ISIDORO I

ISIDORI HISTORIAS N OTA E add. brev. cett. codd. cd. edd. exscr. ex text. alt. ins. man. rec. marg. Momm. om. (signum)

Views 107 Downloads 19 File size 3MB

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Recommend stories

  • Author / Uploaded
  • Diana
Citation preview

ISIDORI HISTORIAS

N OTA E

add. brev. cett. codd. cd. edd. exscr. ex text. alt. ins. man. rec. marg. Momm. om. (signum) + ... sp. vac. sup. Un. /;'/. transp. ...a ...b ... 1 ... 2

= = = = = = = = = = = — = — — — = = = = = =

addit -unt. (uersio) breuis. cetcri. codex... códices... edidit. editores... ediderunt. exscripsi(t). ex textu altero. inserit -unt. manu reccntiori. margo. Mommsen. omittit -unt. spatium lot litterarum. spatium vacuum. super lineam. titulus. transponit -uní. prima manus (codicis...). secunda manus (codicis...) ipsius scriptoris. prima manus reccntior (codicis...). secunda manus recentior (codicis...). .

ISIDORI H I S P A I . K N S I S I'.PISCOl'I DE O R I G I N E < i ( ) [ ' l l ( ) k l ! M HISTORIA VVANDALORUM H I S T O R I A S l l l ' Ü O K U M

L' íiominibus scriptorum nihil est quod dicam; noíis jrequentaih utor.

166:

167

ISIDORI HISTORIAE

LAS HISTORIAS 01: ISIDORO DE

De laude Spanlae

Alabanza de lispana

Oninium ' terrarum, quaequae sunt ab occiduo usque ad Indos, pulchcrrima es, o sacra semperque felix principum gentiumque mater 2 Spania: iure tu nunc omnium regina prouinciarum, a qua non occasus 5 l a n l u i n , sed etiam oriens lumina mutual: t u 3 decus atque ornamentum orhis, ¡nlustrior portio terrae, in qua gaudet multum ac largiter floret Gelicac gemis gloriosa fecunditas. Mérito te omnium ubertate gignenl i u m indulgontior natura ditauit. Tu' bacis opima, uuis proflua, messibus lacla; segete uestiris, oléis inumbraris, uite praetexeris. Tu florulcnta 10 campis, inoiilibus frondua, piscosa litoribus. Tu sub mundi plaga gralis.sima sita nec acsliuo solir, ardore torreris, nec glaciali rigorc tabcscis, sed tempérala caeli zona praecincta zephyris felicibus cnutriris. Quicquid eniín ama fecundum, quicquid metalla pretiosum, quicquid animanlia pulchrum eí ulile ferunt, parluris, nec illis amnibus posthabenda, 15 quos clara speciosorum gregurn fama nobilitat. Tibi cedet Alpheus equis, Ciitumnus armentis, quamquam uolucres per spatia Pisaca quadrigas Olympicis sacer palmis Alfcus exerceat et ingentes Ciitumnus iuuencos Capilolinis olim immolauerit uictimis. Tu nec Etruriae saltus uberior

Tú eres, oh España, sagrada y madre siempre feli/, de principes y de pueblos, la más hermosa de todas las tierras que se extienden desde el Occidente hasta la India. Tú, por derecho, eres ahora la reina de todas las provincias, de quien reciben prestadas sus luces no sólo el ocaso, sino también el Oriente. Tú eres el honor y el ornamento del orbe y la más ¡lustre porción de la tierra, en la cual grandemente se goza y espléndidamente florece la gloriosa fecundidad de la nación goda. Con justicia te enriqueció y fue contigo más indulgente la Naturaleza con la abundancia de todas las cosas creadas, tú eres rica en frutos, en uvas copiosa, en cosechas alegre; le vistes de mieses. te sombreas de olivos, te coronas de vides. Tú eres olorosa en tus campos, frondosa en tus montes, abundosa en peces en tus costas. Tú te hallas situada en la región más grata del mundo, ni te abrasas en el ardor tropical del sol, ni te entumecen rigores glaciales, sino que, ceñida por templada zona del cielo, te nutres de felices y blandos céfiros. Tú, por tanto, engendras todo lo que de fecundo producen los campos, todo lo que de valioso las minas, todo lo que de útil y hermoso los seres vivientes. Ni has de ser tenida en menos por aquellos ríos a los que la esclarecida fama de sus rebaños ennoblece. Ante ti cederá el Alfeo en caballos y el Clitumno en vacadas, aunque el sagrado Alfeo ejercite todavía por los espacios de Pisa a las veloces cuadrigas, para alcanzar las palmas olímpicas, y el Clitumno inmolara antiguamente muchos novillos en los sacrificios del Capitolio. Tú, fértilísima en pastos, ni ambicionas los prados

BRXYA 2 occiduo: hocciduo H j | pulcherrima: pulcerima Xa pulccrim Y; 3 o: os Y[| principum íprincipium BRXaY) genliumquc niater: principumque maier gentium U; 4 spania: ispania Xa hispania Xb 6 portio: -or B |¡ ac: hac R X i ; 7 geticae: gete X geti Y ¡i gemis gloriosa: gentes glomosa B; 8 indulgentior natura: indulgcntia ornatura XI indulgenliae ornatus X2 indulgcntiam ornatura Y || ditauit: dictauit B U bacis: pacis Xb paséis YXa; 9 laeta: lata U || segete: segetis XI scgetibus X2 segetes Y || uite: uitis R; 10 frondua: frondes RYUX1; frondosa X2; 11 torreris: terris XiY; 12 tempérala: tempera R ]¡ zephyris felicibus: feris leí. XI uei aere fclici mar^. X I I quicquid: quicquic RX; 15 fecundum: seíundum R; 14 pulchrum: pabulorum R ¡j ferunt: ferent BYU ¡j posthabenda: -am Ba¡ 15 speciosorum: -arum X species horum Y || gregum: grecum B |j nobilitat: nobilitate XY || alpheus: alfeus BXYU || equis: -us Ba; 16 armentis: -us Ba || pisaea: pisea RXY phisea U 0/71. B; Í7 iuuencos: -us Xa; 18 etruriae: errurie Y esurie U !| uberior: uberiores XI; 19 pabulorum: parbulorum XI pabulorum

168

1

Omnium... Spania PLIN., nal. hist.. xxxvn, 77. mater... Spania... felicior... mater principum. DREP. PAC, paneg., 19. tu dccus... gloriosa fecunditas. CYPR., de hab. uirg., 23 ss. 4 tu bacis opima... beata pariendis. DREP. PAC., paneg.; SOL., callea, rer. memor.. 115-116; POMP. TROG., Hist. Just., XLIV, 1-3; ISID., Oríg., 14, 4, 28; SIL. ITAI. l'nnic., i, 220 ss.; C. CLAUD., Laus Seren.. 50 ss.; PLIN., nal. hist., xxxvll, 77 ss., iv, 'l7, xxxni, 21; MAJO-., 12, 98, 1; VERO., Georg., \\. 145-148; m, 17-20. 2

3

169

ISI1X)R[ HISTORIAL

LAS H I S T O R I A S 111: I S I I X > R O DI! SKVII.LA

p a b u l o r u m requiris neo lucos Molorchi palmarum plena miraris, nec 20 (.-quorum cursu l u o r u m Eleis curribus inuidcbis. Tu superfusis fecunda Iluminibus, tu aurifluis fulua lorrenübus; tibí fons cqui genitor, tibi uellcra indigenis fucata conchylüs ad robores Tyrios inardescunt, libi fulgurans Ínter obscura peniíoruní montium lapis iubare contiguo uicini solis accendilur. Alumnis igilur eí gemmis diues et purpuris rectonbus25 que pariter ei doiibus ¡mperíorum fertilis sic opulenta es principibus ornandis ut beata pariendis. lure, ¡taque te iam pridem áurea Roma capul genlium concupiuií ?i licet te sibimet cadem Roinulea uirtus p i i m u m uicínx desponderil, tienuo lamen Gothorum florentissima gens post multíplices ¡n orbe uiciorias cerlatim rapit et amauit, fruiturque 5 30 hactenus Ínter regías í n f u l a s et opes largas imperii felicítate securas.

de Elruna, ni te admnas. plelónca en palmas, de las arboledas de Molorco. ni envidias en las carreras de tus caballos a !os carros Je Elide. Tú eres feracísima por tus caudalosos ríos, tú amarilleas en torrentes que arrastran pepitas de oro, tú tienes la fuente engendradora de los buenos caballos, tú posees los vellones teñidos con púrpura indígena que centellean a la par de los colores de Tiro. Un ti se encuentra la preciosa piedra fulgurante en el sombrío interior de ios monles, que se enciende con resplandor parecido a! del cercano sol. iíres, además, rica en hijos, en piedras preciosas y púrpura y, al mismo tiempo, fértilísima en tálenlos y regidores de imperios, y así eres opulenta para real/'ar principes, como dichosa en parirlos. Y por ello, con razón, hace tiempo que la áurea Roma, cabeza de las gentes, te deseó y, aunque el mismo Poder Romano, primero vencedor, te haya poseído, sin embargo, al fin. la floreciente nación de los godos, después de innumerables victorias en lodo el orbe, con empeño te conquistó y te amó y hasta ahora te go/a segura entre ínfulas regias y copiosísimos tesoros en seguridad y felicidad de imperio.

:

'

BRXYA X2 pLTUolorum Y paruulorum B !| lucos: -us BRXY lacus U || rnolorchí: molocri BRYUX1 nio!ochr¡ X2; 20 cquorum: quorum B ¡j clcis: altis B ¡¡ inuidebis: inuideris U |¡ superfusis: supcrOuis U j¡ tu: tibi U; 21 genitor: genitum R; 22 fucata: fugata BR ¡j conchyüis: condUis BRYX1 conchiüus X2 coccincis U || lyrios: trios Ba; 25 pemlorum: poenorum X2 om. R U iubare: ¡ubere B || uicini: -is U; 25 dotibus: doctibiis B a dotibus R jl imperiorum: impiorum U; 26 ut: ac U || pariendis: -di B; 27 concupiuit: concupuit X1Y || et licet: transp. U || romaica: romule B; 28 uictrix desponderii: uic. sponderit RX1YU uic. spoponderit X2 uiclus spondeorit B |j gens: uirtus XY irtus U; 29 orbe: urbe X1YU; 30 Ínfulas: Ínsulas B i l felicítate secura: felicítales et curaní Y felicitate securam R.

170

f r u i t u r q u e . . . secura. CYPR., Eplst. ad Donaíum, 37, 2.

171

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

IS1DORJ HISTORIAP

Historia Gothorum

Gothorum antiquissimum esse regnum certum est, quod ex regno Scytharum est exortura.

Üí

Isti sunt enim, quos Alexander

Historia de los Godos

Sobre el origen de los Godos

f s cosa cierta que el reino de los godos es antiquísimo, ya que suij;ió del reino de los escitas.

1. El pueblo de los godos es antiquísimo. Algunos los creen descendientes de Magog, hijo de Jafet, por la semejanza de su última silaba y, sobre todo, porque lo deducen del profeta Ezequiel; pero los antiguos eruditos acostumbraron a llamarlos más «Getas» que «Gog» o «Magog».

De origine Gothorum

I. (iothorum antiquissimum esse gentem, q u o r u m " originen] quitlam de Magog lafeth filio suspicuntur a similitudine ultmiae syllabae; et magis de Hzechielc propheta id colligentes. Retro autem erudili eos 7 magis Cetas quam Gog et Magog appellare 10 consueuerunt. 2. Interpretatio autem nominis eorum in linguam nostram tectum " quod significatur fortitudo, et re uera: nulla enim in orbe gens fuit 5 quae Romanum Imperium adeo fatigauerit. Isti sunt enim quos

lisios son los que Alejandro afir1.— b : PPbQ

*

3

1

quod: quia Q.

2. La interpretación de su nombre en nuestra lengua es la de «techo», que significa fortaleza; y con loda razón, pues no hubo en el orbe ningún pueblo que tanto haya hostigado al pueblo romano, listos son los que Alejandro afir-

q u o r u m . . . syllabae. Isil).. (>r¡x.. 9, 2, 89.

eo.s .. consueuerunt. H l l R - , llchr. qitcjcst. in (¡en., LXXM, 11 (Brev. 1 gothorum... exoilum. ISID., Oríg.. 9, 2, 27). " tectum... fortitudo. HIHR.. Comm. in Ezrc/i., i,xx«, 535; HIER., Lib. ¡nierpr. hcbr. nuni.. LXXI, 35.

1.— I : BWRNHAMGOTVLSLm 2 Gothorum: ante goth. mi', scitote; 3 gentem: gen. 4- affírmant T gen. + certum est Mommscn. 4 quidam: om. W 1| lafeth filio: íransp. M || suspicantur: esse creditur W adfirmant GO ducunt T susp. -f editi (edici M); 5 similitudine: silitudine V j ¡ | ultimae: om. RN; 6 Ezechiele: ezechielo BH execielo R ececillo W; 7 id: Ídem H || retro: reliqui et Hier. romani B; 8 eruditi: eruditi scripsi cuín Hier. editi (-is BWRNGOT editio AM om. H || getas: gestas RN; 10 consueucrunt: consuerunt WRN consueuit AM poií cons. ins. gens fortissima etiam iudaeorum (iudeam M) terram (térra M) uastatura (uastatum M) describitur AM.

2.— i : BWRNHAMGOTVLSLm 2 linguam nostram: -a -a B; 3 quod: quo GO ¡| significatur: -antur B -at V || re: te M: 4 uera: fera W; 6 fatigauerit: -cauerit R -uerint GOT fat. + ut

172

ISIDORI HISTORIAE

nilaiidos prommliauil, Pyrrhus perl i n u i i l , Cacsar cxhorruit. Per mulla quippe sácenla et regno et regibus usi sunt, sed quia ¡n chronicis ¡ulnotati non sunt, ideo ignorantur, l/.x illo autem in historiis ¡nditi sunt, ex quo aduersum se Romani coruní uirtutem experti sunt, quorum oportct témpora ct reges per ordinem cursim cxponere ct aliqua eorum gesta de historüs libcnler retexerc.

etiam Alexander' uilandos pronunliauit, Pyrrhus p c r l i i n u i l . Causar exhorruil. Per m u l l a (]ii¡ppe retro 10 saecula ducibus usi s u n t , postea rcgibus, q u o r u m oporlct ícinpora per ordinem c u r s i m cxponerc el quo nomine acluqiK' rcgnaucrinl, (le historüs l í b a l a i c l e x c r e . 15

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

mó que había que rehuir, los que temió Pirro y horrorizaron a César. Durante muchos siglos atrás .se gobernaron por jefes, después por reyes, cuya cronología, nombres y actuación conviene exponer por orden y sucesivamente, sirviéndonos para ello de datos sacados de las historias.

mó (|ue había que rehuir, los que l u m i a Pirro y horrorizaron a César. Tuvieron ( l u í a n l e muchos si,",los un reino y reyes, que, como no l u e r o n anotados cu las crónicas, permanecen ¡¡'llorados. Fueron incluidos en las historias desde el m o m e n t o en (|nc los romanos pu\ i c i i i n a prueli.'i su valor contra ellos. Conviene e x p o n e r por orden y succsii'anienlc su cronología y sus reyes, y escribir a l g u n o de sus hechos sacados libremente de las his'orias.

3. lin el año doce antes de la ¡Ululación de la era, cuando el cónsul Pompeyo y Cayo César promovieron la guerra civil por la obtención del mando de la república, los godos llegaron a Tesalia para prestar ayuda a Pompeyo y luchar contra César. Allí, a pesar de que combatieron contra J u l i o los etíopes, indios, persas, medos, griegos, escitas y demás pueblos de Oriente

3. Auno ame acram condi l a m X I I , d i i n i |>i'd a n i p i c i i d o reí p u hlicac i m p e r i o cónsul Poinpcius el ( i a i u s Cacsar a n u í c i u i l i a 1:0111S moiiissciil, ( i c t l h i ad p r ; i c l > c i u l u m Pompeio . i i i x i l i i i n i ni Tlicssalia adiicrsus Cacsarcm p i i g n a t m i ueneranl, ubi diuii Acthiopcs, I n d i , Persi, Medi, ( i r a c c i , Scytliae ac 10 rcliqnae O r i e n l i s gentes uocalac adiicrsus l u l i u m dimicasscnt, isli

¡ii

Alexander... c x h o r r u i t

2.— b : PPbQ 17

OKOS.

libcntcr: libere Momi

liii AM j ¡ isti: sti W; 7 aíexander: aiaxander W jj pronuntiauit: -uerat V; 10 usi: uisi GO; 11 quorum... relexere om. W ¡j oportet: om. B )| témpora: -re GO; 12 ordinem: ordinc GO |] cursim: cursum A om. sp. vac. M; 14 tibata: liuata R.

3.— I : BRNHAMGOTLsLm 1 anuo ante aeram (era B er R Romam marg. N) conditam (-ta B) III: era uero iucliii GO era uero mundi ucliü T; 4 Gaius: Gaius + lulius AM; 6 Pompeio: ponpci W R N G O cotei pompei Ba !| auxilium: axilium B || Thessalia: -am BAMG; 8 dum: pos! dum //i.í. in Pompei exercitu AM j j acthiopes: eziopes WRN; 9 scyihac: scite HW: 10 reliquae: reliqui R M |j uocatac: uocante M; U iulium:

174

175

ISIDORI HISTORIAS

i.\s HISTORIAS ni; ISIDORO r>r. SI-:VII.I.A

prae ceteris e¡ fortius rcstitcrunt: quorum Cacsar copia el uirlutc turbatus fatur fugnm meditassc, nisi nox proelio lincm dedissel.

Aera CCXIIH Valeriani ct Gal4. Acra rcxmíi a u n o impcni lieni imperatorum Gothi, descenValcriani el (iallieni primo (¡osis Alpibus, quihus inhabitabant, Ihi '" desccnsis Alpibus, quihus inGraeciam, Macedoniam, Pontiim habilabanl, Gracciam, Macedoet Asiam atque íllyricum uaslaucniam, Ponlum, Asiam alque l l l i i y runt. Ex quibus Illyricum el Macecum iiastaucninl. Ux i|uibtis I l l y doniam xv ferme annis tcnucrunl. ricum el Macedoniam xv fenne Deinde a Claudio ¡mpcratore supe anuos tcniíernnl. Deinde a Clau rati sedes proprias repetunl. Rodio imperalore superali sedes promani autem Claudium Augustum 10 prias repelunl. Romani aulein Claiidiuin Augiislum pro eo quod pro eo quod tam fortissimam genlain rortissimam gentem a linibns te m a finibus reipublicae remouisset insigni gloria honorantes in foro reipublicae rcmoiiisscl in foro illi

convocados, los godos le ofrecieron una resistencia superior a los oíros; y se dice que César, temeroso an!e s;i número y su valor. !ie;;ó a pensar en la huida, que hnh.v'ra realizado si ia noche no h u b i e r a pueslo fin al combate. l'.n la er;i Í C M I I I (,s/r) iK: los einpi'iadorcs Valeriano y (¡alieno, los godos descendieron de los Alpes, en los (|iie h a b i t a b a n , v devastaron (ireeia, Maceilonia, el l'onlo, Asia y el lliiieo. De estas regiones ocu paion el Hinco y Maccdnnia tlu l i i n l e casi i | M i i u ' r anos; después, x'riK'idos ) > < > ; el t iiijK'i'adoi 1 Claut'io, rci'.i c'.aron a sus Menas. I ,os l ó m a n o s h o i n a i n n con insigne ^.lona .1 C l a u d i o Anv.nslo y colocaron en MI honor, por haber rcclia/.ado

4. l'n la era axciur, en el ano primero del imperio de Valer i a n o y de Galieno, los godos descendi.Ton de los Alpes, en los que h a b i t a b a n , y devastaron Grecia, Macedonia, el Ponto. Asia y el I¡¡rico. De estas regiones ocuparon e! llh'rico y Macedonía durante casi q u i n c e años; después, vencidos por el emperador Claudio, regresaron a sus I ierras. Los romanos colocaron en honor de Claudio Ai¡;;usío, por haber reciía/ado de los límites

4.— b : PPbQ 1

ccxüii: requirifur

ccxciii;

l1

gcntem: om. Pa.

illum íi |j isti: sti \V; 12 ci: eius A ¡¡ fortius restiterunt: fortius prcstitcrunt W fortíores steterunt H; 14 meditasse: mcditatus esse (fuissc T) AMTI^; 15 nox: mn. N \\ rei publicae: !rar,^fi. RNH •xTn publicant 1...

118

LAS nlSTORI'.S DE ISIDORO 1)H SFVII.I.A

I S I I X I R I HISTORIÁIS A n . i < c ( \ m , a u n o Valcntis v < J D l I u n u n í y c u l i s administraüonem A l h a n a i ¡cus accepit, rcgnans anuos \ m , cuii persecuí ¡oncrn adiicrsus íidcm communem uoluit .'xercere contra eos, qui in loéis suis f.'hrisliani h a b e b a n ü i r ; ex q u i b'.is p l e n q u e , qma idolis i m m o l a r e non a d q u i o ü e r u n i , m a r l y r i o coron a l i s u n t , r e ü q i i i a i i l c m coacli s u n l do regno suo exire el in R o n i a n a m ¡ ' a i i s i r e rcgionem.

6. Aera rccrvii. a n u o v i m p c perii Valenlis n r i m u s ( ¡ o l l i o n i m gcntis a d m i n i s t r a l i o n e m suscepit A l h a n a r i c n s 1;l r e g n a n s a n u o s x m . 5 qui p e r s c c i i l i o n e ci n d c l i s s i m a ad uerstis íidem c o m m o l a n o b i i l se excrcere c o n l r a ( i o l h o s q n i i n gen l e sua ( ' I t i i s i i a m l i a b e b a i i l n r ; c \ q u i b u s p l n r i m o s i|ip i i i h ' l i s i m i i l o I D lare m u í a d q u i > - u e n i n l , m a i l y r c s f e c i l , r e l i ( | i i o s a i i l e i u m u l l í s per,e c u l i o i i i b i i s a d l l i c l o s , d i i i n pi ic m u í I ¡I iidine lioi i ci el ni vi bccie. dedil l i c e n l i a m , ¡ m i n o m a g i s coi'i'.il de I S regno silo c x i i e a l t p i e m U o m a m solí n n j ' r a i c pi O U I I I C L I I I I

!•!;! la era < > C C V I H , en el ano i ¡ i i i ' l o ie V a l ' . - i i ; e , A l a n a r i c o -:o l i ' - D e.ir."o d e ! gobionii) Jel p u e blo ;'o,i ', r e i n a i v l o trece años, lisie i ¡ u ¡ . : > n . o ; ¡ : o \ e i ' u n a persecución C O M Í i i la ¡'e c o m ú n , c o n t r a a c i u e llcs t " 1 . - • ' i ü i e n i v h i s p o r C i ' i s í i a no . cu M - - l e í , l i o , ¡o,; la m a y o r pa¡• J.' C ' M i . , p'.i, que no ( j u i s i e r o n •..K'¡ i í > : ' i ,t 'o ulcílos, f u e r o n á u r e o \ u l n s • , ' i i .1 corona del m a r i i r i o . y lo. i!, m,¡', ¡ m'i olí i j b ' n v i . i o a sa !n i K ' MI i c . i i ' i v a pa',;o a i c r r i l o i 10 i o i n a n o .

6. En la era ccccvri, en el año q u i n t o del i m p e r i o de V a i c n l e , A t a n a r i c o fue el primero en liacers-.' cargo del gobierno de! p u e b l o godo, r e i n a n d o trece años. Este, h a b i e n d o promovido una c r u e l í s i ma persecución conira la le, q u i so m o s t r a r su saña contra los godos que eran tenidos por cristianos c a t r e SMS gentes: a muchísimos de ei'os, porque no quisieron sacrificar a ios ídolos, los hizo mártires, V a los demás, afligidos con numerosas persecuciones, como sintie' h o r r o r de sacrificarlos ante la h u l t i l u d , les dio licencia, o mejor, los obligó, a salir de su reino y c m i g r i r a la provincia de. suelo romano.

Aera < . ' ( < v \ v i i n p e n i V a l e n l i s ( J o l h i ¡n I s l r i u i n arucr.siini se in A l h a n a r i c í i el l''rid¡p,erno i l i n i s i s u n l , a.llernis se caedibus populan-

7. Aera c i ( r v v . a u n o M U 1111 perü V : l ! r t ! l ! ^ ( i o i h i I|! i n I s l r i u i u a d u e r s i i s leniel ipsos ¡u A l h a n a r i e o e [ Frkli^emo d i u i s i s i i ¡ ( J ; a l l e r n i s

I 1 n I.; ;-i :i ( i i i \v del i m p e l i ó • ! > • V a i n i l l e , los i'.odos se d i v i d i e i ' i . i c u n e A l a n a r i c o y l''r¡d¡i;crno cu l ' d i i a , a n i q u i l á n d o s e e n m a t a n

7. I'.n la ora ccccxv, en el año trece del i m p e r i o de Valente, los godos se dividieron entre Atanarico y Fridigerno en Istria, ani-

11

7.— b : PPbQ 1

¡nipciii u a l o n l i s : ual. ¡mperatoris Q;

11

2

¡n ¡strium: finí. sp. yac. Pb.

ML-M.IK I i.'iin.

mi"nnv iiniiiiiieiaMi

l l n u . . fliron.. 1286; OROS., 7 , 3 2 . 9 .

, M | ) . - I ; I I I S . I s i n . . rlu o/i.. -Í4').

6.— I : BRNHAMGOTLsLm í '.xxciiü: quadra^eníes^inia sepíiina B cccc GOT j | v ¡mperii ualentis (ualenlinis ¡í}: uc] ¡nip. quinto GOT; 2 priirms: primorum GO || gothorum: cotuaipa Ba; (i l'uicm: (¡do N; 7 golhos: cotos Ga gotos-f ees GO eos T ¡j qui: quia AM; ¡1 rcliquos: relíeos R; 12 adflictos: afflictís Ls || prae: per MGOL: 13 horrere': ¡lorrct FÍN eorrecet M !| interficere: om. AM; 14 coegií: gocgií R |l coegit tic: f;:?mvdere M; 15 romani solí (solii): romanis solis M romanara sohim A ronKinorum B: 16 prouinciam: -a GOT -as Ls regionen 1..

7.— I : BRNHAMGOTLsLm

180

181

LAS iiiS'ioims nr: ISIDORO u¡-: SHVII.I.A

I S ] I K ) K I HISTORIAS

M-il IMidü'.ci ir.ini Alhanar;ci¡> n l K iiiipcraloris a u x i l i o supe, l i u i u s rci gralia cum onini e ( i u l h ü r u n í ¡n Arrianam hacni deuolutus est.

5 sese caedibus populantes .wd A i h a naricus Frkligcrmim V a l c u l i s imperatorjs suííragio supcrans h u i í i s rci " gralia légalos cuín IIIIIIKTÍIHIS ad euiideni imperatoreni i n i l l i l et 10 doelores proplcr suscipicndaiu Chrisliaiíae lidci rcgulaní poscit. Valens a u l c m a i i c r i l a i e calholicae í'dci iK'uius el A n i a i i a e hai'resis |)enin i ;il,i!e ilelenliis missis h a e i e 1S licis sae.'rdolibus ( i o l l i o s pn.siia sione n e i a n d a sui erroris (Ini'.niali ail/',i'e;:auil el in laní piaechuain genleni uirus pesüferuiii semine pernicioso Iraiisl'iulit sie(|iie erro'.'.() l e n i , (|iieni reeens crcdulituü cbibit, t e n m l diu(|ue sei'nauil.

/as i.le una y otra parte; pero Ataña rieo veneió a Fridigerno con la a v u i l a del emperador Valenh' y en a.'M'aikvnnienlo por ello se con\'ir! u t con tojo su pueblo j^odo a la hc'ejía aniana.

quitándose en matan/as de: una y otra parle; pero Aianarico venció a Fridigerno con la ayuda del emperador Valente. y en agradecimiento de ello envió al rnis'sno emperador legados con done-., y le pidió doctores para recibir ¡as enserian/as de la fe cristiana. Pero Valente. que estaba apartado de la \ e r d a d de la fe católica y dominado por la perversidad de la h e r e j í a arriana, envió sacerdotes herejes y, valiéndose de vil persuasión, asoció a los godos al dogma do su error e i n f u n d i ó entre tan ü u s í r e pueblo e¡ virus pestífero de l'u.'ic.sta semilla. De este modo hi/o í[iie el error, que la nueva creencia iiabía bebido hasta la úll i h i a ;;ola, se mantuviera y conservara d u r a n t e mucho tiempo.

Tune Gullilas eoruní episcopus (iothicas Hileras adinuenit el scrip-

8. Tune (¡ululas " eorum episeopus (¡olhieas lilleriis condidit et

linlonees (.¡ululas, su obispo, mvenló la escrilura gótica y t i a d u i o

8. linlonees Gulfilas, su obispo, inventó la escritura gótica y

8.— b : PPbQ

h u i n , rci... ¡ulgregiuiil. Olios., 7, 33, 19. íiific G u l f i l a s . . . coniicilit. Isin., r/jr^n., 350.

suncuis: bacras Q.

dcrno M; 5 sese caeJibus: se sedit>us B sese seredibus M ¡| populantes: depop. H prophctantcs M j í Athanaricus Fri^idernum: reqitiritur Fridigernus Athanaricum tu cxt in fhrünicíi; 1 superaos: superat AMGOT |í huius: hius AM; 11 regulam... ftdei o/n. B (suppl. man. /-ec.) H ¡| poscit: poposcit GOT; 12 autcm ;i ueritaíe: aut. auctoritate GOT ]| catholicae fidei: otn. B; 13 deuius et: de huius et G deuius ad O: 14 peruersiíate: -em O per ueritate RaN peruersit.'.íc Rb || deteníus: eelenipíiis G; 15 gotbos: gotis M; Í6 nef a n d a : fanda RaN nefanda Rb M s u i : sine M j| dogmati: dogma G dogmatis O; 18 u i r u s pestiferum: unos peslifcios GOT; 19 pernicioso: -e RN precioso GOT; 20 q u e m : quae M ¡ ! crcduiitas: crudeíitas HAM; 21 seruauit: serbabit R. 8.— ¿ : BRNHAMGOTLsLm i eorum: eoruní -|- gothorum GO;

2

et: om. GO;

182

3 noui ac: nobi hac R;

183

ISliXJKI IflStORlAO

[ n ú . ' . . i i u ' M s in k M i i u i e m linguam i oniií'i lit. 5

10

15

i! ?.()

í

25

,' 30

scripluras noni ac ueleris teslamcnlí ¡n candcni l i n g u a m c o n u c r t i t . Golhi a u t c m , slatini ni Hileras el logeni h a b e i e coepcruiit, conslrux c r u n i sibi dogmalis sui ccclesias, Uilia i u x t a cumióla A r r i i i n i de ipsa i l u m í n a l e d o c u m e n t a l é ñ e n l e s , ul c i e d c r c n l l i l i u i n p a l r i maieslale c~se m i n o i c i u . a e l e i n i l a l c postchoi e m , s p i n l u n í a u t e n i s a n c t i i i i i ñeque doma esse ñeque ex substantia palris cxislere, sed per l i l i u m creal i u i i esse, u l r i u s q u e ministerio ded i l n n i el a m h o r u m obsequio subd i u i n i . A l i a m quoque palris sicut personan!, sie el n a t u r a m adse.rcnlcs, ¡iliam lilii, aliain denique s p i r i t u s s a n c t i , ni iam non se.ci.md i i m sanciae s c i i p l u r a e I r a d i l i o n c m M I I I I S (leus el d o m i n u s colerelur, sed i u x l i i ¡ d o l a ' i i i i c superstilioncm Ires dei u c i i e r a r e n l u r . Cuius blasphemiae malura per discessum lemporum rcgumque sucessum anuís ccxili l e n u e r u n t . Qui tándem reminiseenles salulis suae renunliaucrunt inolilae. períidiae et per Cliristi graliam ad unitatem fidei ealholieae peruciierunt.

LAS HISTORIAS DI ISIDORO DF. SHVIIXA

a esta lengua las Sagradas Esenturas.

t r a d u j o a esta lengua las Escrituras del Nuevo y Antiguo Testamento. Los godos, tan pronto como comenzaron a tener escritura y leyes, se construyeron iglesias de su dogma, teniendo, de acuerdo con e! propio Arrio, doctrinas tales sobro la Divinidad misma, que creían q u e el Hijo era inferior en majeslad al Padre y posterior en e l e i n i d a d , y que el Líspíritu Sanio ni era Dios, ni procedía de la s i i s l a n c K i del Padre, sino que fue cieado a l i a v é s del Hijo, y (pie estaba dedicado al servicio de ambos v ' , i i | e i o a su complacencia. Asim i s m o a l i n i i a b a a que la nalurale/a del l'adre era d i s t i n t a , lo mismo í¡uc su pcisona, d i s t i n t a la del Hijo y d í s l m l a , I m a l i i i e u l e , la del Kspí i Un Sanio, de modo que ya no se h o n r a b a , según la tradición de la Sagrada I v s e i i l u i a , a un solo Dios V Senor, sillo que se veneraba a l i e s dioses, según la superstición de la idolatría. Los godos permanecieron en la maldad de esta blasfemia en el correr de los tiempos y el suceder.se de los reyes, durante 213 años. Finalmente, acordándose de su salvación, renunciaron a la arraigada perfidia y llegaron por la gracia de Cristo a la unidad de la fe católica.

4 conuerlil: comrnittit GO; 7 dogmaíis sui: dogmati sui B; 8 talia íuxta eundem A r r i u m : (alia iuxta Lindemarum H; 10 patri: -is A ( [ maiestate: -ti M; I I aeícrnitate: ct-f-aetcrn. RN aetern. posteriorcín oni. B; 12 sanctum: seculum (sclum) M; 13 ñeque ex substantia: nec substaníiam MLs; 14 per: pro M uní. H || crealum esse: creatum terre M; 15 utriusque: utrius R ¡| ministerio ü c d t ' u m : m i n i á í e r i u m dedito B ministerium dcditum H; 20 non: om. M; 22 dominus: omnes GO i; colereíur: -ntur GO coletur B; 23 superstitionem: supprest- RY; 24 dei: dii RN ; j ucnerarentur: -eíur H j¡ cuius: cuis R; 25 m a l u m : o/u. M ¡| per discesíaini: per decessum AMGÜL per decessu RNV piocvs.su H; 26 !\::>,unique: regnumquc RN gothorumque regura H \\ successum: -u !¡: 21J i n o l ü a c : moliíe GO indiUio Ls (non Lm) ¡| per christi gratiam: chr. ;j;:il¡:i l¡: 31 peruenerunt: peruenerit RN.

184

185

I M I K J K I msiOKIAli

Ai't.i M ( I \ v i . . I I M I O x m i impeii! Viilrnlis (iollii, (|ii¡ primuní c In i s t i a n o s a l o n a sua expulerant, posiiiuidiiin i|>s¡ ab Hunis expulsi s u n l Iran.siloque Danubio fluuio 5 V a l c n l i s imperatoris potestati se non dcpositis armis dederunt, accepla ab eo ad habkandum Thracia. Sed ubi uiderunt se opprimi a Romanis contra consueludinem Id propriae libertatis, resumptis armis rebellando, Thraciam ferro incendiisque depopulant deletoque Romanorum exercitu ipsum Valentem iaculo uulneratum ¡n q u a n 15 dam uillam fugienlem incendunt ul mérito, ¡uxta cuiusdam sententiam, ipse ab eis temporali cremaretur incendio, qui lam pulchras animas 20 ignibus aeternis tracliderat.

S HISTORIAS DK ISIDORO Di; SEVILLA

9. Acra (xa v,i a n u o M U Í . i m perii Valcntis Colín ":. iiui p r i m u n í christianos a sedibus MUS c \ p u l o ranl, rursus ipsi ab l i u n i s r u m rege suo Athanarico e x p u l s i s i u i l iransitoque D a n u u i o cuín u i i n Va I c n l i s i m p e r a t o r i s f e r r é non possent sese non dcpoMiis ai ñ u s l i a dunt, Ihraciain ail inliabilainlum a c c i p í t m l . Sed ubi u i d c i u n l se opp r i m i a Romanis c o n t r a C O I I M U M U diiicm propriae l i b e r l a l i s ad rehelI c i n d u m coacii snnl T h r a c i a m I e r r o ¡ncendiisque d c p o p u l a n l u r dcletoi|iie ¡¡oinanorinn e x e i v i l i i ipsum Valenlem iaculo u u l n e r a l u i n in q u a n d a m u i l l a m f u j ' j e n l c í n sucrcnd u n t ul mérito ipse ab cis i i i u e n s c r e m a r e l u r incendio c]ui lam p u l chras a n i m a s ignibus a c l c i m s I r a diderat.

9.— b : PPbQ

9. En la era ccccxvi, en el año catorce del imperio de Valente. los godos, que primeramente habían expulsado a los cristianos de sus moradas, fueron expulsados, a su vez, por los hunos, junto con su rey Atananco. y, después de pasar el Danubio, al no poder soportar la violencia del emperador Valente, se entregaron sin deponer las armas y recibieron Tracia para habitar en ella. Pero ante la opresión de los romanos, que iba contra la costumbre de su propia libertad, se vieron obligados a rebelarse; devastan Tracia a sangre y fuego y, tras de aniquilar al ejército romano, prenden fuego al propio Valente, cuando, herido por un dardo, huía hacia una casa de campo. Mereció así ser quemado en vida por un fuego temporal aquel que había entregado al fue "o eterno almas tan bellas.

Ln la era cccrxvi. en el año calorce del emperador Valente, los ¡;odos, que p r i m e r a i n e m e habían expulsado a los crislianos de sus tierras, fueron expulsados ellos mismos más larde por los hunos, y, después de pasar el río Danubio, se entregaron sin deponer las armas a la autoridad del emperador Valenle, recibiendo de él Tracia para liabilar en ella. Pero anle la opresión de que eran objeto por los romanos, en contra de la costumbre tic su libertad, volvieron a coger las armas para la rebelión; devastan Tracia a sangre y fuego, y, tras de aniquilar al ejército romano, quemaron al propio Valenle, cuando, herido por un dardo, huía a una casa de campo. Mereció así, por decirlo con la frase de un autor, ser quemado por ellos en un fuego temporal aquel que había entregado al fuego eterno almas lan bellas.

( i o l h i . . . t r í i i l k l c r a l . H l l - K . . rliron.. 2393; OROS., 7. 33. 10 ss. et 1. 33, II.

I irnperii u a l c n t i s : transp. O \\ x i i i i : x u i i Q; 4 hunis: + H +n- Q; 5 d a n u b i o : d i i i i u L i ü (J; 6 potcslaíi: -e Q.

I I I- u 1' hun-

Pb

9.— ( : BRNHAMGOTLsLm 1 ccccxui: ccccxiii GO || impeni Val.: Iransp. GO; 2 primuní (AL cuín breiiinrc): in primis B in primum RN primum ¡n HGO; 3 a sedibus suis: a térra uel a scdibus suis GO a Ierra sua L; 4 hunis: unn- B (semper) ugn- vel ungnN ugn- RHMGOL hun- A2 + + +n- Al; 12 libertatis: liuert- R |j rebcllandum: reucll- R; 14 ¡ncendüsque: incendisset M ¡| deletoque: deiectoque RbNHLs deiecque Ra dictoque Aa uictoque Ab deiectaque M; 15 exercitu: -um B; 16 uaIcnlcín: -e M: 17 succendunt: succederunt M succedunt RJNH succenderunt ALs; 18 ut m c r i l o : et mérito ut BA2 et mérito RNA1MGO; 19 tam: tum M; 20 aeternis: oin. B.

186

187

isnxmi HISTORIA!;

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

¡0. I n u e n e r u n l a u l c m co proelio Golhi confcssorcs p r i o r e s ( i o llios quos d u d u m p r o p í c r fulein a lena suu e x p u l e r a n l , el u o l u e i u n l 5 eos sibi ad pracdac -:oi i c l a l c m coniungere. (,)ni c u í n non a d q u i c liisscnl, a l n | u ; n i l i ¡ n l e r f c c l i s u n l , a l l í n i o n l u o s a ]IH:;I l é ñ e n l e ' , el r e f u gia sibi q n a l i a c u i u q i i c i ' o n s i i nenie-, lí)

10. Encontraron los godos en aquella guerra a los confesores godos, que hacía tiempo habían expulsado de su tierra por causa de su fe, y quisieron asociarlos a ellos en el reparto del botín. Aquellos no accedieron, y por ello algunos fueron muertos, otros, apoderando.e de unos lugares montañosos y construyéndose allí refugios de c u a l q u i e r modo, no sólo se mantuvieron como cristianos católicos, sino que permanecieron también en la amistad de los romanos, quienes a n i c i iormente les habían acoi'ido.

I U ) I ] S o l l l M I peí s e i l C I a l l C Í !!';! ( ' l i l i 1 ;

l i i i n i c a l l l o l i c i , M'I| e l i a i n i n coneoí i l l a lí o i u a u o i u n í a q m b i i s d i i d n n i c x c e p i i f u c r a n l , peí l u a i i s c n i í i l .

i i

Acra < r « x v i m . anuo impcrü I I. Acia < i ( i \ v i l l l . a u n o " Theodosü Spani tertio, Athanariu n p i ' i i i Tlicodosi Sp.iui l e í lio, cus cuín Theodosio ius amiciliae A l h a n a n c i i s cuín 'I beodo 1 .¡o ius dispoiicns mox Constantinopolim a n u c i l i i u i u j i i c di-.poneus n i o \ ( O í r . pcrgit ibique quintodecimo die ex ~ < l a n l h i o p o l i m peí' i! i b i ( | i i e q i i i n l o quo fueral a Theodosio fauorabilidecimo die post qiiam l u e i a l a ter susceplus, ¡nteriil. Ciothi aulcm Theodosio b o n o r a b i l i l e r susceplus, proprio rege d c f u n c t o auspicíenles i n l e r i i l . ( i o l l i i a u l c m proprio rege benignitatem 'I'hcodosii imperatoris defunclo auspiciemos bcnignilalem inilo foedere Romano se imperio 10 Thcodosi imperalons inilo foedere tradiderunt. Romano se imperio Iradidcrunt.

1 1 . lín la era ccccxvini. en el año tercero del imperio de Teodosio el Hispano, Alanarico, estableciendo un pacto de amislad con Teodosio, al punto marcha a Conslanlinophi, donde falleció calorce días después de haber sido recibido con todos los honores por I codosio. Los godos, muerto su propio rey, viendo la benignidad ili;l emperador Teodosio, hicieron con él un tratado y se sometieron a su dominio.

I n l.i c í a i < i c x v i l i i . cu el ano I c i c c r o del i m p e r i o de Teodosio el H i s p a n o . A t a n a i ico, cstablrcic.ndo un pació de a m i s l a d con Teodosio, m a r c h a al p u n t o a (.'onslanl i n o p l a , donde f a l l e c i ó c a l o i e e días d e s j n i é s de haber : ido u c i b i d o con lodo favor por Ten losio. Los ¡iodo;,, m i i e i l o su piopio rev, viendo la benij'.nidad de! emperador Teodosio, h i c i e r o n con él un t r a t a d o y se sometieron a su d o m i n i o .

10.— I : BRNHAMGOTLsLm 2 cnnfessores: oni. L; 6 adquieuissent: -seí B; I) f i i e r a n l : -at M.

3 quos: om. RN; 5 ad praedae: adprehendi GO; 10 perseuerauerunt: om. H; 11 concordia: -am HM;

Mino i m p e n i . . . t n i d i d e n m t . HYD., c., 6.

11.— I : BRNHAMGOTLsLm I ccccxuüii: ccccxiüi Hi 2 Spani: spanü R hispan! N gothi A2; 4 amicüiamc|ue: amicitiarumquc GO j¡ Constantinopolim: constinopolim B coníantinopolim H; 6 post quam: quam URN; 8 interiit: moritur B; 9 benignitatem: uenientem üO: 10 inilo: se inito A; 11 tradiderunt: posl Iradiderunt ¡;u. fueruntque cum romani-; x x u i i i (xu H) annis HGOT.

188

189

I M I K W I HISTORIAS

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

12. Aera rrccxx, auno imperii Theodosü I N I G o t h i patrocinium Romani foedcris recusantes Alaricum regem sihi c o n s l i l u u n t , indig5 n u m iudicantes Koinanac esse subditos polcstati casque scqui, quorum ¡am pridcín lep.es i m p e r i u m quc rcspneranl el de i|iiiiniin se socielale pioelio linnnphaiiles 10 aucrlcranl.

MÍ'

1

lí''

Aera CCCCXLVI, anno xim Arcadii et Honorii imperatorum posl Athanaricum dúo reges Gothis imperauerunt, qui pacis foedere rupia ad depraedandam Romaniam se dederunt.

13. Acra rru x x x v i l . anno imperii Honor! el Arcadi q u a r l o GoIhi '" ¡u Alarico el Kagadaiso diuisi, d u m seinet ipsos in duabus partibus rcgni uarüs cacdibus laceraren!, ob cxcidium Rornanorum concordes cffecli consilium in comm u n e c o n s t i t u u n t pariquc intcnlione ad (lepracdandas quasque regiones Italiac ab muiceni diuiduntur.

12. En la era rcrcxx, en el año cuarto del imperio de Teodosio, los godos, renunciando a la protección del tratado con Roma, se eligen como rey a Alarico, por considerar indigno el ser subditos del poder romano y seguir a aquellos, cuyas leyes y mandatos ya hablan rechazado antes, y de cuya alianza se habían apartado, después de triunfar en la lucha. l'.n la era < < i ( X i . v i l , en el aím r u l o ] re di 1 los emperadores Arcadio y Honorio, después de Alanai i-.'o, r e i n a r o n e n l i c los godo.s dos i e y e \ , i|iiienes, rolo el t r a t a d o de pa/, se e n l i e i ' a i o n al saqueo de la Romanía.

13. fin la era accxxxvn, en el año cuarto del imperio de Honorio y Arcadio, los godos se dividieron entre Alarico y Ragadaiso, y aunque se destruían m u t u a mente en matan/as diversas por estar dividido el reino en dos partidos, se pusieron de acuerdo para e x t e r m i n a r a los romanos y prepararon un plan común, repartiéndose con idéntica intención algunas regiones de Italia para someterlas al saqueo.

üjí ( m l l i i .. I.H'LT.iri-nl. Oitos. 7, 37. 3. 12.— I : BRNHAMGOTLsLm 1 fcccxx: quadrintcsima uiccsirna H; 2 theodosü: theod. f ualentiniani L; 4 ainstitiiunt: conslituerunl M; 5 iudicanles: indicantes H |j nimanae: romano ¡ÍN || essc: se eses GO; 8 de q u o r u m : decorum GO ; j se: om h: 9 socictatc: -L;II H M proelio: per praelium A.

13.— í : BSRNHAMGOTLsLm 5 in: om. GO || alarico: allarico S jj ragadaiso: redagarso Lm4 duabus partibus regni: duab. reg. part. HAMGO; 6 ob: ab M.; 9 depraedandas: praedaniias AM picdantes GO depraedandum Lm.

190

191

I S I t x m i HISTORIAR

O i i o i i i m u i i u s Radagaisus Scyla , i l i | i i c p a i ' a i i u s c u í n ili: sacra hoslibus II sacra hostia (ostia R) RNGO sacraní liusiianí AM; 18 ilk: gullius illc AMGO ¡He aulcín 1!; 20 confestim: con. + rcx AMGO ¡j reportan: reportare KS; 21 beati pctri: bcati (sancti petri MOL) per uirginem illam (om. RN) R N H A M G O beali pelri apostoli BS; 23 gessisse: gessisse se A se gessisse H iecisse GO gessi Ls iessi Lm; 24 apostolis: ap. dei AMGOL.

17.— ¿ : BSRNHAMGOTLsLm ! rcdii: reddit HGO || reuerentissimis: rel'er. R; 2 redeunt: reddeunt GO; 3 ei se: eis se Ba ei RN eam H || sociauerunt: -rant AMHGO; 6 exertis: exercitus RNHAMGO et exerc. ML; 8 concurrunt... agmina christianorum: om. RNLni; 9 uoees canentium: duces cannecum M; 11 concurrunt etiam atque admixit Ínter 198

199

I.Atí H I S T O R I A S !)!• ISIDORO DE SiiVIl.LA

Í n t e r eos, d i i m l'hrisliaso f t n g u n t , e í i a h í ct ¡psi x c i d i u m enascnmt.

í Gothi autem pos! lertium diem, quo Romam ingressi sunt, millo hostc cogenle sponte discedunl. 10

1 .S



I

¡8. Mac tempcslalc Ciolhi Placidiam Thcodosi principia l i l i a m , Arcadii eí Ilonorii ¡iiipeíatornni sororcm cum ingenti amo Romae e a p i u n t a d c p l i s q t i e n u i l l i s opilnr; Rnniíinonini lerlia die "'' inccnsa cti.Tsaque in p a r l i b u s urbe disced u n i . l u d e consccnsis n a u ü n i s c u í n ad Siciliain exiguo ¡ib Ilalia l'rclu d i u i s a m l i a n s i r c disponcrciil, ¡nfo.slo i n a r i |HTÍclilali n u i l l u n í oxcrc i i i i i i i p . ' i d i d c r u n l . Quibus lanía l i i i í lílona d(" K o i n a i i a c urbis er prestado ayuda, en unión de los galos, al emperador Avilo para obtener la dignidad un perial, entra en España con un gran ejército y con el censen!; m i e n t o del (impío emperador Avilo. I,e salió al paso con un gran e j é r c i t o el rey de los suevos. Reciario, a doce millas de la ciiuliu' de A s t o i g a , j u n i o al rio llamado Orbigo, y, nada más e n l a b i a d o el combate, é.sle f u e vencido y su ejércilo fue desho/ado, siendo muertos unos cuantos y puestos en fuga los demás. 111 propio Reciario logro h u i r f i n a l m e n t e , herido por un daido. Teudorico marcha eon su ejercito contra la ciudad de Miaga, y en un día de domingo

31. En la era rrcvxci, en el año segundo del imperio de Marciano, Teuderico, después del asesínalo de su hermano, le sucede en el reino y gobierno durante trece años. Este, por haber prestado ayuda, en unión de los galos, al emperador Avito para obtener la dignidad imperial, partiendo de Aquitania entra en España con un gran ejército y con el consentimiento del propio emperador Avito. Le salió al paso a doce millas de Astorga, junto al río llamado < )i higo. Reciario, con un gran ejercito de suevos, y nada más enlabiarse el combate, éste fue vencido y su ejército destrozado, siendo muertos unos cuantos y puestos en fuga los demás. El propio Reciario logró huir fmalmenie, herido por un dardo, y abandonado de la protección de los suyos es cogido prisionero en Oporto y entregado vivo a Teu¡erico

hispnnias:

anno n impera... fugit. HYD., c. 173 ct 156.

31.— í : BRNHAMGOTLsLm 1 ccccxci: quadragentesima xci B cccclxi RAGOL; 3 succedens: succed + +-(• Al sucedit ct A2; 4 impcrauit: impera! BRN; 5 auito: abito N hauito H habitu AM habita Oí; 8 spanias: spaniis RNGO yspaniis H ispaniis M; 9 cxcrcítus: -u GO; 10 auiti: habiti AM habita Oí; j| imperatoris: imp. + anno rcgni quinto H || ingreditur: ing. + anno regni quinto L; II copia: om RN; 12 rec~ ciarius: rectiarius B rec- rece- GO rech- recch- A [| occurrens: occurres H; 13 asturicensis: asturigensis B austuricensis HAM asturiensis R ab austuriensis N astoriensis GO; 16 suorum: sueuorum HAMGO; 17 captis: om. B; 18 telo -a M || suaciatus: saucius B || fugiit: fugit HOG post fugiit tns (ex brev. opinar) Theuderico autem cum exercitu se ad ciuitatem Bracarensem pretendcntem (tendente L) etsi incruenta fit tamen satis lamentabilis eiusdem deceptio (om. H) ciuitatis et Romanorum captiuitas magna Rectiarius ucro HGOLm (non Ls); 19 praesidio: aux. -f praesidioque HL || suorum: sueuorum HAM; 20 portucale: portujale NML portalem B.

220

thcudorico aulem... offertur. HYD., c. 174 (Brev., 175).

221

IMIKXtl

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

IIISIOKIAi;

i M í e n l a , Linii'il J l i , I . n i K ' n l , i l u l i x i'iir.dmi d n r p l i o i i m l . i l i s el RomaM o i i i i i i n i ; i " i i . i i . i p i i u i í a s fui!. Rccl i a r i u s u n o ad locuní l'orlucale 25 pioícrlii.s rcgi ! heudonco captus .i.Miii'ilMI . QMO peremplo ceteris qui de pnon c e r l a m i n c siipcrfiicrant sese t r a d e n ü b u s aliquanlis nihilominus ¡nlcrfcctis rcgnum Sueuorum ¡vene destructum est e! linilum. R c l i q u i Sueui qui remanseranl in extrema parle Galliciae Massilae l i ü u m nomine Masdram sihi rel'i'm constituunl regnumquc reparatur Sueuorum. Thcudoricus auteñí de (¡alucia ad Lusitaniam uici ; > r succedens, dum Emeritensem u r h e m depraedare moliretur, bealissimae Eulaliae martyris lerretur oslentis. Mox aduersis sibi nuntiis lerritus Je Emérita eggressus Gallias repetit et partem exercitus cum suis ducibus ¡terum ad campos Galliciae dirigil, qui caesa Asturicen.si regione rur.sum reuertuntur ad Gallias. 22

lamcnlanilis: -es P;

Clis

//Ve/.

sometió la ciudad a un terrible saqueo, aunque sin derramamiento de sangre, e hizo cautivos a un gran n ú m e r o de romanos. Reciario, por su parte, habiéndose dirigido a Oporto, fue hecho prisionero y conducido anlf el rey Tcuclorico.

32. Quo perempto "' nuillis qui de priore certamine superriieranl sesc Iraclentibus, aliquanlis nihilominus trucidalis regntini pacne dcs5 trucluní esl h'nilumque Sueuorum. Rcliqui aiilcni Sueui qui rcmanscranl in e x t r e m a parte Galliciae Massilae l i ü u m nomine Masdram sibi regem conslituunt regnumquc 10 reparatur .Sueuorum. Occisso Rccciario Thcudcricus de (¡alucia ad ! vUsitanianí uictor succedcns dum Enierilensein urbein depraedare m o l i r e t u r sanclae marlyri.s 15 lúilaliae oslenlis perlcrritus, cum omni protiiuis exercilu disceilit ct Gallias rcpctil.

25 portucale: portuculc codil.;

2*)

proícctus: profli-

Muerto Reciario, los supervivientes que quedaban del combate ¡inlcrior se entregan, siendo, a pesar de ello, matados unos pocos; ello significó la casi lotal destrucción y lin del reino suevo. Los suevos que habían quedado en la comarca extrema de Galicia eligen rey a un hijo de Masila, llamado Masilla, y se restaura el reino de los suevos. Tcmlorico marcha victorioso de Galicia a Lusilauia y, cuando pensaba depredar la ciudad de Mérida, retrocede aterrado a n l e los milagros de la bealisima m a n i r Eulalia. Seguidamente, asustado por noticias adversas, sale de Mérida y se dirige a las Galias, enviando de nuevo a las regiones gallegas parle de su ejército, con sus generales, quienes, tras de saquear la región de Astorga, regresan otra ve¿ a las Galias.

52. Muerto Reciario, muchos supervivientes del combate anterior se entregan, siendo, a pesar de ello, matados unos pocos; ello significó la casi total destrucción y fin del reino suevo. Los suevos, que habían quedado en la comarca extrema de Galicia, eligen rey a un hijo de Masilia, llamado Masdra, y se restaura el reino de los suevos. Una vez muerto Reciario, Teuderico marcha victorioso a Lusitania y, cuando pensaba depredar Mérida, aterrado ante los milagros de la mártir santa Eulalia, parte apresuradamente y se vuelve a las Galias.

32.— b : PPbQ 1 ceteri 1 ;: -i PPh; 2 priori: -e Moinm.; 1 parte: om. codd.; 8 masdram : uní P: 9 icgmimqiie: regnum PPh; 17 partem exercitus: partem galliciae PIQ.

10

Quo peremplo... Gallias repclit. HYD., c. 181, 182, 187, 186 (Brcv., 193).

32.— í : BRNHAMGOTLsLm 1 q u i : que GO; 2 priore: -ri BHM; 4 trucidatis: -us N; 5 sueuorum: sueu+regnum AMGO-f-beílum N-l-dominium Lm; 6 reliqui... reparatur sueuorum: om. B: 8 massilae: masile GOM !| nomine: mié M [| masdram: maldram A ní/.'i Hydatio; l í de: om. B jj ad: a H; 15 perterritus: perteritus B; 16 et: om. B.

222

223

ISIIKIKI IIISIOKIAP LAS HISTORIAS DI: ISIDORO DE SEVILLA

Nec m u í a G n l l i i r u s ivtcrcilus i l i u i ' ( r i i u l . i .1 ' I h c u d o n co :id H í s p a n l a s inissus succedií ;ul Mari ic¡: ni. l'nsl qucni sequenli .111110 Suncrieus cuín alia parte c x e r c i l u s d i r i g i t u r el Ceurilas reuoc a l m ¡id Gallias. Pars autem Golliici exercitus a Sunierico ei Nepotiano ducibus ad Galüciam d¡rccla Sueuos apud Lucaniam depraedatur.

33. Mox deinde " partem unaní exercitus duce Ceurila ad Baelicam prouinciam mittit. Partem aliam Sumcnco et Nepo5 tiano ducibus ad Galliciam dirigit, qui Sueuos apud Lucum sacua dcpraedationc uastauerunt.

[n Gallias autem Agrippinus comes et ciuis Aogidio coiniti Rumano a c m u l i i s ui Golhorum mererclur auxilia, Narbonam Iraiiiilil Theudorico. Posl aliquol Icgati a Remismundo Masdrac filio rege Sueuorum missi ad Tlieudoricum uenenmt pacem amicilianique poscentes. Similiter 'l'hcudoricus ad Remismunduní r c m i l l i t cum armoruní adiectione muñera direc-

In Gallias auleni A g r i p p i n u s comes el ciuis Ari'idio coniili Ro10 ruano acnuiliis, ul Gollim u n í mcreretur ¡ u i x i l i a , N a r h o n a m Iradidil 'l'heuderico. l'osl aliXLV, en el año diecisiete del emperador Anastasio, Geseleco, hijo de la concubina del rey a n t e r i o r , es elegido príncipe en Narbona y reinó por espacio de cuatro años. Del mismo modo que fue muy vulgar por su origen, fue también muy notable por su desacierto e incapacidad. Así, cuando la mencionada ciudad fue sometida al saqueo por Gundebado, rey de los burgundiones, éste, con gran oprobio de sí mismo y gran matanya ile sus hombres, se trasladó a Barcelona. Allí permaneció hasta que fue desposeído por Teudorico ! t a s , i>':iera! íii'l rey Tcudoiico, y. c a | > M i i a d i i al o l i o lailo del I )i i i c n i ' i a , i n ) de las (ialias, es miieilo.

imlc ptolVcür

38. De allí marcha a Á f r i ca y solicita la ayuda de los vándalos eon la que poder ser repuesto en el trono. Pero, como no alcanzó tal ayuda, regresa seguidamente de África y se dirige, por miedo a Teudertco, a Acjuitania. Después de permanecer ;¡¡ií oculto d u r a n k - un año, regresa de nuevo a Kspaña, y en un combate que se enlabió a doce millas de la ciudad de Barcelona, es puesto en fuga ñor F.bbas, general del rey Teuderíco, y, capturado al otro lado del Druencia, río de las Calías, perece. De esle modo perdió primero el honor y después la vida.

MAX., a. 51.1.

38.— b : PPbQ 6

regis: reg. + duce suo Pa;

8

ab ebbanc: ab odone Pb.

38.— I : BRNHAMGOTLsLm I profectus: prouec- AM; 2 suffragium: -a B; I quo: quod BGO || posset: possit BH posse GO; 4 non: om. GOL; 5 metum: meritum M; 6 petiit: R; 7 snaniam: in yspaniam H; 8 ab ebbane: a bibane H om. RNGOM a (om. reí.} A; 9 duce: filio H; 10 urbe miliario: urbem mil. BGO; 11 proelio: pr.-(-supéralas AMGOL (c«/;i breviore}; 12 numen: fluuium HAML |j druentium: durientium H drucentium GO; 13 interiit: interit R interii M.

234

235

I M I x m i MIMOKI.M-:

ACHÍ loci.v, mino xxvi Anasla 39. Aera DXLVIUI, anno uicesMI impi'i aloris Thi'odiTii'iis uiiiio! simo primo imperii Anaslasü ilinii i,un piidcm, ¡i Tlnacia et PanTheudericus iunior, cum iam duniiniit ucmcns, fúgalo Arnulfo rege dum cónsul et rex a Zenonc imI loslioKolhorum, regnasset in Ita- 5 peratore Romae creatus fuisset pelia ¡muís x ct ocio, rursus expulremptoque Odoacar rege Ostrogoso rege Gothorum Geselico regnathorum atque deuicto fratrc eius uil iu Ilispania annis xv. Sicque Honoulfo, et Irans confiniuní Daprius Italia regno potilus postea nubü effugalo xviu annis Italia Hispaniam rexit, quam superstes 10 uictor regnasset, rursus extinclo eiusdem Amalarico nepoti reGisaleico rege Gothorum Spaniae liquit. Inde Italiam repetens aliregnuní xv annis obtinuit, quod quamdiu omni cum prosperitate superstes Amalarico ncpoli suo reregnauit; per huno dignitas urbis liquit. índe Italiam repetens aliRomae non parua est restituía: I "> quamiliu omni cuín prospcrilate muros enim eius iste redintegrarcgnauil, per qucm eliam urbis uit, ob quam causam a senatu inauRomae dignitas non parua est resratam statuam meruit. tituía: muros namque eius istc reclinlegrauit, cuius rei gralia a se20 natu inauratam slatuam meruil.

LAS HISTORIAS DE ISHX)RO DE SEVILLA

39. En la era DXLVIUI, en el año veintiuno del imperio de Anastasio, Teuderico el Joven, que ya hacía tiempo había sido hecho en Roma cónsul y rey por el emperador Zenón, y que, una vez muerto Odoacro y vencido y puesto en fuga su hermano Honulfo hacia la demarcación del lado de allá del Danubio, había reinado victorioso dieciocho años en Italia, ocupó, a su vez, al morir Gisaleico, el reino de los godos en España durante quince años, dejando este reino, todavía en vida, a su nieto Amalarico. De España volvió a Italia, y allí reinó durante algún tiempo con toda prosperidad. Por su medio la ciudad de Roma recobró también no poco de su dignidad; él, en efecto, restauró las murallas, por cuya acción se hizo merecedor por parle del senado de una estatua de oro.

En la era DXLV, en el año veintiséis del emperador Anastasio, Teoderico el Joven, quien, si anteriormente, al venir de Tracia y de l'annonia y después de poner en fuga a Arnulfo, rey de los ostrogodos, había reinado en Italia durante, dieciocho años, reinó también cu España por espacio de quince años, cuando fue expulsado el rey de los godos Gesclico. De este modo obluvo primero el reino de llaüa y después gobernó a España, la cual dejó, todavía en vida, a su nieto Amalarico. l)c l ; ,spaña volvió a Italia, y allí reinó d u r a n t e algún tiempo con loda prosperidad. Por obra suya la ciudad de Roma recobró no poco de su dignidad; él, en efecto, restauró las murallas, por cuya acción se hi/.o merecedor por parte del senado de una estatua de oro.

39.— b : PPbQ 1 era dxlu: ante era dxlu hubet seii delcía c. 45.46: era t l x l u i i anastasii imperatoris extincto teudisclo ad arripuit P; 5 hoslrogothorum: ostrognthnrum Momm.

39.— i : BRNHAMGOTLsLm 1 dxluiiii: dxluiii H dxliiii N d.xuiui GO dxüii R ¡¡ uicesimo primo: xx¡ NHAMGO décimo séptimo L; 2 anastasii: honorii + anastasii H; 3 iunior: minor M; 4 cónsul: consuli H ¡j et rex: om. B; 5 peremptoque: peremtoque R peremtaque M2; 6 odoacar: odoagar GO hodoacar M odoagro H |j ostrogothorum: hostrogothorum AM; 8 honoulfo: onoulfo BGO |! confinium: -am B || danubii: danuuii B; 13 superstes: superestis B suprestis RN superstici H superati A supérate GO superstiti ML; 15 omni: omnium GO |¡ cum: om. RN; 16 urbis: urbs A; 17 romae: regna B || parua: parba R porua H; 18 muros: murus B murosque M || eius: om. RN || iste redintegrauit: transp. H iste sed ¡ntegrauit B; 19 gratiam: -a R || senatu: -um M; 20 inauratam: -a RNGO i | statuam: om. R.

236 237

ISIIXWI

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

HISTORIAR

Ai",i i > ( V H I I .niño l i r . l n n . i n i i n i |» i . i l m !•., ( I r l m i r l o I lieoilerico, .\in.i!.u i r n s iirpos chis v ¡milis regn . i i i i l Om r u i n ab Hildeberlo I i . i n r o i u n í rege Narhonae proelio • j i p r i a l u s l'ms.scl, Barcinonaní fuí'.icns u e n i l o m n i u r n q u e contra se o.:io rónchalo apud Narbonam in foro ab cxcrcílu iugulatus interiit.

40. Acra ni.xmi, anuo imperii l u s i i n i a n i i, regresso Italiam Thcuderico, Amalaricus " nepos oius anuís v rcgnauit. Qui cum ab Hildeberío Fraiicoruní rege apud Narbonam proolio supéralas fuissct Barcinonam Ircpidus fugiil e í l e c l u s q u e o n i n i u m contempiibilis ab exerciiu iiuíulatus inloriil.

En la era DXLIIII, en el ano del emperador Jusliniano, muerlo Teoderico, su nielo Amalarico reinó d u r a n t e cinco años. Esle, habiendo sido vencido en combale por el rey de los francos Hildeberto, huye aterrado y llega a Barcelona, y habiéndose ganado el odio de todos conlra sí, murió en Narbona, en el foro, degollado por su ejército.

40. En la era ni.xmi, en el año primero del imperio de Justimano. una vez que regresó a Italia Touderico, su nieto Amalarico reinó d u r a n t e cinco años. Este, habiendo sido vencido en combate en Narbona por el rey de los francos Hildeberto, buyo aterrado a Barcelona y, convertido en el desprecio de todos, murió degollado por su ejército,

Aera DLXVIIII impcratoris lusl i n i a n i , pus! Amalaricum Theudis ai ílispania crcatur in regnum per • • u n o s xvi mensos v, qui duní esset l . j c r c i i c u s , paccm lamen conccs-

41. Aera i i i x v m i , anuo iinpcrii I i i s l i n i ü i i i vi posl Amalariciim Theudis in Spania crealur in regiiiiin annis X V M . .

41.— b : PPbQ I

d l x u i i i i : d l x u i í i i + leniporc inti>'¿. O;

?

coni.x'*s¡t: suc-.-cssil (^1 COIKCSSÍI Q?.

40.— I : BRNHAMGOTLsLm • 1 dlxiiii: quinquadragcntcsima sexagésima sexta H; 2 iusliniani: ¡usliam BGO insíini AM !• regresso: esíresMo R I 1 ¡taliam: -a tíidd \\ theuderico: tlieud.-f-et ¡bidem dcíuncto \MGOL; 3 amahiricus: malaricus B alaricus GO; 4 annis u: transp. H A M !' rc¿nauit: rfgn. + in Hispania T ¡¡ hildeberto: ildeberto BRL ildeuerlo NHA ndericu M; 5 rege: -cm BA; 6 narbonam: narbone NGO apud narbone R ¡nari;.; 7 barcinonam: barcinona (barchinona N) RN de barcinona H ad barcinon:tm AGOI- barctnorum B barcinonam... fugiit om. M j| fugiit: fugit GO fuit RN; 8 dYcctiisqiic: ct effectiis H M contemptibilis: contentibilis R; 9 ¡ugulatus: iug.-+-narbona (-ae L) in foro A M L (cum. brcv.).

41.— i : BRNHAMGOTLsLm 1 tllxuüii: tiixuiii R M qüinquagentesirna quanquagesiraa nona B; 2 iustiniani: ¡ u M i n i M ¡mimo A; 3 theudis: teudis R teudix B teudus N L ¡| in: om. O || spania: -.-.ni M || creatur: creatus (creatus esl A) BHA |[ regnum: regn.+snccedit H; 4 a n n i s x n i i : an. xu¡H nicnsibus u AML (cum hrev.); 5 lamen: om. RN;

238

239

I S I I X M I HISTORIAR

LAS HISTORIAS DI- ISIDORO DE SEVILLA

Mi (•( ( K'Mile (Id III licellliam C¡1Iholici'. cpisropis daret ¡ii u n u m ,i|)ikl Tolelanam urbem conuenire rl (|uae(:uniquc ad ccclcsiac discip l i n a n * iH'ccssaria cxisterent, libere liccnlcrquc disponere.

ecclesiae, adeo ut licentiam catholicis episcopis daret ¡n u n u m apud Toletanam urbem conuenire el quaecumque ad ecclesiae discipli10 nam necessaria exislerent, libere licenterque disponere.

Isle Francorum reges quinqué Caesaraugustam obsidentes omnemquc fere Tarraconensem prouinciam bello depopulantes misso Theudisclo forüter debellauit atquc regno suo non prece, sed armis exire coegit.

Eo regnante '*, dum Francorum reges cum infinitis copiis in Spanias conuenissent el Tarraconcn15 sem prouinciam bello depopularent, Golhi duce Theudisclo obicibus Spaniae ¡ntcrclusis Francorum excrcitum multa cum admiratione uictoriae proslrauerunl. Dux ¡dem 20 prece alque ingenti pecunia sibi oblata uiam fugae bostibus residuis unius diei noctisque spatio praebuit; celera infclicium turba, cui transitus conlati temporis non 25 occurrit, Gothorum percmpta gladio concidit.

16 íortiter debellauit: pace coiid.

forliter

rebellauil P fort. rebúllanles PbQ;

hereje, concedió, sin embargo, la pa/ a la iglesia de Dios, hasta el punto de que permitió a los obispos católicos celebrar un concilio en la ciudad de Toledo y dar libre y Icgalmcntc toda clase de disposiciones que fueran necesarias para la disciplina de la Iglesia. Teudis, enviando a Teudisclo, infligió una i'.ian derrota a cinco reyes francos, que leu ¡a n sitiada /nrago/a, y sometida a la guerra y al saqueo a casi lo,la la provincia tarraconense, obligándolos a salir de su reino, no por medio de negociaciones, sino por la acción de las armas.

hereje, concedió, sin embargo, la paz a la Iglesia, hasta el punto de que permitió a los obispos católicos celebrar un concilio en la ciudad de Toledo y dar libre y legalmente toda clase de disposiciones que fueron necesarias para la disciplina de la Iglesia. Durante su / reinado, habiéndose reunido en (s España los reyes francos con un numerosísimo ejército, que tenía sometida a la guerra y al saqueo a la provincia tarraconense, los godos, a las órdenes de Teudisclo, aniquilaron con una sorprendente victoria al ejército franco, después de cerrarle la salida de España por el obstáculo de los Pirineos. Movido por los ruegos de los enemigos y por la gran cantidad de dinero que le fue ofrecida, Teudisclo concedió a los que quedaron el plazo de un día y de una noche para la huida; pero el resto de la turba de infelices, que en el plazo de tiempo convenido no logró salir, cayó víctima de la espada de los godos.

17 co r c g n a n t c . . . p r o s t r a u c i u n t MAX., a. 54!

6 adeo: ad hec RN ideo GO ¡i licentiam: -a B licenüam ante daret H; 7 unum: annum B; 8 conucnire: ct conuenerit et B; 9 quaecumque: quicumque RN; 10 existercnt: -ct GO extitisscnt B om. M; 11 licentcrque: licentique GO decenterquc H || disptinere: -et N componere M uel discomponerct A; 13 spanias: spanias B yspaniam H; l-l conuenissent et: om. H; 15 bello: uel B; 16 ob¡cibus: obici RN opibus H; 17 Spaniae... francorum: om. RN || interclusis: -us HGO; 18 multa cum: transp. N; 19 uictoriae: uictoria H; 20 pecunia: -am B; 21 uiam fug. host. res.: host. res. uiam fugae H; 22 spatio: om. A; 23 i n f e l i c i u m : infidelium H [| cui: qui GO; 25 gladio: -üs H. 240

241

r

I S I I X J R I HISTORIAR

42. Post tam felicis successum uictoriae trans frctum inconsulto Gothi gesscrunt. Dcnique dum aduersus milites, qui Septem oppi5 dum pulsis Gothis inuaclcrant, oceani freta transissent eundcnique castrum magna u¡ ccrlaminis expugnaren!, adueniente die dominico deposuerunt arma, ne ilicm 10 sacrum proelio funestarcnt. Hac igitur occasione reperla milites repentino incursu adgrcssnm exercitum mari undiquc terraquc conclusum adeo prostrauerunt, ut ne 15 unus quidem supcresset, qui tantae cladis excidium praeteriiei.

42.— Z : BRNHAMGOTLsLm 1 felicis: felici RNOL filiti B felicem H || successum: -u RNGO acccssum A M ; 2 fretum: -u N fectum B; 3 gesserunt: se gess. H j¡ dum: dum + enim H; 4 aduersus: -um B ¡| septem oppidum: septem oppida HL; 5 inuaderant: -uní B inuasserant H inuocant M; 6 eundemque castrum: cum denique castrum GO eademque castra H; 8 die: om. RNM die dominico transp. H; 10 proelio: prelium Bl || hac: ac R; 12 adgressum: -u M abgressum GO aggressi HL; 13 mari: -e RM ¡| conclusum: concl.-{-ignauum atque inermem (inerrem M) exercitum (-tu M om. L) AML; 14 prostrauerunt: ++strauerunt Bl ¡¡ ne: nec H; 15 tantae: tanti B.

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

42. Después del éxito de tan feliz victoria, los godos tuvieron una actuación falta de previsión al otro lado del Estrecho. En efecto, habiéndolo atravesado para ir contra los soldados (bizantinos), que, después de rechazar a los godos, habían invadido la ciudad de Septe (Ceuta), cuando estaban al asalto de dicha fortaleza y en lo nías fuerte del combate, depusieron las armas, al llegar el domingo, para no profanar el día sagrado con "la guerra. Aprovechando, por tanto, los soldados (bizantinos) esta ocasión, se lanzaron en un repentino ataque contra el ejército asaltante, y, cercándolo por todas partes, causaron en el tal destrozo, que ni uno siquiera sobrevivió que escapara al desasiré de tal derrota.

LAS HISTORIAS DU ISIIX3RO DE SEVILLA IS1DOKI IllSTORIAfi

V u l n c ' i . i l i i i a n t e m a (|iioil;ini in p a b i l o , i [ i n L I I I I din d c m e n t i s sper i c í n , n i iri'.cm clecipcret, simulaucrat. F i n x i t cnim arte insaniam et (|uasi furorc repletus perfodit principen!, quo uulnere prostralus occ u b u i l ct ui gladü indignantcm animara cxhalauit. Fcrtur autem ínter effusionem sanguinis coniurasse homines suos, ne quis interficeret percussorem suum, dicens reccpisse se dignam uicissitudinem, quod ct ipse priuatim duccm suum sollicilatuní occiderat.

43. Nec mora pracucnit mors debita principen!, u u l n c r n l u r c n i m a quodam in palatio, qui iam dndum dementis spccieni, til re5 gem dccipcrct, sinuilancral. Finxit enim arte insaniam pcrfoditque principen!, quo uulnere ille prostratus occubuit iiulignantemquc n n i m a m e x h a l a t i i l . Fcrlur 10 autcm inlcr e f f u s i o n e m sanguinis coniurasse, nc quis inlerliccrct percussorem, dicens congruam mcriti recepisse uicissitudinem, quod ct ipse priuatus ducem s u u m solh15 c i l a l u m occidcrit.

44. Aera DI.XXXVI. anno imperii lustiniani xxm interempto 1 0 Theudi Theudisclus Gothis praeficitur, rcgnans anuo i. Qui, dum

Aera IJLXXXVI, anno ¡mperii lustiniani x» interempto Theudi Theudisclus Gothis praelicitur, regnauit anno i mensibus VIL Hic pa43.— b : PPbQ

13 .siuini: (un. PPb ¡¡ recepissc se: Iransp. O; 16 occiderat: occiderit Momm. •

15

p r i u a t i m : priuatus Momm.,

Teiuüs íue muerto en su palacio por alguien que, ya hacía tiempo, se había Miiuilado loco para matar al rey.

43. No tardó el príncipe en pagar -jon la muerte su merecido; fue, en efecto, asesinado en su palacio por alguien que, ya hacía tiempo, se había venido fingiendo loco para matar al rey. Fingió, pues, una falsa locura y atravesó con su espada al rey, quien cayó herido en tierra, exhalando su alma odiosa. Se dice que, mientras fluía su sangre, hizo jurar que nadie mataría a su asesino, diciendo que había recibido la suerte que correspondía a su merecido, ya que también él, siendo un particular, había asesinado a su jefe mediante engaño.

l'ingió, en efecto, una locura falsa y. como poseído por el furor, atravesó con su espada al príncipe, q u i e n cayó herido en tierra por la fuer/a del arma y exhaló su alma odiosa. Se dice que, mientras Huía su sangre, hi/o j u r a r a sus I l u m i n e s que n i n g u n o mataría a su asesino, diciendo que había recibido la s u e i l e que merecía, ya que t a m b i é n él había asesinado a su jefe, como simple particular, medíanle engaño. I;.n la era DI.XXXVI, en el año doce del imperio de J u s t i n i a n o , asesinado Teudis, es puesto al frente de los godos Tcmlisclo, que reinó un año y siete meses. Kiste fue

44. En la era DLXXXVI, en el año veintitrés del imperio de Jusliniano, asesinado Teudis, es puesto al frente de los godos Teudisclo, que reinó un año. Este, que

¡iiteiciiiplo Tltuedi... anuo i. MAX., a. 544.

43.— í : BRNHAMGOTLsLm 1 praeuenit: peruenit GO; 2 principem: prin-4-scilicet theudem H || uulneratur: uulneratus AM; 3 a: otn. GO || dudutn: ductum A; 4 spcciem: -e M; 6 íinxit... prostratus: om. H || arte: -em B j| portoditqüe: profuditque B; 8 indignantemque: indigentemque RN et ui (in GO) gladü indignantem GOA (ex íexíu altero) et iuguiadii indignationeque M et (om. reí.) L; 12 congruam: -a NM j| meriti: -is H; 13 recepisse: cepisse RN suscepisse H || quod et: eo quod H que et M; 14 priuatus: priuatim L (ex lext. alt.) praefactus GO || ducem: duces R |j sollicitatum: -us AM salutatum L; 15 occiderit: -et GOA occident M.

44.— I : BRNHAMGOTLsLm 2 iustiniani: pose iust. repetlt anno B U xxiii: xxi AM undécimo L; 3 theudi: leuda RN leude H || theudisclus: teudisculus B teodisclus N theud. + superioris principis dux HAMGO ]| praeficitur: perfic- O; 4 regnans: regnauit H || anno i:

244

245

I S I I x m i IIISIORIAI:

i c o n i i i i a l o i u n í M i a n i i m i e l cpulas t'iiai' ('Jadió CDiifossii-s c x l i n g u i t u r .

5 plurimorum polcntuin conubia prostitutione publica maculare! ct ob hoc instrueret animum ad necem multorum, praeuentus coniuratorum manu Hispali Ínter epulas 10 iugulatur confossusque exlinguitur.

Aera DLXXXVIIII, anno xvi lustiniani imperatoris, extincto Thcudisclo Agila rex creatur regnans annis v.

45. Acra DI.XXXVII, anno imperii lustiniani x x n u extincto Theudisclo Agila rcx constitnitur regnans annis v. Iste aducrsus Cor5 dubensem urbcín proolio niouens, ilum in contemptu calholicac rcligionís ccclosiae bealissimi niarlyris Aciscli ¡niiiriam ¡nlerreí hosliiinu|uc ac i u m e n l o r u n í liorrnre 10 sacruní sepulchri eius locuin ni profanalor polluurct, inito aducr sus Cordubenses cines ccrlamine pocnas dignas sanctis inferentibus ineruit. Nuin belli pracsentis ul15 tione percussus et liliuní ibi cuní

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

muerto, acribillado u puñaladas, por un grupo similar de conjurados d u r a n t e el festín de una cena.

había deshonrado las esposas de muchos nobles en pública prostitución, disponiendo con ello los ánimos de muchos para su asesinato, asediado por un grupo de conjurados durante un banque en Sevilla, muere degollado y cubierto de heridas.

I.n la era DI.XXXVII, en el año dieciséis del imperio de Justiniano, m u e r t o Tendisclo, Agila es hecho rey, y reina cinco años.

45. En la era DLXXXVII, en el año veinticuatro del imperio de Justiniano, muerto Teudisclo, Agila es elegido rey, y reina cinco años. Este, como llevase la guerra contra la ciudad de Córdoba y por desprecio a la religión católica profanase la iglesia del beatísimo mártir Acisclo y manchase como sacrilego el lugar sagrado de su sepulcro con el horror de sus tropas enemigas y de sus caballos, en el combate que se entabló contra los ciudadanos de Córdoba, pagó el castigo merecido con que le castigaron los santos; pues, víctima de la venganza de aquella guerra, no sólo perdió a su hijo, muerto allí con gran cantidad de

44.— b : PPbQ 6 cenae: cneae P. an. i + mens. iii HGOL í ¡ dum: cum H; 5 conubia: -o B; 6 proslitutione: posttitutione B prcsttitione R |¡ ct ob hoc instrucret: om. A; 7 animum: animam H; 8 praeuentus: preuentur B; 9 hispali: spali BR; 10 iugulatur: rogulatur H confossusque: confessusque Ha confossusque + gladio HbL.

45.— i : BRNHAMGOTLsLm 1 dlxxxuii: dxcü H; 3 consütuitur: constauitur B; 4 iste: sic GO |¡ cordubensem: cordob- HA cordubenses! B; 5 proelio: praelio B; 6 contemptu: -um H contenía RG; 7 ecclesiae: om. BNAMGO j| beaíissimi martyris: beatissimo martyri A; 8 aciscli: acircli NMGO ¡| inferret: inferre B inferí RN; 9 horrore: orrore RLm orrire GO errore A; 10 ut profanator pollueret: ut profanatur poli. R ut profanatus poli. M ut profanaretur poli H ut probaretur poli. GO profanatur ct polluit N; 14 belli: -a RN || praesentis: presentibus B; 15 percussus: per-

246

247

I.AS nisroRi\s

IMIIOKI IIISIORIAi:

copia excrcitus i n t c r f e c l u m aniisit et thesaurum omnem cum insignibus opihus perdidit.

!ropas, sino también lodo el tesoro real, junto con importantes riquezas.

Gothi autem Agilanem apud Emeritam fide sacramenti ohlita interimunt et Athanagildo se tradunt.

46. Ipse uictus ac miserahili metu fugatus Emeritam se recepit. Adversus qucm ¡ntericclo aliquanto temporis spalio Athanagildus 5 tyranniclcm regnandi cupiditate arripiens, dum cxercitum eius contra se Hispalim missum u i r t u t e m i l i t a r i prostrassct, uidentcs Gotlii proprio se eucrti excidio ct 10 magis metucntes, ne Spaniam rnililes auxili occasione inuaderent, Agilanem Emérita intcrficiunt et Athanagildi se regimini tradidcrunt.

I.os godos asesinan en Mérida a Ajjila, olviihindose del cumplimiento del i i i i i i i n e n l o , y se entregan a Alanai'jldo.

46. El propio Agila, vencido y entregado a la fuga, preso de lamentable miedo, se refugió en M é r i d a . Pasado algún tiempo. Atanagildo, (¡ue ambicionaba el reino, le usurpó el poder, y con su valor m i l i t a r aniquiló al ejército que .V;ilu envió contra él a Sevilla. Viendo los godos que se destruían en m u t u a devastación, y más temerosos ya de que los soldados ( b i z a n t i n o , ) invadieran España con oc:H¡ón de una ayuda militar, asesinan a Agila en Mérida y se entregan al gobierno de Atanagildo.

Aera DXCIII, anno xxxvil lustiniani imperatoris, Agila perempto

47. Aera DXCII, anno imperii Iiistiniani xxvini occiso Agilanc

lín la era D X C I I I . en el año treinta y siele del emperador Juslinia-

47. En la era DXCU, en el año veintinueve del imperio de

C'uius (ertio anno =0 Athanagildus lyranniílcm regnandi cupiditate arripuit.

l'.n su tercer ano cíe reinado, Alaiiiígildo. (|ue ambicionaba el reino, le usurpó el poder.

Alh:m:ií!i

cuísus A perclusus M j| fiíium; finiuit (finibit R) RN || i b i : am. M; -e AM l| insignibus: insignis BRNMGL ignibus O.

46._ I

:

17 omnein:

BRNHAMGOTLsLm

1 miserabili: -is H; 2 emeritam: in emeritam A; 3 aliquanlo: aliquanli AMGOL aliquando R; 4 athanagildus: atanagild- BRNGO (semper); 5 tyranmdem: tyrannide B tirannide RN ¡| regnandi: regn.-fagilancm regno prinare conaretur militum sibi auxiliante A || cupiditate: -is B -em GO; 7 hispalim: spali B ispali R hispalí AMGO yspali H; 10 milites: milites+romani H; I I occasionc: occansionem B; 12 emérita: -am RN et merita M; 13 se: sese AML || regimini: regnurn M. 47.— I : BRNHAMGOTLsLm 1

dxcii: dlxii RAGO dcii H;

2

iustiniani: iustini BI || xxuüii; xxxuiiii RN j¡ occiso

248

249

tradiderunt. MAX., a. 552; ISID.,

I M I X W I IIISTOHHI:

I.AS H I S T O R I A S DI ISIDORO DF S I A I H . A

A!h.in.ij'.ildus icp'.Miun quod imiadci . i l I r i i u i l ¿milis xvi. Islc cuín ¡uní d u d i i i i i s n i n p t a t y r a n n i d e Agilaneni rcgno priuarc quacrerel, tnil i l i i n i sibi auxilia ah imperatore l u s l i n i a n o poposcerat, quos postea siibmouerc a linibus regni molitus non potuit. Aduersus quos huc usi¡uc confligitur: nam frequentibus antea proeliis caesi, nunc uero mullís casibus fracti ac diminuti sunt. Decessit autem Athanagildus Toleto propria morte uacante regno mensibus v.

Athanagildus regnum quod iiuiadoral tenuil annis xilit. 5 Hic " cum iam d u d u m sumpta lyrannkle Agilanem regno priuarc conaretur, m i l i t u m sibi a u x i l i a ab imperatore lusliniano poposcerat, quos postea submouere a l i n i b u s 10 regni molitus non potuit. Aduersus quos huc usquo c o n l l i c l u i n est: frequentibus amca proelis caesi, nunc uero n i u l l i s casibus fracli atque (initi. Decessit a u l c í n Alha15 nagildus Tolelo propria morte uacante regno mensibus v.

Aera DCVIII, anno u impera lustini minoris post Athanagildum Liuua Narbonae regno praeficitur regnauitque annis tribus. Qui secundo anno postquam adeptus est

48. Aera ix:v, anno n impcrii l u s l i n i minoris posl A t h a n a g i l d u m L i u u a 5 2 Narbonae (¡olliis pracl'itur regnans a n n i s t r i b u s . Qiii sc5 cundo anno poslqiiam adeptus est

47.— b : PPbQ 4 annis xui: annis annis (.y/e) xui codd.; nagildus: athagildus codd.

6

priuarc: priuarc priuarc I';

14

.lustiniaiM, asesinado Agiia. Alanagildo ocupó el reír,", que había invadido, d u r a n t e catorce años. Liste, que deseaba desde hacía tiempo privar a Agila del reino, que ya había usurpado, había pedido al emperador J u s t i n i a n o tropas en su ayuda, que después no piulo ech;¡r de sns fronteras, a pesar de sus míenlos. Contra estos soldados se han venido enlabiando choques hasta a h o r a : s u f r i e r o n a n t e s destrozos en los frecuentes combates y ahora, tras de s u f r i r numerosos fracasos, han sido aniquilados, t e r m i n a n d o su dominio. A t a n a g i l d o m u r i ó en Toledo de h i u e r l e n a t u r a l , dejando e! reino vacanle d u r a n t e cinco meses.

I''.n la cía Ix v i i i , en el ario segundo del imperio de J u s t i n o el Menor, después de Atanagildo es

48. lín la era ix:v, en el ano secundo de J u s t i n o el Menor, después de Atanagildo es puesto

alhahif cum lililí.

48.— b : PPbQ 2

no, asesinado A g u a , Alanagi'do ocupó d u r a n t e diecisiete años el reino que había invadido. Este, que deseaba desde hacía tiempo privar a Agila del reino, que había ya usurpado, había pedido al emperador .lusliniano tropas en su a y u d a , que después no pudo echar de sus I r o n l c n i s , a pesar de sus inl e n l o s . C o t i l l a estas tropas se v i e ne l u c h a n d o hasla a h o r a : sid'ricron a n t e s deslio/os en los í r c c n c i i les combates, pero ahora, por sus muchas denotas, se ven ( j u e b r a n lados y n i e i n i a d o s . A l a n a g i l d o r n u l i ó en Toledo de m u e l l e n a t u r a l , dejando el rnno vacante d u r a n l e cinco meses.

L 011:11 clin . M A X . ,

l i u u a , . . [iiaL-fucil

l t l ( i .. ¿i. W).

atnanagildum: athagildum cotlíl.

agilane: occisa agilo A; 3 inuaderat: inuaserat H; 5 sumpta: -o A; 6 tylannide: -em GO tirrannidem Ba ¡| regno: regum B; S iusliniano: orn. N (nuil R) j| poposcerat: poposcit HAM: 9 quos: quo H; 10 regni: reg.+su¡ GOt, ¡| molitus: -ur milites AM; 11 quos: om. GO || conllictum: -u B; 13 nunc: et nunc H |[ multis... toleto: om. B || fracti: facti RNGO; 14 finiti (fin. sunt H): post finiti iiu. fidem catholicam occulte tcnuit Athanagildus et christianis uualda beneuuldus fuit L ¡¡ decessit: discessit GO ]| autcm: atque M || athanagildus: et ath. RN; 15 uacante regno: baccante regno M uagantes regnum U; 16 men.sibus u: mens. quoque A annis xuii mens. U GO annis septem mensibus quinqué quod non conucniebat goti in electione rcgis L.

48.— I : BRNHAMGOTLsLm 1 ¡i: secundo NHMGO u A primo L om. B; 2 iustini: iustiniani B1RNHG íustiani O ¡¡ minoris: mimoris B2 moris Bl iunioris O om. L; 3 liuua: liuba RNHGO luuiua M |¡ praeficitur: perf- GO prof- R; 5 adeptus: addictus B;

250

251

IMIKJUI

III',101(1 \l

LAS HISTORIAS DK ISIDORO BE SEVILLA

pi mi i p . i l H U Í . I - r m n j ' . i l i l i i m I r a l i i ' i u S I I I M I I M K ' i u m n'i'.ni r o n s h l i i i l l l i s paniacquc a d n i i i i i s l r a l i o i u pnu'feril, ipse aulein Galliac rcgno conlenlus csl. Sicque regnuní dúos ccpil, iluni nulla potcstas patiens cnnsorlis sil. Huic auleni unus tant u i i i annus in ordine tcraporum repmatur, reliqui Leuuigildo adnunierantur.

principalum, Lcuuigildum l'ratrem non soluru successorenl, sed c¡ parlicipcm regni sihi consliluil Spaniaeque adniinistrationi praefe10 cil, ¡pse Galliae rcgno conlenUis. Sicque regnum dúos capuií, i l u n í nulla polesias palicns consortis sil. Huic autem unus lanlum annus in oniine lempororuní repulalur, re15 liqui Leuuigililo l'ralri adnumeranlur.

Aera ix-vín, anno secundo lustini minoris Leuuigildus adepto Hispaniae et Galliae regno otiuní periculosum ratus regnum bello ampliare statuerat.

49. Aera ucvi, anno in impeni lustini minoris Leuuigildus S 3 adeplo Spaniae et Galliae principad! ampliare regnum bello et augerc opes statuit. Studio quippe exercilus concordante fauore uictoriarum mulla praeclare sorlitus

7 regni: om. Pa; 8 adminislrnüoni: dclciiii petitus Q ¡| contentus: contempla lirmp.: ¡n oíd. temp. un. tant. ann. PPb

Iradil ct prouintk: paricm ad rcpnandum. eodc.m aiucni anno Hcrnicncgildus factionc uxoris l y i a n n i d e m con Ira nalrem sumpsit ct Yspaii rcbcllauit. aducrsus qucm l.couigildus rcx partos citis ct Miro Suctioruní re\ cosigregato magno cxcrcilu H i s p a l i m u c n e r u n t ct cadcm (.v/c) obsederunt. eüdem anno ibi moriturus est Miro rcx. Lcouigildus lamen t u r o r c m Hclis conciustone grauitcr conturbauit. et xvi regni sui anno antcqiiam ciuitatcm V t a l i c a i í i contra YspaHm resíaurauil. Hermenegildo autetn indc cgrcsso Lcouigildus c i u i t a i c s ct castclla. quas filius occupauerat, restaurautt. tándem enm ¡n Corduba C ' i n i p i c ' v j n d i t ct potins quod in fule catholica partim uxoris moneritis (¿Ve), partim I . L - a n i I r i cpiscopi prcdicatione pcrsistebat et nec prece nec minis patris in Arrianam hcrcsim dcllccli potcral, palcr illum regno priuatum et Ualentiam in exiliurn missum tándem ¡n Tanaconen^em nrbem a Sisbcrto et alus suis apparatoribus interfici mandaml ( , ' v nielar, polissimum) H; 16 imperiis suis: -ii -i B [| tyrannizantem: relslcntem |.; 17 exupcrauil: -m H; 18 bellum: -o B; 21 potitus: -ur N p o t i u s iia potius + a m p l i a u i t A potius + expiauit M i! anlea: ante H; 22 anguslis: -iis BN. 254

Aregia, sometió a toda Sabaria. Sucumbieron ante sus armas muchas ciudades rebeldes de España. Dispersó también en diversos combates a los soldados (bizantinos) y recuperó, mediante la guerra, algunas pía/as fuertes ocupadas por ellos. Venció, además, después de someterle a un asedio, a su hijo Hermenegildo, que trataba de usurparle el mando. Finalmente, llevó la guerra a los suevos y red u j o su reino con admirable rapidez al dominio de su nación. Se apoderó de gran parte de España, pues antes la nación de los godos se reducía a unos límites estrechos. Pero el error de la impiedad ensombreció en él la gloria de tan Brandes virtudes.

Sometió a los Arcgenscs, tomo Sabaria, sometió a Oróspeda. Sucumbieron ante sus armas todas las ciudades rebeldes de España. Dispersó también en diversos combates a los soldados (bizantinos) y recuperó, mediante la guerra, algunas pía/as fuertes ocupadas por ellos. Venció, además, después de someterle a un asedio, a su hijo Hermenegildo, que trataba de usurparle el reino. Finalmenle, llevó la guerra a los suevos y redujo su reino con admirable rapidez al dominio de su nación. Se apoderó de casi toda I'.spaña, pues antes la nación de los godos se reducía a unos límites cslrechos. Pero el error de la impiedad ensombreció en él la C.loria de l a u Arañiles v i r t u d e s .

••'' C i i i i l i i l i r i i l i i . . . l l i s p a m a c t u l l e s l i l < I .. a. 574, 575, 573 (Brev.. Día... 577); Isin.. i / » , •1(11, Un l . ''77 •'•'

l>'uilil qiinqili-

IransiMivil

Huí., a

579.

255

584, 5K5.

I M I X Í K I HISTORIAr

D c n i q í i e A i n ; i n ; u ' peí ' l i d i a c l u h ' i e l e p l c l u s in calholicos perser i i i i d i i c e o u i m o l a p l u r i m o s episcop o i u m i ' x i l i o relegauit, ccclcsiarunl i . - d i l n s el priuilegia tulit. Mullos q n o q u e Icrroribus suis in haercsim et peslilentiam inpulit, plerosque sinc pcrseculione inlectos auro rebusque deccpit. Ausus quineliam Í n t e r celera haeresis suae conlagia rebapti/aie calholicos et non solum ex plebe, sed etiam ex sacerdolalis ordinis dignitate, sicut Vinccntiuní Caesaraugustanum de episcopo apostatan! l'actum et l a n q u a m a ráelo in i n f e r n o proicclum.

50. Denique Arrianac perfidiae furore repletus in calholicos persecutione commoia plurimos cpiscoponmi exilio relegauit, ecclesia5 r u m reditus el priuilegia t u l i t . M u l los °6 quoque lerroribus in Arrianam pcslilcntiam inpulit, plerosque sine persecutione inlectos auro re busque decepit. A u s u s qtioquc ¡n 10 ter eelcra haeresis suae conlagia ctiam rebapti/are calímbeos el non solum ex plebe, sed e l i a m ex saccrdolalis orclinis dignitate, sicut Vinc e n l u i m Oicsaraugiislanuní de 15 episcopo apostatan! factum el lanquam a cáelo in mfernuní proieelum.

I .AS H I S T O R I A S I)F, ISIDORO MI SI - v i l I

Kn efecto, lleno del furor de la perfidia arruina, promovió una persecución contra los católicos, relegó al destierro a muchísimos obispos y suprimió las rentas y privilegios de las iglesias. Empujó también a muchos a la herejía y pestilencia arriana con sus amena/¡is. y a la mayor parle los sedujo sin persecución, atrayéndolos con oro y con bienes. Y aún más, se alrevió, en I re oíros contagios de su herejía, a rcbauli/ar a los católicos, no sólo del pueblo, sino lambién de la dignidad del orden sacerdotal, como a Vicente de '/arago/a, al que convirtió de obispo en apóstala y fue como si lo h u b i e r a a t r o j a d o del ciclo a! i n f i e r n o .

50. Lín efecto, lleno del f u r o r de la perfidia arriana, promovió una persecución contra los caííMicos, relcííó al destierro a muchísimos obispos y s u p r i m i ó las rentas y privilegios: cíe las iglesias. Empujó también a muchos a la pestilencia arriana con amenazas, y a la mayor parió los sedujo sin persecución, atrayéndolos con oro y con riquezas. Entre oíros contagios de su herejía, se alrevió también a rebautizar a los calólicos, no sólo del pueblo, sino también de la dignidad del orden sacerdotal, como a Vicente de /ara goza, al que c o n v i r t i ó de obispo en apostata, y fue como si lo hubiera arrojado del cielo al milenio.

Un i

50.— 6 : PPbQ

50.— /. : BRNHAMGOTLsLm 1 arrianac: om. BNH; 2 pcrsfciltionc: -is B; 3 episcoporum: -os GOL; 4 ecclesiarum: el ecc!. H: 5 rcdilus: redditor B || priuilegia: pribilcgia R; 6 arrianam: arriam B; 8 sine: signe M || inlectos: in leto Rl in toleto R2N || auro: aurois H; I I eliam: el A; 12 sacerdotalis: -i ÑAMO; 14 caesaraucus-: sesaraugust- RN |j de episcopo: quod de episcopum GO de ipso H; 15 aposlatam: -a RNH || facluní et: fado ct B facerct A; 16 a: ad Ba e GO jj in: nm. H i: infcrnum proiedum: -o -o B.

256

257

I S I I X Ü t l HISTORIA!-:

l ' x h l i l ü i i l f i i i el q u i b u s d a i l l suoM l l l l |lrl M l r l o M l ' . . 11,1111 I I I Cllpiclitatis el I m o i r . quosque potentes ut u¡d i l , ; i n i capile daninauil aut opibus ablalis proscripsit. Aerarium quoque ac íiscum primus iste auxit, p r i m u s q u e ínter suos regali ueste opertus solio resedit, nam ante eum et habitus et consessus communis ut genti, ita et regibus erat. Condidit autem ciuitatem in Celtiberia, quam ex nomine filü Recopolini n o m i n a u i t . In legibus quoque ea quae ab Eurico incondite constituía uidebantur correxit, plurinias Icges praetermissas adiciens, pleras(¡ue superfluas auferens. Obiit propria morle Tolelo anno regni sui xviii.

51. Extitii autem ct quibusdam suorum perniciosus, nam quoscumquc nobilissimos ac potenlissimos uidit aut capite t r u n c a u i t aut pros5 criptos ¡n exilium egit. Fiscum quoque primus istc locuplelauit primusque acrarium de rapiuis ciu i u m hostiumquc manubiis a u x i t . Condidil 3 ? etiam ciuitalcm in Cel10 (iberia, quam ex nomine lilii sui Recopolim nominauil. In legibus quoque ea quae ab Uurico incondite constituía uidebantur correxit, plurimas Icgcs praelcrmissas adi15 ciens plerasquc supcrñuas auferens. K c g n a u i l a u t e m aiinis xvm def u n c l u s propria mortc foleto.

51.— b : PPbQ 4 d a m n a u h : danipnauit -u Pa.

ÍO

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DL: SF.VILLA

l'uc t a m b i é n pernicioso para algunos ile los suyos, pues por la violencia de su avaricia y envidia, a todos los que vio que eran poderosos, o les cortó la cabeza, o los proscribió, privándoles de sus bienes. Fue el primero que hizo aumentar el erario y el fisco, y también fue el primero que se presentó a los suyos en solio, cubierto de la vestidura real; pues, antes de él, hábito y asiento eran comunes para el pueblo y para los reyes. Fundó, asimismo una ciudad en Celtiberia, que llamó Recópolis por el nombre de su hijo. Además, en materia legislativa corrigió todo aquello que parecía haber quedado confusamente establecido por llurico, agregando muchas leyes establecidas y q u i t a n d o bastantes sup e r f i n a s . M u r i ó de m u e r t e natural en Toledo en el año dieciocho de su reinado.

51. Fue también pernicioso p a ra algunos de los suyos, pues a todos los que vio que eran muy nobles y poderosos, o bien les cortó la cabeza, o bien los ciñió al destierro proscritos. Esle e n r i q u e ció también el fisco y a u m e n t ó el erario con la expoliación de ios ciudadanos y los despojos de los enemigos. Fundó, asimismo, una ciudad en Celtiberia, que llamó Recópolis, por el nombre de su hijo. Además, en materia legislativa corrigió todo aquello que parecía haber quedado confusamente establecido por Eurico, agregando muchas leyes omitidas y quitando bastantes superfluas. Reinó dieciocho años, muriendo de muerte natural en Toledo.

regibiis: gcillihus Ql regibns í.)2', n o m i i i a u i t . Huí... a. 57S.

51.— I : BRNHAMGOTLsLm 4 aut proscriptos (proscriptos RH) in exilium (exilio 1!) cgil (misil I I ) : aut opibus (operibus MO) ablatis proscripsit (conscripsit M) et proscriptos in exilium egil (misil MGOL) AMGOL (ex brev.); 6 primus: -os B; 7 cillium (cium R N ) : uní. I!; 8 manubiis: manibus GO spoliis L ¡| auxit: ausit B huasit GO rcplcuit L auxit } primus (primus-|-etiam AGO primus et M) Ínter suos regali ueste opcrtus solio (in .solio GOL) resedit, nam ante eum et habiíus et consessus (gressus A, cgrcssus M consensus GOLs) communis ut populo, ita et regibus erat AMGOL (e.t brev.); 9 celtiberia: cellibiriam RNA celtiuirianl O celthibiriam M; I I recopolim: recoppolim B; 12 inconiüte: inconsulte L conslitue M; 13 uidebantur: uideantur R; 14 plurimas: plurimasuque H )[ leges: legis B; 15 superfluas: -ans R [| auferens: auferentes GO; 16 autem: oni. N |¡ annis xviii: transp. AM ¡| dcfunclus: -os B diem functus AM defunctus est H; 17 toleto: colecto B toleto + thiberíus imperator annis vii M.

258

259

IMIKWI

A i ' i i i I H s v \ v , l . c i i u i g i l d o dcl i m i ' l o l i l i u s c i u s Kcc'aicdus rcgno i",l c o i o n a l i i s , c u l l u praeditu.s relil ' i u i i i s el niorihiis palernis longe i l i ' . s i n i i l i s : M u l l i q u e ille inreligiosus el bollo promptissimus, h¡c lide pius et pace praeclarus, ille a r m o r u m artihus gentis imperium dilalans, hic gloriosas eandem gentem ficlei trophaeo sublimaos. In ipsis regni sui exordiis catholicam (ídem adepíus tolius Gothicae gentis popules inoliti erroris labe delersa ad cultum rectae fideí reuocauit.

HISTORIA!;

52. Aera i x x x i m , a n u o 111 iniperii Maurici, [.euüigildo d e f u n c t o filius eius Recaredus regno cst coronatus, cultu praediíus religionis 5 et paternis moribus longc dissimilis: namquc ille inreligiosus el bello promptissimus, hic fidc pius et pace praeclarus, ille armonmi artibus genüs iniperiuTii dilalans, 10 hic gloriosius eandem gentem fídei trophaeo sublimans. In ipsis"" enini regni sui exordiis catholicam lidcín adepíus totius (joihicac gen tis populos inolili erroris labe de15 tersa ad culi uní rectae lidci rcuocat.

I . \ S H I S I O R U S DI: ISIDORO DE SEVILLA

Kn la era ix \ \ x v , m u e r t o Leovigildo, fue coronado rey su hijo Rccaredo. Estaba dotado de un gran respeto a la religión y era muy d i s t i n t o de su padre en costumbres, pues el padre era irreligioso y muy inclinado a la guerra, él era piadoso por la fe y preclaro p.ir la pa/.; aquel dilataba su imperio con el empleo de las armas, ésle iba a engrandecerlo gloriosamenle con el trofeo de la fe. Desdi: el comicn/o mismo de su reinado, Uecaredo se convirtió, en elVclo. a la fe católica y llevó al cullo de la verdadera fe a toda la nación goda, boi raudo así la manc h a ilc un error enrai/ado.

52. En la era ix:x\iin, en el año tercero del imperio de Mauricio, muerto Leovigildo, fue coronado rey su hijo Recaredo. Estaba dotado de un gran respeto a la religión y era muy distinto de su padre en costumbres, pues el padre era irreligioso y muy inclinado a la guerra, él era piadoso por la fe y preclaro por la paz; aquél dilataba el imperio de su nación con el empleo de las armas, éste iba a engrandecerlo más gloriosamente con el trofeo de la fe. Desde el comienzo mismo de su reinado Recaredo se convirtió, en efecto, a la fe católica y llevó al culto de la verdadera fe a toda la nación gótica, borrando así la mancha de un error enraizado.

; [

• I

52.— b : PPbQ 5

inreligiosus: rcligiosus l'a:

9

yiorioMis rodil.: gloriosius

52-— £ : BRNHAMGOTLsLm 3 recaredus: rece- R rech- AM \ rc^no: oni. H [; coronaíus: coraüís lí N, 4 cultu: -uní M i ! pracditus: proditus B pracdictus (-u M) MGO: 5 el: c\ GO ' í moribus: morí ¡bus B; 6 n a m q u c i l l c : namque R paler N j | inreligiosus: rcligiosus A MGO; 7 pius: prius Ba; 8 praeclarus: clarus RN; 9 artibus: arcibus B [j gentis: gentes B gen t ¡bus A . \ imperium: -o B; IO gloriosius: gforiosus HAMGO; I I sublimans: subl. + huius lempore Gregorms Romane eccicsic preest ann. xv tít Leander Yspalensis episcopus ad conuersationeni (,v/c) gentis Gotorum doctrina fideí et scícníiarum claras in íspaniis habctur H; 14 i n o l i t i erroris: inolitc heresis II '•,[ labe: lapi B ' detcrsa: tersfi M, 260

261

IMIXIKI

[.AS HISTORIAS DI- ISIDORO Di; SKV1II.A

IIISKIKIAI

i l u n í i I I . I I M .id t i indi 1 nina I lo .mar h ; i i ' i f s i ' i i o n i ' r c g a u í t . iíalio iilcín ¡'.loriosissimus s ínU'i init stiaque e uní praeí stibscriplione lirmauit.

53. Synodum '" dcindc episcoporum ad condemnationcm Arrianae haeresis de diuersis Spaniae ct Galliae prouinciís congregal, cui 5 concilio Ídem religiosissimus princeps interfuit gestaque eius praesentia sua ct subscriptione firmauit, abdicans cum ómnibus suis pcrlidiam quam hucusque Golho1(1 r u m populus Arrio docente didiccral, et praedicans trium personarum unitatem in deum, filium a paire consubslantialiter genitum cssc, spiritum sanctum ¡nseparabi15 litcr a patre lilioque procederé el csse amborum unum spiritum, unde et unum sunt.

XcunicS l a m h i é n un sínodo para condenar la herejía amana. A csic concilio asistió el propio gloriosísimo príncipe y con su presencia y su suscripción l lo--, v á n d a l o s , d e . p n é ^ d:1 ser acepl . i - l a ¡JIM ai|iie! la eon t líeií')n, ilada bajo ¡iK'amcülo, (!.• t|iu L no !ii\'adii ía nada mns alhi.

74. En la era rrcciAYH, (ieserico, hermano de Gunderíeo, le sucedió en el reino durante cuar e n t a años: según se dice, converlí.Io en apóstata, de católico se ¡jasó a la perfidia arriaría. Este, abandonando España, cru/ó desde la cosía de la provincia Bélica a M a u r i t a n i a y África con todos los vándalos y sus familias. Valenliniano el joven, emperador de Occidente, no pudiendo hacerle resistencia, le envió proposiciones de paz y le dio, por creer aceptada ésia, la parle de África que habían poseído los vándalos, después de ser aceptada por aquél la condición, dada bajo juramento, de que no invadiría nada mas allá.

75. lile 6 7 autem, de cuius amicitia iam nihil ambigebatur uiolata sacramenti religione Carthaginem dolo paeis inuadit omnesque 5 opes eius exci ucialis diuersos tor-

Pero (ieiseríco, \'iolando el resprlo sagrado al ¡ i i r a n i e n l o , i n v a d e Cartazo, sa , nm diversos géneros de l o i m e i i l o , < mi vierte en pnncelio de su piopi.i autoridad sus recursos. Después sa quea Sicilia, sitia l'alermo, inlroJuce la pestilencia amana por loda África, expulsa a los sácenlo tes de las iglesias, hace gran n ú m e ro de mártires, y, conforme a la profecía de Daniel, habiendo pervertido los misterios de los santos, entrega las iglesias de Cristo a los enemigos y ordena que no fueran ya más lugares de culto divino, sino residencia de los suyos.

Aduersus quem Theodosius minor Orientis imperator bellum praeparauit, quod ad effectum non uenit. Hunis enim Thraciam Illyricumque uastantibus exercitus VVandalorum a Sicilia reuocatur et ad defendendos Thraces et Illyrianos transmittitur.

76. Aduersus 86 qucm Theodosius minor Orientis ¡nipcrator bcllum parauit, quod ad effectum non uenit. Hunis enim Tímidas lllyricumquc uastantibus excrcitus ad Wandalos missus ad defendendos Thraces lllyrianosque a Sicilia reuocalur. Maiorianus autcm imperator de 10 Italia Spanias ucnicns cum in Carthaginensem prouinciam aliquantas ñaues sibi ad transitum aduersus

Contra éste preparó la guerra Teodosio el Menor, emperador de Oriente, la cual no se llevó a cabo, luí efecto, como los hunos eslaban devastando la Tracja y ia l l i i i a , el ejército de los vándalos es llamado de Sicilia y enviado pa ia defender a los inicios e Mirios.

76. Contra éste preparó la guerra Teodosio el Menor, emperador de Oriente, la cual no se llevó a cabo. En efecto, como los hunos estaban devastando ia Tracia y la lliria, el ejército que habia enviado contra los vándalos, lúe llamado para defender a los llacios e ilirios. Por otra parte, el emperador Mayoriano se dirige de Italia a España, y cuando tenía preparadas algunas naves en la provincia cartaginense para cruzar

76.— b : PPbQ 7

thraces: otn. Q. 60

Aduersus quern... occiditur. PROSIV. a. 441. 442; HYD.. c. 2(X), 210.

7 uerlit: ulitur GO; 8 panormiini: -am RN panonum B panosimutn A palermum GO penormum M || obsidet: -it A obscdit BRN; 10 intromitlit: mittit AM; 11 ecdesiis: -ae BH; 12 efficit: fccit AM |¡ iuxta prophetiam: ¡usta prophetam B; 13 demutatis: mut- N; Í4 nec: sed nec Ra sed Rb; 15 cultas: -os Ha cultis B || sed: oni. RNB ¡| suorum esse: íransp. RN; 16 habitacula: -o GO abit- R.

76.— I : BRNHAMGOTLsLm 1 theodosius: leudos- R; 2 beUum: uellum R; 3 ad effectuin: adfectum M affectum B; 4 thracias: trac- B -am GO; 5 Illyricumque: ¡llisicumque B; 6 defendendos thraces (traeos B): om. M; 7 illyrianosque: illiricosque H || a Sicilia: ad siciliam B; 9 maiorianus: maioranus RH; 10 carthaginensem pro296

297

i s i i x w i HISTORIA)-:

i .AS HISTORIAS DI; isuxmo ni: si:vn I.A contra los vándalos, éstos, a d v e r t i dos por medio de delatores, las arrebatan de la cosía cartaginesa: y así, frustrado Mayoriano en sus planes, vuelve a Italia y es muerto, cayendo en la trampa que le t e n dió Recimiro.

Wandalos pracparassel, cas de litore Carihaginensi conmonili 15 Wandali per proditores a m p i u n t . sicque Maiorianus a sua dispositione frustratus llaliam r c u e r l i l u r atque a Reccimero f r a u d e c i r c u i i i uentus occiditur. Goisericus auteni non conlenlus 77. Quo comperlo (iesericus •;•': las lenguas de los confesores, q u i e nes, con las lenguas cortadas, siguieron hablando p e r f e c t a m e n t e hasla el lin. Por entonces recibe la corona de un glorioso m a r t i r i o Lelo, obispo de Noeple.

Unerico, su hijo, reinó siete años y cinco meses, unido en matrimonio a la hija ilc Valcnteniano, a la que Geiscrico, su padre, había llevado c a u t i v a con su madre de Roma. Ksle, enardecido también por el f u r o r aniano, persigue con más crueldad que su padre a las iglesias católicas por toda el África, elimina a los sacerdotes y envía al destierro a los clérigos de todas las jerarquías, relegó también al más duro destierro alrededor de cualro mil monjes y laicos, hi/o mártires, cortó las lenguas de los confeso res, quienes, con las lenguas cortadas, siguieron hablando perfectamente liasla el fin. Por entonces recibe la corona de un glorioso m a r t i r i o Lelo, obispo de la ciudad de Noepte.

79. liste, como no pudo -.er manchado con la infamia del contagio amano, a pesar de los diversos castigos, victorioso, obtuvo de improviso el cielo.

78.— b : PPbQ 1 4

regnauit: reg.-f- autem Fa; 3 ualentiniani: ualcntis el ualentiniani c a p t i u a m : oni. PaQ; 7 catholicas: -os Momm. qui (un. ecclesias.

codd.;

78.— i : BRNHAMGOTLSLm ! d u i : quinquakenrcsima prima li duií L duiii AM ccclx GO ¡| gcsericum: om. RN; 2 geserici MH; 5 roma: -am 1ÍM; 6 captiuam: -a RN || adduxerat: duxerat GOL; 7 suscilalus: suscitans I) excilatus R N H ; 9 tollit: tulit GO; 10 sacerdotes: -ibus N et sacerdotes H ¡| et cuncti: sacri B; 11 exilio: in exilio NGO; 16 locuti: loquuti R locutus M lictus B; 17 neptensis: nemptis GO ¡j ciuitatis: om. K M ; 18 glorióse... dum arriani: om. B.

7(1

regnal... locuti sunl. Vicr., a. 464, 466, 479.

71

Tune I.aetus... coronatur. Vid., a. 479.

79.— i : BRNHAMGOTLSLm 2

poenis: penis R pene M pernis B jj maculari: -re

3

cáelos: telos li;

301 300

r.HKMI II1MOKIM

I.AS HISTORIAS DE ISIDORO OH SEVILLA

• .iiili'iii nucí inmune sii.iium impielatum i i . i " i ' . qii.r. ui c a l l i o l i n i s C.UTCUCi . i l . " i l a n o lej'.ni MIÍ armo ut Armis p.iici c i u s inlerioribus cunctis el l'nsp; m i s r r a b i l i l e r u i t a m amisit.

Uunericus '" autem inícr i n n u mcrabiles suarum inipictatum slrages quas in catholicos exercuerat, octauo regni auno ut Arrius pater cius interioribus cunctis effusis mi10 serabíliter uitam H n i u i t .

En cuanto a Unerico. terminó miserablemente su vida en medio cíe los estragos que su impiedad había provocado contra los católicos, desparramadas totalmente sus entrañas, como Arrio, su padre, en c! octavo año de su reinado.

L'n cuanto a Unerico, K I minó miserablemente su vida e;i medio de los estragos que su impiedad había provocado contra lo-, católicos, desparramadas totalmente sus enirañas, como Arrio, su padre, en el octavo año de su reinado.

Cu i succcdcns üuntabundus regnauit annis xu. Qui statim pacem ecclesiae donauil et calholicos prolinus ab exilio rcuocauií.

80. Acra uxim Hunerico " succcdit G u n t a m u n d u s , regnans annis xu. Qui stalim ecclesiae pacem reformans calholicos ab exilio reuocauit.

A éste le sucede Guntamundo, que reinó por espacio de doce años. F.ste otoif.ó la pa/ a la Iglesia y llamó de inmediato a los católicos del exilio.

80. En la era D X I I I , sucedió a Unerico Guntamundo, q u i e n reinó por espacio de doce anos. Este restauró al instante la pa/ de la iglesia y llamó del exilio a los católicos.

Quo de fu neto Trasemundus regnauit annis xxvn mens. mi. Iste Arriana insania plenus catholicos insectatur, ecclesias claudit, in Sardinia exilio ex omni Africana ec-

81. Aera DXXVI Guntamundo "' mortuo Trasemundus regnat annis xxvu mens. un. Iste Arriana insania plenus catholicos insectatur, 5 ecclesias claudit, Sardiniam exilio

M u e r t o Csíc, reinó Trasemundo d u r a n t e veintisiete años y e n a l t o meses. Este, poseído totalmente, por la locura amana, persigue a los católicos, cierra las iglesias, env í a .¡1 i l e - . i i c M o ,1 ( V r d e ñ a a cíenlo

81. En la era DXXVI. m u e r t o C i u n t a m u n d o , rema Fraseníiinuo d u r a n t e veintisiete años y cuatro meses. Este, poseído totalmente por la locura arriana. persigue a los católicos, cierra l.is igl.--

S

80.— 6 : PPbQ 1

rcíinauit: regnit í'aOl:

2

\ i i : xi |>.

U m - n c u s , . . l i n i u i í . Vi< r.. a. 47').

81.— b : PPbQ

U n c i i c o .. u - u o c a u i l . VKT., a. 479.

2

(iiinlaniiimlu

x x u ü : xxtribus Q.

8 ¡ i r r i i i s : anius M ¡ i palcr: seductor I . : l i l c r H; 10 f i n i u i l : linibit K.

9

c l a i u i l . VKT.. a. 497. 52?, 497.

misembililer: miscrauililcr K iiiinhi-

80.— I : BRNHAMGOTLsLm 1 d x i i ü : dxiii K N dxu AM ¡| himeneo: post hunericum I I ; 2 sutxedit g u n t a mundu.s: mortuo g u n t a m u n d u s N mortuo guntamundus catholicilb rcx sucrc.ssit in reg110 GO | rcgnans: regnauilquc GO; 3 anuís x i i : a. xi¡ + rcx isle... ubi incipit GO (cf. Mmmn. append. l l , 305) ¡ q u i : uní. .\ \\ ecclcsiae: -üs N: i reuocauit: laiocMt + penicloquc concilio unusquisque a b i i l in propria GO

81.— I : BRNHAMGOTLsLm 2 m o r t u o : definido GO 1 ; (rascmundus: transem- BAH ; ; regnat: regnauit GO regnans H: 3 x x u ü : x x u i d GO; 4 insectatur: insectatur H; 5 sardiníam: 303

IMIMIKI IIISIORIAi;

i li",i,i {'\\ rpiscopos i i n l l i t . Apiul ( ' a i Ihai'.inetii m o l i l u í .

I.AS HISTORIAS DI. IbIDORO DI. SliVIl.LA

ex orani Africana ecclesia cxx cpiscopos raittit. Cartilágine moritur. Cuius tcmpore Fulgentki.s Ruspensis episcopus in noslro 10 dogmate claruit.

veinte obispos de toda la iglesia a f r i c a n a . Muere en Cartaqo.

sias, envía al destierro a Ccrdena a cienío ve ; n!e obispos de loda la iylesia a f r i c a n a . Mucre en Canago. En su época brilló en nuestro dogma Fulgencio, obispo de Ruspe.

l'ost quem regnauit Hildiris ex 82. Aera DIJII post Trasemunlilla Valentiniani imperatoris genidum 7i Ildiris Unerici filius ex Vatus a Geiserico captiuata, quae lentiniani imperatoris filia gcnitus Himeneo filio suo fuerat iuncta, rcgnat anuos va mensos ni. Iste regnauitque Hildiris annis vn et ni 5 sacramento a dccessorc suo Trasemcnsihus. Iste sacramenlo a praemundo obstrictus ne catholicis in decessore suo Trasemundo fuerat regno suo aut ecclesias aperiret aut obsírictus, ne catholicis in regno priuilegia restitucret, prius quam suo ecclesias aperiret aut priuilcgia regnaret, ne religionem sacramenti reslituerct, priusquam regnarct, nc 10 uiolaret, praecepit sacerdotes casacramenti religioncm uiolarcl, tholicos ab exilio reduci et ecclepraecepit sacerdotes catholicos ah sias aperiri. Quem Gilimer adexilio reduci et ecclesias aperiri. sumpta tyrannide regno priuat ct Quem Gilimer adsumpta tyrannidc cum filiis carceris custodia inanregno priuauit et cum filiis carceris 15 cipat. custodia mancipauit.

Después de éste, fue rey Hildiris, nacido de la hija del emperador Valenliniano, hecha prisionera por (iciserico, que había sido unida en m a t r i m o n i o a su hijo Himeneo, y reinó H i l d i n s siete años y I res meses. Rslc había sido obligado por su predecesor Trasemundo bajo jt>r a m e n l o a no a b r i r las iglesias a los católicos en su reino, n i a rest i t u i r l e s su-, p r i v i l e g i o s , y para r.o violar el res|)í_'lo . i :ap,rado al ¡ni'an i e u l o , a u l e s de r e i n a r mando que l l a m a r a n del e x i l i o a los sjieer.lo 1 : 1 -, católicos y (|ur a b i i i ' i a n sus Í!' ! esias ( i i h i i i f i o , u s u r p a n d o rl p.).k'i, lo privó del reino y lo lu/o (.u-,'0 d i a i en la eaiccl j u n i o con sus lujos

82. !.'.:i. !a era D I . I H I , después de Trasemundo, reina Ildiris. hijo de Unerico, nacido de la hija del emperador Valentiniano, liuranle siete años v tres meses.

posl T i n s i ' i n i i m l i n n

lisie, obligado por su predecesor Trasemundo mediante juramento a no abrir a los católicos sus iglesias en su reino ni a restituirles sus privik-gios, para no violar el respeto sagrado a! j u r a m e n t o , antes de rein a r mandó que llamaran del exilio ,i los sacerdotes católicos y que se a i i r i . T a n s i ] ; iglesias. Gilimero, asm pa:i;lo el poder, lo priva de su reino y lo hace cu-üodiar en la cárcel, j u n t o con sus hijos.

i n a n c i p a l . VlC'I'., a. 523,

-;i RNOMGO; 7 cartilágine: carthaginem spartariam G