicionais. Observa na exposición algunhas delas e cunha frecha une as que se usan para cada marisco:

Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

10

Ameixas

............................................

Percebes

............................................

Mexillóns

............................................

Ostras

............................................

Berberechos

............................................

Dentro das artes de pesca para o marisco, aparecen tamén as nasas; observa o debuxo e trata de indagar como funcionan e que se captura con elas.

Fagamos a historia da pesca en Galicia Cada unha desta frases representa un momento na historia da pesca en Galicia, pero están desordenadas cronoloxicamente; trata de ordenalas.

Unidades didácticas As artes de pesca

As propias familias dos mariñeiros limpaban, descabezaban coidadosamente e salgaban o peixe en pequenos baños sen ningún edificio nin instalación previa. O vapor, ao independizar as embarcación de ventos, mareas e correntes, permitía ampliar o tempo de pesca, o número de saídas ao mar, estender o radio de acción a caladoiros máis afastados e liberar os mariñeiros do uso da forza física en velas e remos. O ferrocarril abriu un mercado no interior. O crecemento en número e potencia das embarcacións, a perda de caladoiros exteriores, que repregou a non poucos buques sobre a plataforma galega, e as dificultades para a regulación da pesca conduciron a unha situación de sobrepesca na maior parte das especies que agora obrigan a tomar medidas drásticas para preservar as pescas tradicionais. Os peixes e moluscos podían ser capturados con artes moi sinxelas e desprazamentos moi curtos, polo que xa os primeiros habitantes do litoral galego tiveron no mar as súas fontes de subsistencia. Os arrastres contribuíron non só ao crecemento das capturas e á mellora dos prezos das especies finas, senón á entrada nos mercados de novas especies de fondo antes practicamente descoñecidas. As conserveiras comezan a desenvolverse a partir de 1880, cando empezan a dispoñer de aceite e folla de lata, materias primas que ata entón eran escasas e caras. Do Gran Sol a Terranova: o nacemento da pesca de altura. A pescada capturada en Sudáfrica é conxelada a bordo para logo remitila para o noso consumo. Actualmente empréganse no cultivo de mexillón 1.060 embarcacións e traballan 8.500 persoas, sen contar coa rede de industrias auxiliares e comercializadoras.

Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

11

Unidades didácticas As artes de pesca

Actividade O saber popular

5

Os refráns son pequenas mostras do saber popular acumulado no tempo.

Cales son os meses bos ou malos para cada peixe e marisco dos seguintes refráns?. 1.- “A lagosta e o cazón, en maio están en sazón” 2.- “Xullo, xulleiro que trae o centolo baleiro” 3.- “Por San Xoán, a sardiña molla o pan” 4.- “Raia pescada en xaneiro, sabe a carneiro” 5.- “A navalla e o longueirón, no mes de marzo que bos son” 6.- “A faneca e a solla, na caída da folla” Peixe

Mes

Refrán 1 Refrán 2 Refrán 3 Refrán 4 Refrán 5 Refrán 6

En que se basea este tipo de coñecemento? ........................................................................................................................ Entre os pescadores tamén había diferenzas; trata de explicalas a través dos seguintes refráns: “Pescador de anzol, volve á casa con doo” ........................................................................................................................ Parque Natural do Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

“Pescador de cana come máis do que gana e, se a sorte lle corre, máis do que gana come” ........................................................................................................................ Edita: Xunta de Galicia - Consellería de Medio Ambiente Idea orixinal e realización: cem, s.coop.galega Deseño gráfico: Mazaira grafismo, s.l. Impresión: Edym, s.l. Depósito Legal: C-2264/2004 Impreso en papel 100% reciclado, libre de cloro e certificado

12