• Author / Uploaded
• Antonio Machado

Citation preview

HANS H. 0RBERG

LL PARS I

ATA

FAMILLA ROMANA

H A N S H. 0 R B E R G

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA

PARSI

FAMILIA ROMANA

DOMVS LATINA VNNO MMffl

UNGVA LATINA PER SE BLLVSTRATA PARSI: FAMILIA ROMANA © Hans H. 0rberg 1991 Omnia proprietatis iura reservantur Ex officina typographica Special-Trykkeriet Viborg anno 1991 et, paucis correctis, 1996,1997,1998,1999,2001,2002,2003 Imagines delineavit Peer Lauritzen ISBN 87-997016-5-0

LINGVA LATINA PER SEILLVSTRATA PARSI: FAMHJA ROMANA PARS ROMA AETERNA INDICES COLLOQVIA PERSONARVM EXERCITIA LATINAI & H GRAMMATICA LATINA PLAVTVS: AMPHTTRYO CAESAR: DE BELLO GAULJCO PETRONIVS: CENA TRIMALCHIONIS

Domus Latina, Skowangen 7 DK-8500 Grenaa, Dania [email protected]

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA I FAMILIA ROMANA

LINGVA LATINA PER SE DLLVSTRATA PARSI: FAMILIA ROMANA © Hans H. 0rberg 1991 Ohinia proprietatis iura reservantur

Ex officina typographica Special-Trykkeriet Viborg anno 1991 et, paucis correctis, 1996,1997,1998,1999,2001,2002,2003 Imagines delineavit Peer Launizen ISBN 87-997016-5-0

LINGVA LATINA PER SE ELLVSTRATA PARS I: FAMHIA RGMANA PARS 0: ROMA AcTHRNA INDICES COLLOQVIA PERSOKARVM EXERCITIA LATINAI & 0 GRAMMAHCA LATDMA PLAVTVS: AMPHITRYO CAESAR: DE BELLO GALLICO PETRONIVS: CLNA TIJMALCHIONIS

Domus Latina, Skowangen 7 DK-8500 Grenaa, Dania orberp Italia in Eurdpa est. Graecia in Eurdpa est. Italia et Graecia in Europa sunt. Hispania quoque in Europa est. Hispania et Italia et Graecia in Europa sunt. 5

-c-a.* Italia... mllalia estsunt: Italia in Eur5pa est; ItaliaetGraeciairi Europa sttra

Aegyptus in Europa non est, Aegyptus in Africa est. Gallia non in Africa est, Gallia est in Europa. Syria non est in Eurdpa, sed in Asia. Arabia quoque in Asia est. Syria et Arabia in Asia sunt. Germania non in Asiflj scd in Europa est. Britannia quoque in Europa est. Germa-

10 nia et Britannia sunt in Europa. Estne Gallia in Europa? Gallia in Europa est. Estne Roma in Gallia? Roma in Gallia non est. Ubi est Roma?

est-ne...? -ne=...?

Roma est in Italia. Ubi est Italia? Italia in Europa est. Ubi sunt Gallia et Hispania? Gallia et Hispania in Euis rdpa sunt. Estne NIlus in Eurdpa? NIlus in Europa non est. Ubi est NHus? Nllus in Africa est. Rhenus ubi est? Rhenus est in Germania. NIlus fluvius est. Rhenus fluvius est. 7

CAP. VIII

Nilus et Rhenus fluvii sunt. Danuvius quoque fluvius •

-us-l;

Nflusfluviwjest; NTlus et Rhenus fluvit sunt

est. Rhenus et Danuvius sunt fluvii in Germania. Tibe- 20 ris fluvius in Italia est. Nilus fluvius magnus est. Tiberis non est fluvius n

parvus

magnus

fluvius magnus/parvws fluvK magnt/parv/

magnus, Tiberis fluvius parvus est. Rhenus non est fluvius parvus, sed fluvius magnus. Nllus et Rhenus non fluvil parvi, sed fluvil magni sunt. Danuvius quoque 25 fluvius magnus est.

-a -ae: Corsicainsulaest; CorsicaetSardinia insulcesunt

Corsica Insula est. Corsica et Sardinia et Sicilia insulae sunt. Britannia quoque Insula est. Italia Insula non est. Sicilia Insula magna est. Melita est Insula parva.

insuk magno/parva tnsulae magnc^/parvae

Britannia non Insula parva, sed Tnsula magna est. Sicilia 30 et Sardinia non Insulae parvae, sed insulae magnae sunt.

-um -a: Brundisium oppidiun est; Brundisium et lusculum oppida sunt oppidum magnum/ parvum oppida magna/parva

Brundisium oppidum est. Brundisium et Tusculum oppida sunt. Sparta quoque oppidum est. Brundisium est oppidum magnum. Tusculum oppidum parvum est. 35 Delphl quoque oppidum parvum est. Tusculum et Delphl non oppida magna, sed oppida parva sunt. Ubi est Sparta? Sparta est in Graecia. Sparta est

Graecus -a -um

oppidum Graecum. Sparta et Delphl oppida Graeca sunt. Tusculum non oppidum Graecum, sed oppidum 40

Romanus -a -um oceanus, numerus, liber, t.,ulus Ma «uiinumr -us (-r). [B] Vocabula feminina: femina, puella, fliia, domina; Insula,

-a

provinoa, 1'ltera, fam;l',a, pagina. Femi Jnum: -a. [G] Vocabula neutra: oppidum, jmpertum^ vocabulum, capi-

um

tulum, exemplum, pensum Neutrum: -um 105 Genemw LA]

genetlvus {ge,i)

Ma^culinum:

luhus dominus servf (Davr) est.

servf

I u l a s donitnus servon/m CDavf et M W f est.

| Servo,u,n

'S?rvf g e n e t i v u s est. *Servdrum' quoque genetlvus est. 110 'Servf genetivus singularis est. 'Servorwm* est genetivus piu-i -drutn

ral 5. Genctivus: sivigulari 1 -i, pluralis -drum. [B] Femimnum:

115

Aemdrd domina ancilla^ (Syrae) est.

-dncillui

Aemiiia domina ancillarum (Syrae et Delitce) est.

ihcillarum

*Ancilla«* ^eneth us singularis tst. ^hcillffiqfl' est genetlvus pluralis. G^netivus. singulan^ -ae, pluralis -aru,n,

-ae -arum

[C] Neutrum' D est prlma lntera vocabuli' 'dominus'.

vocabuli votabulorum

Nunierus rocabul^ram magnus est. 120

'Vocabulf genetivus snigularis est. 'Vucabulomm' est genetlvus pluralis 'jenetivus: singularis -i, pluralis

-omm.

-f -orjm

PENSVM A Marcus fili— Iulii est. Iulia fili- Iulii est. Iulius est vi r Roman-. AcmiUa femLi

Roman

est. Iulius domin-, Aemilia

domin- est. Medus serv- Graec- est, Delia est ancill-

17

CAP. VIII

Vocabula nova: vir femina puer puella familia pater mater filius filia llberi servus dominus ancilla donuna liber titulus pigina antlquus novus ceteri meus tuus centum duae tria

-que

quis? quae? qul? cuius? quot? mascullnum ftminlnum neutrum genetivus

18

Graec-. Sparta oppid- Graec- est. Iulius pater Mdrc- est. Marcus est filius Iuli- et Aemili-. Medus servus IOII— est: Iulius est dominus serv-. Iulius dominus Med- et Dav- est: Iulius dominus serv- est. Numerus serv- magnus est. Delia est anciila Aemili-: Aemilia domina ancill- est. Aemilia domina Deli- et Syr- est: Aemilia domina ancill- est. In familia Iuli- est magnus numerus serv- et ancill-. Aemilia mater Marc- et Qulnt- et Iuli- est. Mircus, Qulntus Iuliaque sunt Uberi Iuli- et Aemili-. Numerus liber- est tres. Numerus serv- est cenmm. In pagina prlma capitul- secund- multa vocabula nova sunt. Numerus capitul- non parvus est. PENSVM B Mircus — Romanus est. Iulius — Rdmanus est. Aemilia est — Rdmana. Iulius est — MSrcI et Qulntl et Iuliae. In — Iulil sunt trer —: duo — et una —. — Eberorum est Aemilia. — est Davus? Davus est — Iulil. Iulius — Davl est. — est Syra? Syra — Aemiliae est. Aemilia est — Syrae. Cornelius:"— servl sunt in familia tua?" Iulius: "In familia — sunt — (C) servL" Cornelius: "Familia — magna est!" 'LINGVA LATINA' est titulus — tui Latlnl. PENSVM C Quis est Qulntus? Qul sunt Medus et Davus? Marcusne quoque servus Iulil est? Cuiusfiliaest Iulia? Quot lTberi sunt in familia Iulii? Quot servl in familia sunt? Num Syra domina est? Quae est domina ancillarum? Estne Cornelius vir Graecus? Num 'puella' vocabulum masculinum est?

CAPITVLVM TERTIVM

MARCVS

CAP.III

QVTNTVS

IVLIA

PVERIMPROBVS I SCAENA PRIMA Persdnae: Iulia, Marcrn, Qwntus.

scaena persona

Iulia cantat: "Lalla." Iulia laeta est. Marcus: "St!" Marcus laetus non est. 5

Iulia cantat: "Lalla, lalla." Marcus: "Ssst!" Marcus Iratus est. Iulia cantat: "Lalla, lalla, lalla." Marcus Iuliam pulsat.

Marcus lOliom pulsat

Iam Iulia non cantat, sed plorat: "Uhuhu!" 10

Marcus ridet: "Hahahae!" iQliaplorat Marcus rldet Quintxis MSrcum videt Marcus Qulntum non videt

Qulntus Marcum videt. Marcus non videt Quintum. Qulntus: "Quid? Marcus puellam pulsat — et ndet!" 19

CAP. III

Quintus fratus est et Marcum pulsat! Iam non ridet Marcus. Marcus Iratus pulsat Quintum. Iulia: "Ubi est mater?" Iulia Aemiliam non videt.

15

Iulia Aemiliam vocat: "Mater! Marcus Qulntum pulsat!" Quinius Marcam pulsai mamma = mater

Marcus (Iratus): "St!" Marcus Iuliam pulsat. Iulia plorat et Aemiliam vocat: "Mamma! Mam-ma! Marcus me pulsat!"

20

Aemilia venit.

Marcus Quintum pulsat lulia Aemilkmt vocat Aemilia venit

SCAENA SECVNDA

II

Persdnae: Aemilia, Iulia, Marcus, Quintus. Aemilia interrogat: "Quis me vocat?" interrogat «-» respondet

Qulntus respondet: "Iulia te vocat."

cQr...?...quia...

Aemilia Qulntum interrogat: "Cur Iulia plorat?"

eam: iQliam

Qulntus respondet: "Iulia plorat, quia Marcus eam

25

pulsat." Aemilia: "Quid? Puer parvam puellam pulsat? Fu! Cur Marcus Iuliam pulsat?" Qulntus: "Quia Iulia cantat." Aemilia: "O Iulia, mea parva filia! Marcus puer proim-probus-a-um probus -a -um 20

bus non est; Marcus est puer mprobus!"

30

CAP. VIII

Qulntus: "Iulia puella proba est." 35

Aemilia Qulntum interrogat: "Ubi est Iulius? Cur

cur Iulius non venit?

non venit?" Aemilia Iulium non videt. Respondet Marcus: "Pater dormit." Qulntus: "Mater non te, sed me interrogat!" Aemilia: "St, pueri! Ubi est pater?" 40

Qulntus: "Pater non hic est, sed Marcus hic est." Qulntus Iulium vocat: "Pater! Pa-ter!" Iulius dormit

Qulntus Iuli«m vocat

Iulius Quintum non audit neque venit. Cur Iulius Qulntum non audit? Iulius eum non audit, quia dormit. Marcus: "Hahae! Pater dormit neque te audit." 45

ne-que = et non (ne- = non) eum: Qulntum Iutius dormit

Aemilia: "Fu, puer!" Aemilia Irata est. Mater filium verberat: tuxtax, tuxtax... Marcus plorat: "Uhuhu!" Iulius eum audit. Iam non dormit pater.

verberai = pulsat et pulsat ('tux-tax') cum: Marcum

21

CAP. VIII

SCAENA TERTIA

III

Persdnae: Iulius, Aemilia, Iulia, Marcus, Quintus.

50

Quintus: "Pater venit." Aemilia Qufntum non audit, quia Marcus plorat. eum-que = et eum (: Qulmum)

Ia us Quintum videt eumque interrogat: "Cur Marcus plorat?"

eum: Marcam

Quintus respondet: "Marcus plorat, quia mater eum 55 verberat." Iulius: "Sed cur mater Marcum verberat?"

mdter Marcum verberat, quia Marcus puer improbus est

Quintus: "Marcum verberat, quia puer improbus est. Marcus parvam puellam pulsat!" Iuiia: "Mamma! Pater hic est." Aemilia Iulium videt. 60 Aemilia: "Tuus Marcus filius improbus est!" Iulius: "Fu, puer! Puer probus non pulsat puellam. Puer qui parvam puellam pulsat improbus est!" Iulius Iratus puerum improbum verberat: tuxtax, tuxtax, tuxtax... Marcus plorat. Quintus laetus est et ridet. Iulia laeta

lulia non laetaest

non est neque ridet. Cur non laeta est Iulia? Non laeta est, quia Marcus plorat. Iulia est puella proba!

22

65

CAP. VIII

Puer ridet. Puella plorat. Quis est puer qui ridet? 70 Puer qui ridet est Marcus. Quae est puella quae plorat?

qui quae puer^iarTdet puella quae pI5rat

Puella quae plorat est Iulia. Marcus, qul puellam pulsat, puer improbus est. Puella quam Marcus pulsat est Iulia. Iulia Aemiliam vocat. Aemilia, quam Iulia vocat, mater Iiberorum est. Aemi-

quern quam puer quern Aemilia verberat puella quam Marcus pulsat

75 lia puerum verberat. Puer quem Aemilia verberat est Marcus. Quem vocat Qulntus? Quintus Iulium vocat. Iulius,

quem? iQlium Quintum

quem Quintus vocat, pater liberorum est. Iulius Qulntum non audit. Quem audit Iulius? Iulius Marcum 80 audit. Puer quem Iulius audit est Marcus. Puella quae cantat laeta est. Puella quae plorat non est laeta. Puer qul puellam pulsat improbus est!

GRAMMATICA LATINA Nominattvus et accusatfvus 85 [A] Mascullnum. Marctw ridet. Qulntus Marcwn pulsat. Marcus Qulntwm pulsat. Qurntus plorat. 'Marcus* ndminativus est. 'Marcam' accusatlvus est. 'Quintum' est accusatlvus, 'Qtdntws' nominatlvus. Nominatl90 vus: -us (-r). Accusativus: -um. Exempla: Iulius, Iulium;filius,filium,-puer, puerum; eum. [B] Feminlnum. Iulia cantat. Marcus Iuliam pulsat. Iulia Aemiliam vocat. Aemilia venit. 95 'Iulia, Aemilia' nominltlvus est. Tuliam, Aemiliam' accusatlvus est. Nominatlvus: -a. Accusatlvus: -am. Gxempla: puella, puellam,- parva, parvam,* eam.

nominativus (nom) accuMtlvus (eux) Mirctff Marcum

Qulnti» Qulntum

-us 40S

Iulia Aemilia luliom Aemiliam •a

am

23

CAP. III

cantot ridef dormu -al -ei

-it

-us -a

-um -am eum eam

me te

-at -et -it

Verbum Iulia cantat. Marcus ridet. Iulius dormu. 'Cantat' verbum est. 'Cantat', 'rTdet', 'dormit' tria verba 100 sunt. Exempla: cantoi, pulsor, plorar, vocat, interrogaf, verberal (-at); ridee, videt, responder (-et); dormir, ven«, audit (-it). Ndmindtivus: Accusdiwus: Verbum: Marcus luliam pulsat. 105 Quintus Marcum videt. lulia Aemiliam vocat. Aemilia Quintum interrogat: me "Quis vocat?" Qulntus respondet: 110 "lulia te vocat. Marcus eam pulsat." Aemilia puerum verberat. Marcus plorat. eum 115 lulius audit. Iulius venit. "Puer probus non pulsat!" parvam puellam Iulius Iratus puerum improbum verberat. PENSVM A Cur Marc- Iuliam pulsat? Marcus luli- pulsat, quia luli— cantat. lulia plor-, quia Marcus e- pulsat. Iulia: "Mamma! Marcus — pulsat." Aemilia puell- aud- et ven-. Mater Quint- viJet et e- interrog-: "Quis me voc-?" Quint- respond-: "Iulia — vocat." lulius dorm-. Quimus Iuli- voc-: "Pater!" Marcus rid-, quia luli— non venit. Aemilia Marc- verber-. Iulius ven-, quia Marc- plorat. Iulius Aemili- et Marc- et Quint- et Iulividet. Iulius: "Puer qui parv- puell- pulsai improbus est." lulius puer- improb- verberat. Quem Iuli- verberat? Puer qu- Iulius verberat est Marcus. Marcus pldr-. Puer qu- plorai laet- non esi. Puella qu- cantat laet- est.

24

PENSVM B Puella —: "Lalla." Puella — cantat est Iulia. Iulia — est. Puer improbus puellam —. Puella —: "Uhuhu!" Puer —: "Hahahae!" Puer — ridet est Marcus. Iulia Aemiliam —: "Mamma!" Aemilia —, et Quintum —: "Cur lulia plorat?" Qulntus —: "lulia plorat, — Marcus eam pulsat." Aemilia: "Marcus puer — non est, puer — est! Ubi est pater?" Aemilia Iulium non —. Qulntus: "Pater non — est." Qulntus lulium —: "Pater!" lulius Quintum non —. — Iulius Qulntum non audit? lulius eum non audit, quia —. Marcus pldrat, — Aemilia eum verberat. Iulius Marcum audit; — Iulius non dormit. — Aemilia verberat? Aemilia Marcum —. Puer — Aemilia verberat improbus est. lulia laeta non est — ridet. PENSVM C Quis luliam pulsat? Cur lulia pldrat? Qulntusne quoque Iuliam pulsat? Quem Quintus pulsat? Cur Aemilia venit? Quis Iulium vocat? Cur lulius Qulntum nfn audit? Quem audit lulius? Cur Marcus plorat? Ridetne Iulia? Num 'Marcus' accusatlvus est? Num 'Iuliam' nominatlvus est? Quid est 'dormit'?

Vocabula nova: scaena persona mamma laeius Iratus probus improbus cantat pulsat plorat ridei videt vocat venit interrogat respondet dormit audit verberat me te eum eam neque iam cur? quia o! hlc qul quae quem quam nominatlvus accusatlvus verbum

CAPITVLVM QVARTVM

CAP.IV AEMILIA

IVLIVS

MEDVS

cacculus

DOMINVS ET SERVI SCAENA PRIMA pecun i saccuhtf: in sacculo eius: Iulit

/

Persdnie: Iulius, Aemilia, Medus. Sacculus Iulil non parvus est. In sacculo eius est pecGnia. Iulius pecQniam in sacculo habet. Aemilia sacculum videt Iuliumque interrogat: "Quot 5 nummi sunt in sacculo tuo?" Iulius respondet: "Centum." Aemilia: "Num hlc centum nummi sunt?"

numerat < numerus

I II III IV

v VI

vn VIII IX

x

unus duo trSs quattuor qtunque sex sepiem octo novem decem

Iulius pecuniam numerat: "Unus, duo, tres, quattuor, qulnque, sex, septem, octo, novem, decem. 10 Quid? Decem tantum?" Iulius rursus pecuniam numerat: "Unus, duo, tres, quattuor... novem, decem." Numerus nummorum non est centum, sed decem tantum. Iulius: "Quid? In saccul5 meo non centum, sed tan- 15 tum decem numml sunt! Ubi sunt ceteri numml? Servl mel ubi sunt?"

26

CAP. VIII

Medus: "Servus tuus Medus hic est." Iulius servum suum Medum videt, Davum non vi20 det. Medus adest. Davus non adest, sed abest. Iulius et AemUia et Medus adsunt. Davus ceterique servi ab-

ad-est = hlc est ab-est «-> ad-est ad-sunt = hlc sunt ab-sunt«-»ad-sunt

sunt. Iulius: "Quid? Unus servus tantum adest! Ubi est Davus? Davum voca!" 25

Medus Davum vocat: "Dave!" sed Davus Medum non audit neque venit. Medus rursus Davum vocat: "Da-a-ve! Venl!" Davus venit. Iam duo servl adsunt. SCAENA SECVNDA

30 Persdnae: Iuliusy Aemilia, Medus, Davus. Davus, qui dominum suum non videt, Medum interrogat: "Quid est, Mede?" Medus: "St! Dominus adest. Saluta dominum!" Servus dominum salutat: "Salve, domine!" 35

servus dominum salQtat

Dominus servum salutat: "Salve, serve!" Davus: "Quid est, domine?" Iulius: "St! Tace, serve! Tace et audl!" Servus tacet. Iulius: "In sacculo meo sunt decem tantum numml. Ubi sunt ceteri nummi mel?"

40

Davus tacet, neque respondet. Aemilia: "Responde, Dave! Dominus te interrogat." Davus respondet: "Pecunia tua hlc non est. Interroga Medum!" 27

CAP. VIII

Iulius Medum interrogat: "Ubi sunt numml mel, II nOllum: non unum verbum = vocabulum

Mede?" Medus nullum verbum respondet.

45

Iulius rursus eum interrogat: "Ubi est pecunia mea? Responde, serve!" Medus Davum accusat: "Pecunia tua in sacculo Davl est. Davus pecuniam tuam habet." Aemilia: "Audl, Dave! Medus te accusat."

50

Davus: "Quem Medus accusat? me?" Iulius: "Tace, Mede! Servus qul servum accusat improbus est!" Medus tacet. mensa

Iulius Davum non accusat, sed interrogat eum: "Estne pecunia mea in sacculo tuo, Dave?"

55

Davus: "In sacculo meo non est pecunia tua, doDavus sacculum in mensa ponit ecce sacculus = vide: hlc estsacculus

mine." Iulius: "Ubi est sacculus tuus?M Davus: "IHc est. Ecce sacculus meus." Iulius: "Saccuium tuum in mensa pone!"

baculum eius: Davt

60

Davus sacculum suum in mensa ponit. Iam sacculus eius in mensa est. Iulius baculum suum in mensa ponit. Baculum domini in mensa est. Davus: "Vide: in sacculo meo nulla pecunia est." Iulius nullam pecuniam videt in sacculo. In sacculo 65

baculum et sacculus in mensi

Davl nulll numml sunt. Sacculus eius vacuus est. Davus pecuniam dominl non habet.

bonus -a -um = probus

Iulius: "O! Davus bonus servus est: pecuniam meam non habet. Ecce nummus tuus, Dave!" Iulius unum nummum ponit in sacculo Davl. lam sacculus Davl non 70

28

CAP.IV

est vacuus: in sacculo eius est unus nummus. Davus laetus est. Iulius: "Sume sacculum tuum et discede, bone serve!" Davus sacculum suum sumit et discedit. 75

Medus baculum, quod in mensa est, videt. Medus quoque discedit! CQr discedit Medus? Medus discedit, quia is pecuniam domin! in sacculo suo habet!

sumit pdnit discedit venit qulquaequod: puergta... puella quae... baculum quad... is:Medu$

Davus et Medus absunt. SCAENA TERTIA 80 Persdnae: IMUS, Aemilia.

Iulius: "Davus bonus servus est. Is non habet pecu-

is:Davi«

niam meam. — Sed ubi est pecunia mea, Mede? Quis pecuniam meam habet?" Medus non respondet. Iulius: "Ubi est Medus? Cur non respondet?" 85

Aemilia: "Medus non respondet, quia abest. Nullus servus adest." Iulius Medum vocat: "Mede! Veni!" sed Medus, qui abest, eum non audit neque venit. Iulius rursus vocat: "Me-de! Veni, improbe serve!"

90

Medus non venit. Iulius: "Cur non venit Medus?" Aemilia: "Medus non venit, quia is habet pecuniam tuam! Eius sacculus non est vacuus!" Aemilia ndet. Iulius Tratus est — is non ridet!

95

Iulius: "Ubi est baculum meum?" iQlius baculum, quod in mensa est, non videt. 29

CAP.IV

Aemilia: "Ecce baculum in mensa." Iulius baculum suum sumit et discedit.

vocatlvus (voc) < vocat Davc -e

vocfi discfidc audi

vocat tacet di8cSdtr audu

lmperat «-• paret imperatlvus (imp) < imperat

[1] -d [2]-i [3] -e [4] -t

-at -€l -it •it

GRAMMATICA LATINA Vocdtivus 100 Medus Davum vocat: "Dave/" 'Dave' vocativus est. Vocativus: -e (nominatlvus: -us). Exempla: Mede, domine, serve, improb^. Servus: "Salve, dcmine/" Iulius Medum vocat: "Mede! Venl, improb* serve!" 105 Imperativus et indicativus Dominus: "Vocd Davumi" Servus Davum vocat. Dominus: "Tace et audi!" Servus tacet et audit. Dominus: "Discede, serve!" Servus discedit. Dominus imperat. Servus paret. i, 0 'Voca' imperattvusest. 'Vocaf indicatlvusest. 'Tace*, 'audf, 'discede' est imperafivus. *Tkcet, 'audit', 'discediV indicatlvus est. Imperatlvus: -d, -e, -e, -i. Indicatlvus: -at, -et, -it, -it. Exempla: [1] saluta, salutat,- [2] respond^ respondet,- [3] 115 sume, sumir; [4] veni, ventt. Medus: "Saluta dominum!" Davus dominum saluto*. Iulius: "Responde, serve!" Servus responder. Iulius imperat: "Sume sacculum tuum et discede/" Davus sacculum suum sumif et discedir. 120 Iulius: "Mede! Vem/" Medus non venit. Iulius imperat. Davus paret; Medus non pSret. PENSVM A Medus ad-. Davus ab-. Iulius imper-: "Voc- Davum, Med-!" Medus Davum voc-: "Dav-! Ven-!" Davus venneque Iulium vid-. Medus: "Salflt- dominum!" Davus dominum salut-: "Salvg, domin-! Quid est?" Dominus: "Tac-,

30

CAP.IV

serv-! Numml mel ubi sunt?w Servus tac- neque respond-. Iulius: "Respond-!" Davus: "Interrog- Medum!" Iulius Medum interrog-; "Ubi est pecunia mea, Med-?w Medus: "Davus pecuniam tuam hab-." Iulius: "Pon- sacculum tuum in mensa, Dav-!" Davus par-: sacculum suum in mensa pon-. Davus: "Vid-, domin-: sacculus meus vacuus est." Iulius: "Sum- sacculum tuum et disced-, bon- serv-!" Davus sacculum suum sum- et disced-. PENSVM B In sacculo Iulil — est. Iulius pecuniam —: "Unus, duo, tres, —, —, sex, —, —, —, — I n — non centum, sed — decem numml sunt. Davus dominum —: "Salve, domine!" Iulius —: "Pone sacculum tuum in —!" Davus sacculum — in mensa —. Sacculus Davi — est, in sacculo — [: Dav!] — pecunia est. Davus sacculum suum — et discedit. Iulius: "Mede! Venl!" Medus non venit, quia — [: Medus] pecuniam Iulil —. Iulius baculum, — in mensa est, sumit et Dominus imperat, bonus servus —• PENSVM C Quot numml sunt in sacculd Iulil? Adestne Davus in scaena prima? Quis Davum vocat? Suntne nummi Iulil in sacculo Davl? Quid Iulius pdnit in sacculo Davl? Quoi numml iam in sacculo Iulil sunt? Estne vacuus sacculus Medl? Cur Medus discedit? Quem Iulius vocat? Cur Medus Iulium non audit?

Vocabula nova: sacculus pecunia nummus mensa baculum vacuus bonus quanuor quinque septem octo novem decem habet numerat adest abest salutat tacet accusat ponit sumit discedit imperat paret nullus eius suus is quod rursus tantum salve vocifivus imperatlvus indicafivus

31

CAP.V

CAPITVLVM QVINTVM

villa

hortus

VILLA ET HORTVS Ecce vllla et hortus Iulii. Iulius in magna vHla habitat. / Pater et mater et tres liberi in vllla habitant. Iulius et Aemilia tres llberos habent: duos ftlios et unat^ filiam — non duas ftlias. torum: servorum

In vllla multi servi habitant. Dominus eorum est Iu- 5

is: luliws

lius: is multds servos habet. Ancillae quoque multae in

edrum: ancilLSnum ea: Aemilia

vllla habitant. Domina earum est Aemilia: ea multas

-d -a: in horlo, in vflla cum Marco, cum Iulia

-is.'

m hortfo, in vlllw cum servts, cum ancillfj

ancillas habet. Iulius in vllla sua habitat cum magna familia. Pater et mater habitant cum Marc5 et Qulnto et Iulia. Iulius et 10 Aemilia in vflla habitant cum llberis et servis et ancillis. VTlla Iulii in magno horto est. In Italia sunt multae vlllae cum magnls hortis. In hortis sunt rosae et lllia. Iulius multas rosas et multa lilia in horto suo habet. Hortus Iulii pulcher est, quia in eS sunt multae et pul- 15

eo: horlo pulcher -chra -chrum: hortus pulcher(m) rosa pulchra (J) lllium pulchrwm («)

chrae rosae liliaque.

tius: Syrae foedus -a -um • • pulcher

chra, neque pulcher est nasus eius, sed foedus est.

32

Aemilia femina pulchra est. Syra non est femina pul-

CAP. VIII

1. ostium 2. atrium 3. impluvium 4. peristylum 5. cubicula 6. ostium

Syra, quae bona ancilla est, nasum magnum et foedum 20 habet. Iulius est vir Aemiliae, feminae pulchrae. Iulius

nasus

Aemiliam amat, quia ea pulchra et bona femina est.

Syra

Aemilia Iulium virum suum amat et cum e5 habitat.

ed: Iulio

Pater et mater liberos suos amant. Iulius non solus, sed

sdlus -a -um

cum Aemilia et cum magna familia in villa habitat. 25

inzL

In vllla sunt duo ostia: ostium magnum et ostium parvum. Villa duo ostia et multas fenestras habet. ^

E

W

^

W ^

w

U

ostium et fenesrra

//

ss \\ inWIOIMjLii atnum

7*

In vllla Iulil magnum atrium est cum impluvio. Quid est in impluvio? In eo est aqua. In atrio nullae fenestrae

eo: imphivio

sunt. 33

CAP. VIII

peristylum

etiam = quoque: etiam peri.st?Ium = p. quoque

Etiam peristylum magnum et pulchrum in vllla est. 30 Teristylum' est vocabulum Graecum. In vlllls Graeds et Romanls magna et pulchra peristyla sunt. bstne lm-

id: impluvium

pluvium in peristylo? Id non in peristylo, sed in atrio est. In peristylo parvus hortus est. In vllla sunt multa cubicula. Quintus in cubiculo 35 parvo dormit. Estne magnum cubiculum Marcl? Id quoque parvum est. Iulius et Aemilia in cubiculo magno

i« C= el;: servi

dormiunt. Ubi dormiunt servi? II quoque in cubiculls

ea: cubicula

dormiunt. Suntne magna eorum cubicula? Ea non magna sunt, et multl servl in uno cubiculo dormiunt. 40 Etiam ancillae multae in uno cubiculo dormiunt, neque

eae: ancillae

eae magna cubicula habent. — Aemilia in peristylo est. Estne sola? Aemilia sola non

ea: Acmilia

est: liberl cum ea in peristylo adsunt. Iulius abest. Ae-

sine *-* cum

milia sine viro suo Iulio in vllla est. Ubi est Iulius? In op- 45 pido lusculo est sine Aemilia, sed cum servls quattuor.

34

CAP. VIII

II

Aemilia cum Marco, Qulnto Iuliaque in peristylo est. Iulia rosas pulchras in horto videt et ab Aemilia discedit. Iam ea cum Aemilia non est. Aemilia eam non

50 videt. Puella in horto est.

C.O Xmi *•»» S

•

BB •

Iulia atm Aemilia est lulia ab Aemilia discedii

Aemilia imperat: "Marce et Qulnte! Iuliam vocate!" Marcus et Qulntus Iuliam vocant: "Iulia! Veni!" sed Iulia eos non audit neque venit. Iulia puer5s vocat: "Marce et Qulnte! Venite! HIc

eds: pueray hortus

55 multae rosae sunt." Pueri Iuliam audiunt, neque ii ab Aemilia d :c5dunt.

Iuliainhortdest

Qulntus: "Carpe rosas, Iulia!" Iulia rosas carpit et cum quinque rosls ex horto venit. Iulia ex horlo venit

Iulia: "Vide, mater! Videte, puerl! Videte rosas

Iuliarosascarph

60 meas!" Iulia laeta est, rosae eam delectant. Aemilia: "Ecce puella pulchra cum rosls pulchris!" Verba Aemiliae Iuliam delectant. Marcus: "Rosae pulchrae sunt; puella sine rosls pulchra non est!" Verba Marcl Iuliam non delectant! 65

Aemilia (irata): 'Tace, puer improbe! Iulia puella pulchra est — cum rosls et sine rosls." 35

CAP.V

Iulia: "Audite, Marce et Qulnte!" Marcus: "Mater non videt nasum tuum foedum!" Marcus et Quintus rident: "Hahahae!" Iulia: "Audi, mamma: pueri etiam me iis (= cas): pueru

rident!"

70

Iulia plorat et cum una rosa ab ils discedit. Aemilia: "Tacete, puerl improbl! Nasus Iuliae foedus non est. Discedite ex peristylo! Sumite ceteras rosas

eas: rosas tts: rosis

easque in aqua ponite!" Pueri ceteras quanuor rosas sumunt et cum iis disce- 75 dunt. Aemilia, quae iam sola est in peristylo, ancillas vocat: "Delia et Syra! Venite!"

e&s: ancillas

Delia et Syra ex atrio veniunt. AemiHa eas interrogat: "Suntne pueri in atrio?"

80

Delia respondet: "In atrio sunt." Aemilia: "Quid agunt Marcus et Qulntus?" Delia: "Pueri aquam sumunt ex impluvio..." Syra: "...et rosas in aqua ponunt." Hlc domina et ancillae pueros audiunt ex atrio: Quin- 85 tus plorat et Marcus ridet. Aemilia: "Quid iam agunt pueri? Age, Delia! discede eos: pueros

et interroga eos!" Delia ab Aemilia et Syra discedit. Aemilia Syram interrogat: "Ubi est Davus?" Syra respondet: "In oppido est cum domino." Delia ex atrio venit et dominam vocat: "Venl, 0 domina! Venl!" Aemilia: "Quid est, Delia?"

36

90

CAP. VIII

Delia: "Qulntus est in impluvio!" 95

Aemilia: "In impluvio? Quid agit puer in impluvio?" Delia: "Aquam pulsat et te vocat." Aemilia: "Quid agit Marcus?" Delia: "Is ridet, quia Qulntus in aqua est!" Aemilia: "O, puer improbus est Marcus! Agite! Iu-

100 lium vocate, ancillae!" Syra: "Sed dominus in oppido est." Aemilia: "O, iam rursus abest Iulius!" Delia: "Age! Venl, domina, et Marcum verbera!" Quid agit domina? Domina Irata cum ancillls ex peri105 stylo discedit.

GRAMMATICA LATINA Accusatvous [A] Mascullnum. Iulius non unum filium, sed duds filioi habet 110 'Flliam' est accusatlvus singularis (vide cap. in). 'Fllios' accusatlvus pluralis est. Accusativus: singularis -um (nominativus -ws), pluralis -ds (nominatlvus -i). [B] Feminlnum. Iulius non duas filias, sed unamfiliamhabet. 115 'Flliam' est accusatlvus singularis (vide cap. in). 'FHias' accusatlvus pluralis est. Accusafivus: singularis -am (nominatlvus -a), pluralis -ds (nominativus -ae). [Q Neutrum. Villa non unum cubiculum, sed multa cubicula habet. 120 'CubiculMm* accusatlvus singularis est. 'Cubicula' accusativus pluralis est. Accusativus: singularis -um (= nominatlvus), pluralis -a (= nominatlvus).

filium filios -um -os

filiam filias -con -os

cubiculum cubicula -um -a

37

»

CAP. VIII

ablatlvus (abt) hono hortts -d -ts

vllid vlllts •d -is oppido oppidts -d -is in ex cum ab sine

-6 -d -ts

indkatlvus (ind) voca vocafe

sing.

[1] -a

-at

vocai vocanr

plur. -aie -ant

[2]-e -et

-ite -ent

m-e -it

-ite -unt

[4] -I •it

-ite -iunt

38

Ablativus [A] Masculinum. In horto lulil. In hortu Italiae. 125 'Horto* ablativus singularis est. 'Hortu' ablatlvus pluralis est. Ablativus: singularis -d, pluralis -is. [B] Feminlnum. In vUla Iulil. In villis Romanls. 'Vnia* ablatlvus singularis est. 'Villis' ablatlvus pluralis est. 130 Ablatlvus: singularis -a, pluralis -is. [Q Neutrum. In oppidd Tusculo. In oppidis Graecis. 'Oppidd' ablatlvus singularis est. 'Oppidis' est ablatlvus pluralis. Ablatlvus: singularis -d, pluralis -is. 135 In, ex, ab, cum, sine cum ablatlvo: m atrio, m cubiculis, ex horto, ex Italia, ab Aemilia, ab oppidd, cum servo, cum llbeiis, sine pecunia, sine rosts. Imperativus et indicativus "Davum voca, serve!" Servus Davum vocaf. 140 "Iuliam vocaw, pueri!" Puerl Iuliam vocam. 'Voca' est imperatlvus singularis, 'vocat' indicativus singularis (vide cap. iv). 'Voca^' imperativus pluralis est, 'vocam' indicatlvus pluralis. Imperatlvus: singularis pluralis -te. Indicatlvus: singularis -ly pluralis -ni. 145 Exempla: [1] -d, -ale; -at} -ant: Saluta dominum, serve! Salutate dominum, servl! Servus dominum salutot. ServT dominum salutant. [2] -e, -ete; -ety -ent: 150 Tacete, pueri! Pueri tacent. Tac#, puer! Puer tacet. [3] -e, -ite; -il, -unt: Disced/te, servl! Discede, serve! Servus discedu. Servl discedunt. [4] -i, -ite; -it, -iunt: 155 Venf, Iulia! Iulia venft. Venfte, pueri! Pueri veniunt.

CAP. VIII

PENSVM A Iulius et Aemilia in vill- habit- cum liber- et serv-. Dominus mult- serv- et mult- ancill- habet. AemUia in peristyl- est cum Marc- et Quint- et Iuli-. Iulia mult- ros- in hon- vid- et ab Aemili- disced-. Iam Aemilia puell- non vid-, neque puerl eam vid-. Aemilia: "Marce et Qulnte! Voc- Iuliam!" Pueri Iuli— voc-: "Iulia! Ven-!" et Iulia puer- voc-: "Marce et Qulnte, ven-!" Iulia pueros non aud-, sed puerf Iuli- aud-. Iulia: "Cur puerf non ven-?" Iulia ex hort- ven- cum v ros- pulchr-. Iulia: "Vid- ros- meas, mater! Vid-, pueri!" Marcus: "Rosae pulchrae sunt, puella s ni ros- pulchra non est!" Iulia cum un- ros- disced-. Pueri rid-. Aemilia: "Tac-, pueri! Sum- ros- et disced-!" Pueri ros- sum- et disced-; in atri- aqu- sum- ex impluvi- et rosin aqiua pon-. PENSVM B Iulius in magna . Aemilia cum — [: Iulio] habitat. Iulius Aem i: m —, quia — [: Aemilia] bona et — femina est. Aemilia in peristylo est — Ilberis srns, sed — viro suo. lulia — Aemilia discedit; iam puella in — est. Iulia rosas — et — hono venit cum v —. Puella laeta est: rosae eam —. Ubi est impluvium? — [: impluvium] est in —. In impluvio — est. In atrio nullae — sunt. PhNSVM C Num Iulius solus in vflla habitat? Quotfilioset quot fTIias habent Iulius et Aemilia? Ubi est impluvium? Ubi dormiunt servu Adesme Iulius in pekiStylo cum Aemilia? Ubi est Iulius? Esme Aemilia sola in peristylo? Quid Iulia agit in horto? Cur pueri Iuliam rident?

Vocdbulanova: villa hortus rosa lilium nasus ostium fenestra atrium impluvium aqua peristylum cubiculum pulcher foedus solus habitat amat carpit delectal agit etiam cum sine ab ex ea id eo ea il eae ea eos eas eorum earum ils ablitivus

39

ITALIA

40

CAPITVLVM SEXTVM

CAP.VI

murus

porta

VIA LATINA / In Italia multae et magnae viae sunt: via Appia, via Latina, via Flaminia, via Aurelia, via Aemilia. Via Appia est inter Romam et Brundisium; via Latlna inter Romam et Capuam; via Flaminia inter Romam et Arimi-

inter Romom et Brundisium (acc)

5 num; via Aurelia inter Romam et Genuam; via Aemilia inter Arlminum et Placentiam. Brundisium, Capua, Artminum, Genua, Placentia, Ostia magna oppida sunt. Ubi est Ostia? Ostia est prope Romam. lusculum quoque prope Romam est. Brundisium non est prope Ro10 mam, sed procul ab Roma: via Appia longa est. Via La-

prope RCmoffz«-» procul ab Roma longus-a-um

fina non tam longa est quam via Appia. Quam longa est via Flaminia? Neque ea tam longa est quam via Appia. Tiberis fluvius non tam longus est quam fluvius Padus. Qrcum oppida murl sunt. Circum Romam est murus 15 antlquus. In muro Romano duodecim portae sunt. Porta prima Romana est porta Capena. Circum oppidum Tus-

circum oppidum i ^wwuny (acc) duo-decim = xu (12) porta = magnum ostium

culum mfirus non tam longus est quam circum Romam. 41

CAP.Vl

IVLIVS SYRVS LEANDER

^AWS

VRSVS

lectica

oppidum

vllla

O -

ab oppido ad vflkm

VTlla Iulil est prope Tusculum. Ab oppido Tusculo

ad (+ acc) ab (+ abl)

ad villam Iulii non longa via est. Ecce Iulius et quattuor

Iulius it (sing) servi eunt (plhr)

servl in via. Iulius ab oppido ad villam suam it. Domi- 20 nus et servl ab oppido ad villam eunt. Dominus in lectlca est. Duo servi lectlcam cum domino portant. Servl qul lectlcam portant sunt Ursus et Davus. Iulius non in

umerus

via ambulat, servl eum portant. Syrus et Leander ambulant. Syrus saccum portat et Leander quoque saccum 25

quiquos: servl qm saccos portant sacci quos servl portant

portat: Syrus et Leander duos saccos in umeris portant. Saccl quos Syrus et Leander portant magnl sunt, sed saccus quem Syrus portat non tam magnus est quam

Leander -dri (geri)

saccus Leandri. Quattuor servT dominum et duos saccos

vehunt = portant (ab. ad...)

ab oppido ad vlllam vehunt.

30

Iulius in lectlca est inter Ursum et Davum. Ursus est ante «-» post

ante Iulium, Davus post eum est. Syrus et Leander non

a = ab ab ante a, e, 1, o, u, h alab ante ceteras litteras

ante lectlcam, sed post lectlcam ambulant. Venitne Iulius a vllla? Non a vllla venit. Unde venit Iulius? Ab

qu6? «-»unde?

oppido venit. Quo it Iulius? Ad vlllam it. Post eum 35 Tusculum est, ante eum est vllla.

42

CAP. VIII

Iulius solus 11011 est, nam quattuor servl apud eum sunt. Medus non est apud dominum, nam is dominum Iratum timet. Medus est malus servus qui nummos do-

apud eum sunt = cum eo sunt malus -a -um «-» bonus

40 minl in sacculo suo habet. Dominus servos malos baculo verberat; itaque servl mali dominum et baculum eius timent. Davus autem bonus servus est, neque is Medum amat. Davus amlcus Medi non est, nam servus bonus et servus malus non amlci, sed inimlcl sunt. Me-

...autem = sed...: Davus autem = sed Davus in-imlcus

amlcus

45 dus est inimlcus Davl. Ursus autem amlcus Davi est. II

Medus abest a domino suo. Estne in oppido Tusculo? Medus Tuscull non est; neque Romae est Medus, sed in via Latlna inter Romam et Tusculum. Unde venit Medus? Tusculo venit, neque is ad villam Iulil it. Quo it

50 Medus? Romam it. Tusculum post eum est, ante eum est Roma. Medus via Latlna Tusculo Romam ambulat. Etiam Cornelius, amlcus Iulil, in via Utlna est inter Romam et Tusculum. Unde venit Cornelius? Is non Tusculo, sed Roma venit. Quo it? Cornelius non Ro55 mam, sed Tusculum it. Roma post eum, ante eum Tusculum est. Cornelius in equo est. Equus qul Cornelium

Hsculf = in oppdo Tusculo Hisculd = ab oppido Tusculo Roma ©

Hisculum

©

A R5mae est BT&scultest c Roma T&sculum it D Romcm Ttisculo it T&sculum = ad oppidum T&sculum Cornelius

vehit pulcher est. Iulius et Cornelius ad vHlas suas eunt. VHla ubi Iulius habitat prope Tusculum est. Ubi habitat

equus

Cornelius? Is TTisculI habitat. 60

Iam Iulius prope villam suam est. Servi qul lectlcam portant fessl sunt. Dominus autem fessus non est, nam

fessus -a -um

is non ambulat. Iulius ab Urso et Davo portatur, itaque

Iulius ab Urso et DavS portatur = Ursus et Davus Iulium portant

is fessus non est. Fessl sunt Syrus et Leander, nam il

43

CAP. VIII

duos magnos saccos umeris portant, neque vacul sunt saccl qul § Syro et Leandro portanm = sacci quos Syrus et Leanckr portant saccus qul § Leandrd portaf«r= saccusquem Leanderportat is equo vehimr = equus eum vehit

saccl! Sacd qui a Syro et Leandro portantur magnl 65 sunt, sed saccus quem Syrus portat non tam magnus est quam saccus qul a Leandro portatur. Itaque Syrus non tam fessus est quam Leander. Cornelius non est fessus, nam is equo vehitur. Iulius lectlca vehitur. Servi ambulant. Dominl vehuntur. Medus ambulat, nam is servus 70 est neque equum habet. Iulius prope villam suam est. Medus autem, qul dominum Iratum timet, procul a villa Iulil abest. Dominus a servo malo timetur. Medus prope Romam est; iam muri Romanl ab eo videntur et porta Capena. (Is qul via 75 Latlna venit per portam Capenam Romam intrat.) Cur

perportam

Romam it Medus? Romam it, quia Lydia Romae habi-

amlcws (m): amlca (j)

tat, nam Lydia amlca eius est: Medus Lydiam amat et

Medus ab ea amatwr = ea Medum amat

ab ea amatur. Medus Romam vocatur ab amlca sua, quae femina est pulchra et proba. Itaque is fessus non 80 est et laetus cantat:

amicamea

Ndn via longa est Rdmam, ubi amica habitat meapulchra.

id § Lydia non audlwr = Lydia id non audit

Sed id quod Medus cantat a Lydia non audltur! Iam Iulius in vllla est et ab Aemilia llberisque laetls salutatur. Cornelius Tuscull est. Medus autem Romae 85 est ante ostium Lydiae. Medus ostium pulsat. Lydia imperat: "Intra!" Medus per ostium intrat et amicam suam salutat: "Salve, mea Lydia! Ecce amlcus tuus qul solus Romam ad te venit."

44

90

CAP. VIII

Lydia verbis Medi delectatur eumque salutat: "O amlce, salve! Ubi est domimis tuus?"

Lydia verbw Medl delectafwr = verba Medl Lydiam delectant

MMus: "Iulius ii, V a est apud servos su5s - neque is iam meus dominus est!" 95

100

105

110

115

120

Verba Medl a Lydia laeta audiuntur.

GRAMMATICA LATINA una praepositio (prp) Praepositidnes duae praepositiones Iulius ad vlllaw it; ad oppidww,- ad ancillas. ad -WH Ursus ante Iulium est; ante eum; ante vlllam. -am ame ~6s post Davus post Iuliwm est; post eum; post villaw. -as inier -a Via inter Rdmom et Capuom; inter servds. prope mi arcum Ostia est prope Romam; prope vlllam; prope eam. apud tS per Circwn oppidwm murus est; circum mensam. Medus est apud amicam suam, n5n apud dominum. Medus per portam Capenam Romam intrat; per ostium. Ab, ads ex, cet. sunt praepositiones. Praepositidnes ad, ante, apud, circum, cum accusatfvd: ad, ante3 post, inter, prope,tircum,apud, per,mier, per, post, prope + acc. cet.; praepositi5nes cum abl3tiv5: ab/a, cum, ex, m, sine, cet. ab/a, cum, ex, in, sme + abl. (vide cap. v). Qud it Medus? Medus R5mam it. Quo it Cornelius? Is quo? Romam/ltisculum Tuscul m t. Unde venit Cornelius? Cornelius Roma venit. Unde venit unde? Rdma/Hjsculo Medus? Is Tusculo venit. Ubi habitat Lydia? Lydia Romae habitat. Ubi habitat Cor- ubi? Romae/IUsculi nelius? Is Tuscult habitat. oppidum Accusatlvu": R5mam, T&sculMm, Capuam, BrundisiMm, -um -am - o Ostiam = ad oppidum -am/-um. Ablatlvus: Roma, Tusculo, Capua, Brundisio, Ostia = ab -o -a oppido -a/-o. Locativus (= genetivus): Roma«, Tusculf, Capuae, -ae Brundisit, Ostiae = in oppido -a/-o.

o o

45

CAP. VIII

-us -a -i -ae

-tm -am -6s -as -a

-us -a -um

-t

Verbtm activum et passivum

-nt

Servws sacc«m portar = Saccws pot\Mur a servo

ab/a -0 -a is

•i -ae -a -l -tur

-iur

-ntur

•nt -ntur

sing. [1] -atur

plur. -antur

[2] -etwr

-entur

[3] -itur

-umur

[4] -itur

-iitntur

Servi saccoi. portam = Sacct portam«r a servls

'Portaf portanr' verbum activum est. Tortarur portanrur' est verbum passivum. Activum: -t-nt. Passivum: -tur-ntw. Exempla: [1] -atur -antur: Aemilia Iulium amar et ab ed amatur. Pater et 130 mater liberds amant et ab ils amatttwr. Lydia verbis Medl delectarwr. [2] -elur -eraur: Iulia pueros non videf neque ab iis videtur. Pueri Iuliam non vident neque ab ea videntur. [3] -itur -untur: Davus sacculum in mensa pdnit = sacculus in 135 mensa poniiwr a Davd. Pueri rosas in aqua ponuni = rosae a pueris in aqua ponuntur. Cornelius equo vehifur. [4] -itur -iuntur: Iulia pueros audtt neque ab ils audftur = puerf a Iulia audiuntur neque eam audtw«r. PENSVM A Iulius ab oppid- TClsculd ad vlll— su- it. Villa eius prope Tuscul- est. Iulius in lectlca est inter Urs- et Dav-. Dominus a servls port-. Ursus et Davus non saccos port-, sacc- a Syro et Leandrd port-. Saccus quem Leander port- non tam parvus est quam saccus qul a Syr- port-. Medus non est apud domin-, nam servus malus dominum tim-. Dominus a serv- mal- tim-. Dominus serv- mal- vocneque ab eo aud-. Serv- mal- a domin- voc- neque eum aud-. Quo it Medus? Rom- it. Unde venit? Medus Tuscul- venit. Ante Med- est Roma, Tusculum post e- est. Cornelius

46

125

CAP. VIII

ndn Tusculo Romam, sed Rom- Tuscul- it, nam is Tusculhabitat. Cornelius non ambulat, sed equ- vehLydia, aniica Medi, Rdm- habitat. Iam Medus Rom- apud Lydi- est. Medus amic- su- salut- et ab amlc- su- salut-, nam Lydia Med- am- et ab e- am-. PENSVM B Ostia non — a Rdma, sed — Romam est. — venit Iulius? lusculd venit et — villam it. Duo servi eum —. Syrus et Leander, qui — lecticam ambulant, duds — portant. Saccus Syri non — magnus est — saccus qul — Leandro portatur; — Syrus non tam — est quam Leander. Medus — dominum non est, nam Medus dominum iratum —. Medus servus — [= improbus] est; — Medus et Iulius non —, sed inimici sunt. Via Latina, quae est — Romam et Capuam, non tam — est quam — Appia. — ambulat Medus? Is Rdmam ambulat, — amlca eius Romae habitat. Comelius — [= sed C.] Rdma Tusculum —. Tusculum est — eum, — eum est Roma. Cornelius equo —, is non —. Iulius et Cornelius ad vfllas suas —. PENSVM C Ambulatne Iulius? Qul Iulium portant? Quid portant Syrus et Leander? Unde venit lulius et qud it? Quo it Medus? Etiamne Cornetius Tusculo Rdmam it? Ubi habitat Cornelius? Cur Medus laetus est? Quae est Lydia? Quid habet Medus in sacculo sud? Suntne amlcl lulius et Medus? Num portai verbum passivum est?

Vocabula nova: via

murus porta lectlca saccus umerus amlcus inimlcus equus amlca longus malus fessus duodecim it eunt portat ambulai vehit limei intrat tam quam inter prope procul ab circum ad ante post a apud per nam itaque autem unde!" quo? praeposilio locatlvus actlvum passlvum

47

CAP.VII

CAPITVLVM SEPTIMVM

PVELLA ET ROSA Iulia rosam ante nasum tenet illic: in peristylo oculus

Ecce Marcus et Qulntus ante ostium vfllae. Pueri Iu- / lium exspectant. Mater non est apud filios, ea in peristylo est; il|Ic virum suum exspectat. Aemilia laeta non i est, quia Iulius abest; nam Aemilia virum suum amat. Ubi est Iulia? In cubiculo su5 est. Iulia, quae s5la est 5

lacrimat«-» rldet

illic, rosam ante nasum tenet. Puella lacrimat: in oculis eius sunt lacrimae. Iulia speculum sumit et ante oculos tenet. Puella se in speculo videt et se interrogat: "Estne foedus n5sus

formSsus -a -um = pulcher

meus?" Nasus eius autem formosus non est. Iulia rursus 10 lacrimat. Syra ostium cubicull pulsat.

in cubiculum (acc) «-»ex cubiculo claudit«-»aperit hortus

-

a

hortus •

in hortum «-»ex horto

48

Iulia: "Intra!" Syra ostium aperit et in cubiculum intrat, neque ostium post se claudit. Iulia Syram post se in speculo videt. 15 Syra non videt lacrimas Iuliae, nam puella se non vertit. Syra: "O, hlc est mea puella. Venl in hortum, Ifilia!"

CAP. VIII

Iulia imperat: "Claude ostium!" Ancilla paret. 20

Iulia: "Num nasus meus foedus est, Syra?" Syra: "Foedus? Immo formosus est nasus tuus." Iulia se vertit. Iam Syra lacrimas videt. Syra: "Quid est, mea Iulia? Terge oculos! Es laeta!

immo fbrmosus: non foedus sed formosus est sunt es! este! (imp)

Nasus tuus tam formosus est quam meus." 25

Iulia: "Sed nasus tuus non formosus est!" Syra: "Quid? Nonne formosus est nasus meus?" Iulia: "Immo foedus est! Hcce speculum, Syra."

non-ne

Iulia speculum tenet ante Syram, quae nasum suum in speculo videt. Ancilla oculos claudit et tacet. — II

Ecce Iulius ad villam advenit. Servi lectlcam ante ostium ponunt. Pater filios salutat: "Salvete, filil!" et a filils salutatur: "Salve, pater!" Iulius ambulat ad ostium, quod ab ostiario aperitur. Dominus per ostium in vlllam intrat. Post eum veniunt

ad-venit = ad... venit salve/ salvete! salvc, pater! (sing) salvete,filii!(plur) ostiarius = servus qui ostium aperit et claudit in Vfllam «-» ex vllla

35 Syrus et Leander, qul duos saccos portant. Ostiarius post eos ostium claudit. Ursus et Davus cum lectlca vacua discedunt. Pueri saccos plenos qui a servls portantur vident et interrogant: "Ou l inest in saccis?" 40

tnalum plenus -a -um «-»vacuus in-est = in... est

Iulius respondet: "In sacco quem Leander portat mala Insunt. Hlc saccum pone, Leander!"

in-sunt = in... sunt

Leander saccum ponit ante lulium, qui aperit eum.

eum: saccum

Iulius: "Videte, pueri: hic saccus plenus malorum

hk saccus = saccus qul Mc (apud me) est

est."

49

CAP.vn

e = ex ex ante a, esi, o,u, h eJex ante ceteras litteras

Iulius malum e sacco sumit et se vertit ad Marcum: 45 "Ecce malum tuum, Marce." Iulius Marco malum dat. Pater filio suo magnum malum dat. Iam Marcus malum habet, neque Qulntus malum habet. Iulius Quintum ad se vocat et el malum dat. Iulius Qulnto malum dat. Iam

ef: Qulnto

et Marcus et Qulntus mala habent.

50

Marcus: "Quid inest in sacco Syrl?" pirum

Iulius: "In sacco eius pira Insunt. Aperi saccum, Syre! Videte, pueri: hic saccus plenus est pirorum." Iulius duo pira e sacco sumit: "Ecce pirum tuum, Marce, et tuum, Qulnte." Pater filils suls pira dat. Fllil, qul iam 55 non solum mala, sed etiam pira habent, laeti sunt. SerVI

solum - tantum neque...neque

eL..et

autem neque mala neque pira habent.

dat dant da! date! (imp)

Qulntus: "Etiam servls da mala et pira, pater!"

i& (= els): servw

IiUius Syrum et Leandrum servos ad se vocat et ils mala et pira dat. Dominus servls mala et pira dat.

60

Aemilia cum Delia e peristylo in atrium intrat, laeta 111 ad-ii = ad... it

ad Iulium adit eumque salutat. Aemilia viro suo osculum dat. Iulius Aemiliae osculum dat.

Aemilia Iulio

Iulius: "Quid agit Iulia?"

osculum

Aemilia: "Rosas carpit in horto."

65

Iulius: "Currite in hortum, pueri, et vocate eam!" Quintus currit. Marcus non currit, sed ambulat. Iulius imperat: "Age! Curre, Marce!" Etiam Marcus currit. Pueri per peristylum in hortum currunt. Illlc autem puella non est. Pueri ex horto per 70 Mircus ambulat 50

Qulntus currit

peristylum in atrium ambulant.

CAP. VIII

Marcus: "Iulia neque in horto neque in peristylo est." Aemilia: "Estne Syra in horto?" Qulntus: "Non est. Nulla ancilla illlc est." 75

Aemilia: "Non solum Iulia, sed etiam Syra abest! Delia, I ad cubiculum Iuliae!"

it eunt i! iie! (iimp)

Delia ad cubiculum Iuliae it, ostium pulsat, aperit, in cubiculum intrat. Illic non solum Iulia, sed etiam Syra est. Ocull Iuliae plenl sunt lacrimarum. 80

Delia: "Venl in atrium, Iulia! Illlc pater tuus te exspectat." Iulia oculos et nasum terget, rosam sumit, e cubiculo exit. Syra et Delia post eam exeunt. Iulia in atrium ad Iulium currit elque osculum dat.

85

Iulia: "Ecce rosa. Nonne pulchra est haec rosa?" Iulius: "Nulla rosa tam pulchra est quam fllia mea!" Iulius filiae suae osculum dat. Iamne lacrimat Iulia?

ex-it «-• intrat ex-iie oL-eunt ei-que kaec rosa = rosa quae hic (apud me) est lam-ne

Immo laeta est et rldet. Iulia: "Num nasus meus foedus est?" 90

Iulius: "Foedus? Immo tam formdsus est quam—hoc malum! Ecce malum tuum, Iulia." Pater filiae malum magnum et formosum dat. Iulia malum terget et ante

/jocmalum-malumquod hic (apud me) est hichaechoc: hic saccus (m) haec rosa (/) hoc malum (n)

oculos tenet. Iulia: "O, quam formosum est hoc malum!" Puella 95 laeta malo suo osculum dat! Iulius: "Hoc pirum etiam tuum est, Iulia.,' Iulius el

et: Iuliae

pirum dat. Iam puella et malum et pirum habet. Aemilia: "Etiam ancillis mels mala et pira da!" 51

CAP.VII

its (= els): ancUlu

Iulius ancillas ad se vocat et iis quoque mala et pira dat. Ancillae laetae ex atrio exeunt. —

cui? puerd puellae

100

Cui Iulius malum dat? Puero malum dat. Puer cui Iulius malum dat est fllius eius. Cui Iulius osculum dat? Puellae osculum dat. Puella 0

cui Iulius osculum dat filia eius est.

dafivus (dai) < dat

servo servw -is

ancillae ancillu -Qb

-is

oppido oppidis -is

GRAMMATICA LATINA 105 Dativus [A] Mascullnum. Iulius servd (Syro) malum dat. Iulius servw (Syrd et Leandr5) mala dat. 'Servo' dativus singularis est. 'Servft' est datlvus pluralis. 110 Datlvus: singularis -o, pluralis -ts. [B] Feminlnum. Iulius ancillae (Syrae) malum dat. Iulius ancillts (Syrae et Deliae) mala dat. 'Ancilla*' est dativus singularis. 'Ancillts' dativus pluralis 115 est. Datlvus: singularis -ae> pluralis -is. [C] Neutrum. Fluvius oppido aquam dat. Fluvil oppidts aquam dant. 'Oppido' dativus singularis est. 'Oppidis' est datTvus plura- 120 lis. Dativus: singularis -d, pluralis -is. PENSVM A Iulius Marc-, fili— su-, malum dat. Iulius Marc- et Quint-, fili- su-, mala dat. Iulius etiam serv- su-, Syr- et Leandr-, mala dat. C- AemUia osculum dat? AemUia vir- su- Iuli- osculum dat. Iulius Aemili- osculum dat. Iulius Iuli—, fili- su-, malum dat, neque solum Iuliae, sed etiam Syr- et Deli-, ancillsu-. Iulia mal- su- osculum dat!

52

CAP. VIII

PENSVM B Iulius ad villam —. Ostiarius ostium — et post eum —. Saccl non vacui, sed — sunt. Iulius: "Videte, puerl: — saccus plenus — est. Ecce malum tuum, Marce." Iulius Marco malum —. Iulius filils non — mala, sed etiam pira dat. Iam pueri — mala — pira habent, sed servi — mala — pira habent. Dominus servos ad — vocat et — quoque mala et — dat. Aemilia ad Iulium — et ei — dat. Iulia abest. Puerl non ambulant, sed — in hortum. — [: in horto] Iulia non est, ea in cubiculo suo est. Iulia non ridet, sed —.* in — eius sunt —. Delia: "In atrio pater tuus te —, Iulia." lulia — [= ex] cubiculo —, ad Iulium currit et — [: Iulio] dsculum dat. Iulia rosam ante Iulium —. Iulia: "N8nne — rosa — [= pulchra] est?" PENSVM C Quem pueri exspectant? Venitne lulius Roma? Quis ostium aperit et claudit? Quid inest in saccls? Cui Iulius malum primum dat? Cui Aemilia osculum dat? Estne Iulia in hortd? Quo it E)elia? Estne Iulia sola in cubiculo sud? Rldetne Iulia? Quo Iulia currit? Quid Iulius dat filiae suae?

Vocdbula notta: oculus lacrima speculum ostiarius malum pirum osculum formosus plenus exspectat tenet lacrimat aperit claudit vertit terget advenit inest dat adit currit exit es se hic haec hoc immo nonne? et... et neque... neque solum illic e ei fis cui datlvus

53

CAPITVLVM OCTAWM

CAP. VIII

ALBINVS

TABERNA ROMANA ' P» gemma

margarlta

haec taberna, acc hanc tabernam qul = is qul

Ecce taberna Romana, in qua gemmae et margaritae / multae sunt. Cuius est haec taberna? Albinl est. Albinus hanc tabernam habet. QuT tabernam habet tabernarius est. Alblnus est tabernarius Romanus qui gemmas et margaritas vendit. Alil tabernaril libros vendunt, alil 5

anulus cum gemma

mala et pira, alil rosas et lilia. Gemmae et margarltae sunt ornamenta. Anulus cum

Bnea cum margarifis = Knea margaritarum

gemma ornamentum pulchrum est. Etiam Hnea cum margarltls ornamentum est. Llnea sine margarltls non est ornamentum!

haec via, abl hac via

10

Multae feminae quae in hac via ambulant ante tabernam Alblnl consistunt, nam feminae ornamentls delec-

emit vendit quae = eae quae

tantur. Eae quae magnam pecuniam habent multa ornamenta emunt. Quae nullam aut parvam pecuniam habent ornamenta aspiciunt tantum, non emunt. Etiam 15

qui = il quT

54

viri multl ad hanc tabernam adeunt. Qul magnam pecu-

CAP. VIII

niam habent ornamenta emunt et feminls dant; ceteri rursus abeunt. Feminae quarum viri magnam pecuniam habent multa ornamenta a viris suls accipiunt. 20

Aemilia, cuius vir pecuniosus est, multa ornamenta ab eo accipit. Aemilia anulum in digito et margaritas in

ab-it ad-it ab-u ab-eunt pecdniosus -a -um: p. est = magnam pecuniam habet . lemilia

collo multaque alia ornamenta habet. Anulus digitum Aemiliae ornat, margaritae collum eius ornant. Feminae gemmls et margarMs anullsque ornantur. 25

collum

In via prope tabernam Alblnl vir et femina ambulant. Qul vir et quae femina? Est Medus, qul cum Lydia, amlca sua, ambulat. Medus est servus Iulil, sed domi-

quts? quis/quf vir? qut