• Author / Uploaded
• blue

Citation preview

HANS H. ORBERG

LTN{GVA TATTN{A PER SE ILLVSTRATA

BXERCITIA LATINA

I

INDEX LECTIONVM Cap. I Léctió I: ex. l-3 Léctió II: ex.4-7 Léctió III: ex. 8-10 Léctió grammatica: ex. I I Cap.

1

7 8

9

II

Léctió Léctió Léctió Léctió

I: ex. 1-4 II: ex. 5-9 III: ex. l0-11

l0 l0

grammatica: ex. 12-13

Cap. III Léctió I: ex. l-2 Léctió II: ex. 3-5 Léctió III: ex. 6-10 Léctió grammatica: ex. l0

t2 t2 IJ

13

t4 l5

Cap.IV

Léctió I: ex. l-4 Léctió II: ex. 5-9 Léctió grammatica: ex.

t5

10-ll

t6 l'l

Cap. V

Léctió I: ex. l-5 Léctió II: ex. 6-8 Léctió grammatica: ex. 9-11 Cap.

20

22 z.J

a^

12

VII

25 25

26 21

Cap. XIII Léctió I: ex. 1-4 Léctió II: ex. 5-8 Léctió III: ex. 9-l l Léctió grammatica: ex. t2 Cap. XIV Léctió I: ex. l-3 Léctió II: ex.4-6 Léctió III: ex. 7-10 Léctió grammatica: ex.

Léctió I: ex. l-4 Léctió II: ex.5-7 Léctió III: ex. 8-11 Léctió grammatica: ex. l2-15

28 28 29 30

Cap.IX )¿ JJ

9-l

I

34

Cap. X

Léctió I: ex. 1-3 Léctió II: ex.4-'7 Léctió III: ex. 8-10 Léctió grammatica: ex. I I

35

36 .Jt 38

ll

Léctió III: ex.7-9 Léctió grammatica: ex. 10

XVI

l-3

XVII

l-3

Cap. XD( Léctió I: ex. l-4 Léctió II: ex.5-1 Léctió III: ex. 8-l I Léctió grammatica: ex.

A'

43 45

46 48 49 50

5l

54 55

56 56 57 58

60

6l 62

62

Léctió II: ex.4-7 Léctió III: ex. 8-11 Léctió grammatica: ex. l2 Cap. XVilI Léctió I: ex. l-5 Léctió II: ex. 6-11 Léctió III: ex.12-14 Léctió grammatica: ex.

4l

59

Léctió II: ex.4-7 Léctió III: ex. 8-11 Léctió grammatica: ex. 12 Cap.

39

40

53

Léctió II: ex.4-6

Cap.

38

52

Cap. XV Léctió I: ex. 1-3

Léctió I: ex.

VIII

Léctió I: ex. 1-5 Léctió II: ex. 6-8 Léctió grammatica: ex.

Cap. XII Léctió I: ex l-4 Léctió II: ex.5-12 Léctió III: ex. 13-16 Léctió grammatica: ex. 17-20

Léctió I: ex.

Léctió I: ex. l-3 Léctió II: ex.4-6 Léctió III: ex. 7-10 Léctió grammatica: ex. l1 Cap.

t9

VI

Léctió I: ex. l-5 Léctió II: ex. 6-l I Léctió grammatica: ex. Cap.

l8

Cap. XI Léctió I: ex. 1-4 Léctió II: ex. 5-7 Léctió III: ex. 8-l I Léctió grammatica: ex. 12-13

15-16

63

64 66

64 65 67 68

71

12

t2

-a t3 74

Cap. XX

Léctió I: ex. 1-4 Léctió II: ex. 5-7 Léctió iII: ex. 8-10 Léctió grammatica: ex. Cap.

/J 76 77 11

XXI

Léctió I: ex. 1-4 Léctió II: ex. 5-8 Léctió

III: ex.9-12

Léctió grammatica: 13-14

79 80 81

83

XXII

Cap.

Léctió I: ex. 1-4 Léctió II: ex. 5-7 Léctió grammatica: ex. 8-10

84 85 86

XXII

Cap.

Léctió I: ex. l-3 Léctió II: ex.4-6 Léctió III: ex.1-11 Léctió grammatica: ex. 12-13 Cap. XXIV Léctió I: ex. l-4 Léctió II: ex. 5-8 Léctió grammatica: ex. 9-10 Cap. XXV Léctio I: ex.

l-2

Léctió II: ex. 3-5 Léctió

III: ex.6-9

Léctió grammatica: ex. 10-11 Cap. XXVI Léctió I: ex. l-3 Léctió II: ex.4-6 Léctió III: ex.7-9 Léctió grammatica: ex. l0-11 Cap.

78

87 88 88

90

91

92 93

94 95

96 91

98 98

99 100

XXVI

l-3 II: ex.4-6

Léctió I: ex.

101

Léctió

102

Léctió III: ex. 7-10 Léctió grammatica: ex. l1-12

fléctió -ónis./< legere]

103

104

Cap. XXVII Léctió I: ex. l-3 Léctió II: ex.4-6 Léctió III: ex. 7-10 Léctió grammatica: ex.

ll-12

Cap. XXIX Léctió I: ex. 1-3 Léctió II: ex.4-6 Léctió III: ex. 7-10 Léctió grammatica: ex. 1l Cap. XXX Léctió I: ex. l-3 Léctió II: ex.4-'7 Léctió III: ex. 8-11 Léctió grammatica: ex. l2-13 Cap. XXXI Léctió I: ex. l-3 Léctió II: ex.4-6 Léctió III: ex. 7-10 Léctió grammatica: ex.

110 111

lt2 113

tt4 114

l15 1r7

ll8 1\9

ll-12

Cap. XXXU Léctió I: ex. l-2 Léctió II: ex. 3-6 Léctió III: ex. 7-11 Léctió grammatica: ex. 12-13 Cap. XXXII Léctió I: ex. 1-3 Léctió II: ex.4-6 Léctió III: ex.'7-ll Léctió grammatica: ex. 12-14 Cap. XXXIV Léctió I: ex. l-3 Léctió II: ex.4-6 Léctió III: ex.7-9 Léctió grammatica: ex. l0-11 Cap. XXXV Léctió I: ex. 1 Léctió II: ex.2 Léctió grammatica: ex.

106 107 108 109

3

ll9

121 121 122

tz3

t24 125 126 127 129

130 130 r31

L)Z 134 134 134

In omni disciplina infirma est artis praeceptio sine summa assiduitate exercitationis ( Rh eto

ri c a ad

H erennium III.40)

NOTAE

abl. acc. áct. adi. adv. cet. comp. coni. dat. oecl. dép. ex. f., Gm. fut. gen. imp. imperf. ind. inf. m., masc. n., neutr. nóm. p. paf. pass. perf. pers. plür., pl.

ablátivus accüsátivus

Activum

adiectilum adverbium céted -ae -a

comparátiws coniünctivus dativus cecllnauo dépónéns

exercitium ÍEmininum

futürum genetivus imperátivus imperfectum

indicátivus

infinitivus masculinum neutrum ndminátivus página

participium pass¡vum

perfectum persóna

plürális

plusquamperf. pliisquamperfectum

pos. p¡aes. sing., sg. sup. voc. ll , 2, 3, 4l 1,2,3 E | /
novus] et liber 2. Numerus lib_ Latinórum magnus est. 3. 'LTNGVA LATTNA' est _ lib_ tui Latini. 4. In I-lNcve LATINA sunt multae (pág. l, 2,3, céterae) et multa capitul_ (cap. r et rr et rrr et ). 5. Numerus capitul est magnus. 6. IMPERTVM ROMANVM est capitul primum. 7. Titulus capitul primi est 'IMPERTVM ROMANVM'. 8. In capituló primó mult vocábul sunt. 9. Numerus vocábul rnugnur .rt. 1.

novus página

?"

1. Cornélius: "Centum servi! Magnus est numerus servórum

Exercitium antiquus céteri -ae -a

?"

2. lülius: "Médus nón est filius ---3. Cornélius: "Estne Délia filia "Délia 4. Iülius: nón est filia 5. Comélius: "suntne ancillae-_ Délia et Syra?" 6. Iulius: "Délia et Syra sunt ancillae 7. Cornélius: "Qui sunt 8. Iülius: "Filii sunt Marcus et Quintus." 9. Cornélius: "Quot servi sunt in ?" 10. Iülius: "ln familiá sunt centum servónrm est centum. Familia magna est."

_

10. Róma est vocábul_ primum capitul_ 11. R est iittera prima vocábul primi.

prim_.

Léctió grammatica (versus 93-l 2I)

Exercitium

l.

12

Sentus vocábulum masculinum est Ancilla vocábulum

masculinum (masc., m.) Gmininum (Íém., f.) neut¡um (neutr., n.)

est. Oppidum vocábulum est. 2. Puer nón est vocábulum fémininum, sed

masc. -us (-r)

3. Servus et dominus vocábula

fém. -¿r neütf. -um

4.

sunt; fluvius quoque

Ancilla et domino tocabr,la

swt; tnsula quoque

5. Oppidum et imperium vocábula

sunt; exemplum quoque

Ro*o, . "tt' _ Rómln 8. Neutrum: imperi Rómaf

6. Mascul-1num'. r47 7. Fémininum : Jdmín

.

Exercitium l3 genetivus (gen.) cino nlilr masc. -órum ÍEm. -arum neutr. -órum

-t -ae -l

I. Iulius pater Marcl est: Marcl

_est.

2. Iulius pater lulige est: Iuliae quoque 3. Iulius dominus serv[est: servl

est.

singuláris est.

4. Iulius dominus servdtum esi: servórum est 5. Aemilia domina ancillge est: ancillge 6. Aemilía domina ancillsrum est:ancillarum est I . Titulus capitull est FAMILIA R)MANA : capitull est.

8. Numerus capítulgyum magnus est:

capitulqttln est

t2

est.

EXERCITIA 1_4

CAP.

serv_

9. Genetivus: singuláris setn_) plürális plurális ancill. 0. Genetivus: singuláris anci I I I l. Genetivus: singuláris capitul_ , plurális capitul

_,

I

CAPITVLVM TERTIVM

l-21)

Léctió prfnta (versus

Exercitium

Cap.

Lecflo I

1

LIn

hrimñ annf frFa

Iulia, Márcus, Quintus.

z. lulla : "Lalla, lalla!" Iülia 3. Marcus laetus nón est, Márcus 4. Márcus Iuliam Iulia nón cantat, sed 5. _ 6.

Márcus

est. est.

7. lülia: "L,hi est mater?-'Iulia Aemiliam nón 8. Iülia

"Mamma!"

Aemiliam 2

Má¡cus Iüli_ pulsat. 2. Márcus Quint nón videt, sed Quintus Márc videt. ¿'ql-,id? Má..l:s puell- pulsat?" 3. Quintus: 4. Quintus Márc_ pulsat, et Márcus pulsat Quint_. 5. Iulia nón videt Aemili_ 6. Iülia Aemili_ vocat: "Mamma!" pulsat. 7. Márcus irátus Iüli_ pulsat!" 8. Iülia: "Mamma! Márcus 1.

Léctió secmda (versus

iam irátus laetus persóna

ridet scaena

venit videt vocat

9. Aemilia

Exercitium

cantat

plórat pulsat

:"Hahahae!"

'-*-

III

2248)

-um mé

Lecno

Exercitium 3 1. Iülia cant_, et Márcus eam puls_! 2. Iam Iülia nón cant_, sed plór_. 3. Iülia Aemiliam nón vid ; Iulia Aemiliam voc_. 4. Aemilia ven_ et interrog_: "IJbi est Iülius?"

lt

-ar -et

-lt

respond_: "Pater dorm_." 6. Quinlus Iulium voc_. 7. Iulius dorm_ neque Quintum aud_. 8. Marcus rid_, quia Iulius nón ven_. 9. Aemilia Márcum verber 5. Márcus

Exercitium 4 1. Aemilia Quintum

:

"Quis mé vocat?"

dormit

2. Quintus

tulla plorat/ ,"Iü-haplórat,

Quintus 5.Aemi1ia:..Márcuspuer-est![-IbiestIü1ius?', est, sed Márcus _ est." 6. Quintus: "Pater nón _ 7. Quintus Iulium vocat; Iülius _ [: Quintum] nón _. neque té audit." 8. Márcus: "Pater _

4.

9. Iülius Quintum nón audil 10.

I

venit.

Aemilia Márcum

: tuxtaxl

l. Márcus plórat. Iülius Márcum

12.

Márcus nón

audit cür

puer

_;

sed puer

IJ

iam Iulius nón

improbus est.

eam eum

hic improbus interrogat neque

probus quia respondet te

verberat

III

CAP.

III

EXERCITIA 5-8

Exercitium cur? quia

5

Exemplum: Cür Iülia cantat? Iülia cantat quia laeta est.

l. Cür Márcus Iüliam pulsat? ... 2. Cür Iülia plórat? ... 3. Cur Márcus ridet? ... 4. Cur Iülia nón pulsat Márcum? ... 5. Cür Aemilia venit? ... 6. Cür Iülius Quintum nón audit? ... 7. Cür Márcum verberat Aemilia? ... 8. Cür Márcus plórat? ... 9. Cür venit Iulius? ... Lecno

III

Léctió tertia (versus 49-32)

Exercitium -us

I

l-é Itc

e_

Aemili

eum | -it

tl

leam

Iüli_

Iuli

pulsat, quia cantat. 2. Iúli_ plórat, quia Márcus pulsat. 3. Iulia vocat. Aemili venit. 4. Aemili Qu-rnt_ videt et interrogat: "Quis vocat?" 5. respondet: vocat." 6. Aemilia; "Ubi est Iülius?" Aemili nón videt. 7. Quint_ vocat: "Pater!'8. nón audit. 9. Aemili iráta verberat. 10. Márc_ plórat, quia Aemili verberat. I l. audit, et u*it. 12. Iülius et et et videt.

-^*t*"'t-' I

6

l. Márc_

l-um l-at l-rm I-Ff

"Iüli

Quint

I I

e

Iuli_ Iüli Quint Márc_ Iuli Mlrc Aemili

_

Iüli

e

Márc_

Iüli Quint est.parv_ puell pulsat!" Iüli irát puer_ improb_ verberat. puell Iüli

13. Aemilia: "Márc_puer improb_ 14. Quintus: "Márc_ 15. 16. est prob_. -us qui l-um -a quae -am |

-ul I

l:'-lt |

-us quem -us -at

-aquam

I

|

l-" I l-:t l-tr

Exercitium 7 L Puella _

Márcus pulsat est Quintus.

_ parva puella est, Aemiliam vocat. 8. Aemilia, Iülia vocat, venit. 9. Aemilia, _ máter est liberórum, filium improbum 7

.Inlia,

10. Filius 11. Quintus, 12.

_ Iulius, 13. Márcus, _ t4. Iülius, 15. Puer

Exercitium quis?

quem?

-us -a

-um -am

cantat laeta est.

_ puellam pulsat improbus est. _cantat, puella proba est. _ puer improbus est, puellam et puerum pulsat. _ Márcus pulsat est lülia.

2. Puer 3. Iülia, 4. Márcus, 5. Puella 6. Puer

Aemilia verberat est Márcus. filius probus est, Iülium vocat.

Quintus vocat, nón venit. Aemilia verberat, plórat. iam nón dormit. puerum audit. Iulius audit est Márcus.

8

l. Quis lüliam pulsat?

...

2. Quis plórat? ... 3. Quis ridet? ... 4. Quem Quintus videt? ... 5. Quem Iülia vocat? ... 6. Quis venit? ... 14

verberat.

EXERCITIA 9_IO / I_2

CAP.

III / IV

7. Quem Aemilia interrogat? ... 8. Quis vocat Iülium? .. 9. Quem Aemilia verberat? ... 10. Quis iam plórat? ...

I

l.

Quem audit lulius? ...

12. Quem

Iülius verberat?

...

Exercitium 9

_ Iuliam pulsat? Márcus Iüliam pulsat. _Márcum videt? Quintus Márcum videt. 3._ Quintus pulsat? Márcum Quintus pulsat. 4. _ Aemiliam vocat? Iülia Aemiliam vocat. 5. _ Aemilia interrogat? Quintum Aemilia interrogat. 6. _respondet? Quintus respondet. 7. vocat Quintus? Iulium vocat Qurntus. 8. verberat Iülius? Márcum verberat Iülius. 1.

quis? quem?

2.

Léctió grammatica (versus 83-1 I8)

Léctió grammatica

Exercitium l0 Exempla: Qutnt4¿ Marcym videt. Marc4¿ Qutntym nón videt Iulia Aemiliam vocat. Aemilia Iuliam audit. 7. Qutnt4¿nóminátivus est. Marc4m est 2. Qurnt4m accüsátivus est. Qurnt4;est est. Aemiliam -t. Iuila est.

nóminátivus (nóm.)

+. lutnm 5. Nóminátivus'.

nóm. -us

Aemilia Mdrcus. Accusátitus. Marc ó. Nóminátilus: Aemilia. Accüsátivus: Aemiti 7. Accüsátivu s'. Iulium. Nóminátivus: ,l¿rii 8. Accusátivus: Iüliam. Nóminátivus: Iuti . 9. Nóminátivu s: puer imp ro bus. Accüsátivus : p u er _ est.

10. Nóminátivtrst parva puel/a. Accüsátivus'.

CAPITVLVM QVARTVM Léctió prlma (versus

Exercitium

l.

r:

llt:-

5. 6.

v: vr:

7. 8. 9. 10.

-um fEm.

nóm. -a

_. pary_ puell_. imp rob

acc.

-am

IV

Léctió

I

I

decem

duo novem octó quattuor quinque

vil:

septem sex trés unus

vrr: IX:

x:

Exercitium

masc

Cap.

143)

z. |: 3.

est.

accüsatiws (acc.)

2

l. Quot

sunt II et II? II et il sunt 2. Quot sunt III et III? ... 3. Quot sunt IV et IV? ... 4. Quot sunt V et V? ... 5. Quot sunt Il et III? ... 6. Quot sunt III et IV? ... 7. Quot sunt IV et V? ...

3+3=6 4+4=8 5+5=10

2+3:5 3+4:7 4+ 5:9 15

tr.)

CAP.IV

abest absunt adest adsunt elus habet

numerat nummus pecunla rürsus sacculus salütat salvé SUUS

tacet

tantum

EXERCITIA 3_6

Exercitium 3 l. In sacculó Iulii

est

2. Iülius pecuniam in vacculó

3.Insacculó [:Iülii]mrlrrltl .fi¡rr¡v, v,sunt. pecüniam : vr, Vrr, Vrrr, rX, X.,, Decem ?;, Iulius pecUniam suam numerat: ,1, II, III..... x.,, Iülii nón centum, sed 1. -1.--_ decem nummi sunt. 8. Iülius: "LIbi est servus meus?" I¡liuslemlm 4. Iülius 5. Iulius: "Quid? 6.

Dávum nón videt.

Davus 9. Médus non aUesq Médus 10. Dávus venit. Iam duo ; céteri servi ..Salvé, rI l. uavus Dávus domlnum dominum domine!" .-: rz. 12. lullus Iülius lJavum Dávum sal¡tat: salutat: "Dáwer Trhi ac+ 13. Dár.rrs nón respondet: Dal,us

servi-

Exercitium

4

l.

Quot persónae adsunt in scaená primá? ... 2. Quot viri et quot fEminae adsunt? ... 3. Quid Iülius in sacculó habet? ... 4. Centumne nummi in sacculo sunt? ... 5. Adestne Dár,us? ... 6. Quot servi adsunt? ... 7. Quis est seryus qui adest? ... 8. Quem vocar Médus? ... 9. Quem Dávus salutat? ... 10. Quot servi iam adsunt? ... LECfiO II

Léctió secunda (versus 44-95)

Exercitium elus suum -am -ó

pecunig eius pecüniam eius sacculus eius

sacculum eius in sacculó eius pecüniam suam sacculum suum rn sacculó suó

5

Exempla: Iulius pecuniam suam numerat. Médus pecüniam eius [: Iülir] habet. l. llbi est pecunia Iülii? pecünia 2. Iulius pecuniam in mensa-pOnit.

pecüniam- [: Iulii] videt. Servus adest.

3. Aemilia 4. Adestne servus Iulii? 5. Iülius servum ó. Dávus venit et 7. Dávus sacculum

videt.--

dominum salütat. _-n -O*a pOnit. 8. In-sacculO -pecunia nón est: sacculus 9. Dávus nullam pecüniam in sacculó habet_-[:

10. Iulius únum nummum in sacculó 11. Iülius: "Süme sacculum tuum!" Davus 12. Médus nón pecüniam, sed Iülii in

vacuus est.

Dávi] pónit.

saccrlum .u..ulo---

.--

Exercitium 6

1. Médus Dávum vocat: .,Dáv !" 2. Dávus Médum interrogat: .euid est, Méd ?.' l. Médus: "St! Tacé, Dáv ! Dominus adest. 4. Servus dominum salutat ..Salvé, domin !.. 5. Dominus seryum salutat: ..Salvé.

serv

f.

ó- Iülius: "LIbi est pecünia mea, Dáv ?" 7. Dávus: "Ecce sacculus meus, domin 8. Iulius: "Discéde, serv !" 9. Iülius Médum vocat: .lr,féd_! Veni, improb_

bon

16

serv

!,'

sumit.

Iruil.t.

EXERCITIA 7-IO

Exercitium 1.

CAP.

7

Iülius Médum interrosat: "Ubi sunt nummi mei?" Médus

accüsat

verbum respondet. Médus Dávum

baculum

Dávus:

discedit

"

: "In sacculó DávI sunt nummi tui!" sacculus meus." Dávus sacculum suum in

póntt. 4. In sacculó Dávi nülla pecünia est: sacculus 5. Dávus servus _ [: probus] est. ó. lülrus unum nummum in sacculó Dávi 7. Dávus laetus sacculum suum et 8. Quid Médus videt in ménsá? Médus uidet. 9. Médus baculum, in ménsá esÑidet et discedit. 10. Médus discédit, quia _ pecuniam domini--lulit habet.

bonus

is ménsa

nullus ponit quod sümit vacuus

Exercitium 8 1.

2. 3. 4. 5. ó.

Iülius: "Dár'um voc_, Méde!"

Médus Dávum voc_: "Dáve, ven_!" Dálus ven Médus: "Salüt dominum!" Dálus dominum salut . Dominus: "Tac_ et aud_, serve!" Servus tac e-taud Dominus: "Respold , sewe!" Servus responcl- . Dominus: "sacculum fuum in ménsá pón !" S-err,r-ls sacculum suum in ménsá

[1]

-á

t-l

-Á v

-et

[3] -e [4] -i

-tL

trl

i+

pón_.

7. Servus: "Vid_, domine: sacculus meus vacuus est." Dominus sacculum vacuum vid_. 8. Dominus: "Sum_ sacculum tuum et discéd !" Servus sacculum suum

sum_ et disced_.

Exercitium 9

l. Quot persónae adsunt in scaená secundá? ... 2. Quem Médus accusat? ... 3. Quid Dávus in ménsá pónit? ... 4. Quot nummi in sacculó Dávi sunt? ... 5. Estne Dávus senr¡s improbus? ... 6. Cür Dávus laetus discédit? ... 7. Quid Médus videt in ménsá? ... 8. Adestne Médus in scaená tertiá? ... 9. Cur Médus abest? ... 10. Num Médus servus probus est? ... Léctió grammatica (versus 99-122)

Exercitium

Léctió grammatica

10

Exempla: Médus Davumvocat: "Davg! " Servus dominum salutat: "Salvé, domine!" l. Davgnón nóminátivus, sed est. 2. Domine quoque _ est. 3. Nóminátivus: Ddvus. Vocátivus: Dav 4. Nóminátivn s: dominus. Y ocátlvus'. domin 5.

Vocátiws: Méde. Nóminátttus: Méd

6. Nóminátivus: selv¿l.s. Vocátivus: serv-. 7. Nóminátivus Marcus. Vocátivus: Marc_. 8. Vocátivus: Qutnte. Nóminátivus: Qutnt_. 9. Nóminátivus: -us. Vocátivus: -

I/

vocátivus (voc.) nóm. -us voc. -e

IV

CAP. IV / V

EXERCITI;\

ll I l-2

Exercitium l1 imperátiws (imp.) indicátirus (ind.) [1] imp. -a ind. -at

l2l

imp. -é

ind. -et [3] imp. -e ind. -it

[4] 1mp. -¡

ind. -il

Exempla: Dominus: "Salutqmé!" Servus dominum salutql. Dominus: "Tacé et audl!" Servus tac{et audü. Dominus: "Discéde, serue!" Senus discédit. I. Salutqtr indicátivus est. Saluta est 2. TacQ et audQ nón imperátivus, sed 3. TacQ et audlnón indicátilr¡s, sed est. 4. Discéde quoque est. Discédl 5. Indicátilus: vocat. Imperátilus: voc_. 6. Indicátir.us : videt. Imperátivus: vld_. 7. 8. 9. I 0.

on_.

Imperátir.us: pone.Indicátil'us: p Imperátivus'. v enl. Indicátivus: ve¡r

Indicátirrs'. aud¡t. Imperátivus: aucl Indicátivu s: s umi t. Imoerátivus: sdtn Indicátivus: -af. Impe;átiws: -

I l. 12. Indicátilts: -ef. Imperátiws: 13. Imperatinrs: -e. Indicátivus: -

14. Imperátirus. -r. Indicátivur,

Cap. V Lecno

Léctio prlma (versus

Exerciüum -i -ós -ae -ás

amat aqua

átrium cubiculum cum etiam fenestra foedus habitat hortus

lilium násus

óstium

perisflum pulcher

.

-

.

CAPITVLVM QVINTVM

I

-us -um -a -am

-

.

146)

1

abest; dominus serv vocat. 2. Serv_ absunt; dominus seru-rocat. 3. Ancii abest; domina ancill vocat. 4. Ancill absunt; domina ancill vocat. 1.

Serv_

5. 6. 7. 8. 9.

Márc_

et

Quint_ fili_ Iulii

sunt.

Iülius nón un fili , sed duós fili habet. Iülia fili_ Iulii est. Iülius nón duás fili_, sed un_ fili habet. Iulius numm_ su_ numerat: in sacculó sunt decem numm 10. Iülius ün_ numm_ in sacculó Dávi pónit. 11. Iam ún_ numm_ in sacculó Dávi est. 12. Dál'us ún_ numm habet. Iulius mult numm habet 13. Bacul Iülii in méns.a est; Medus bacul_-videt. 14. Iulius interrogat. Médus nüll verb respondet. 15. In hortó sunt mult_ ros mult l-tli 16. Iulia mult_ ros_-et -utt_ -ertiti videtG trorto.

Exercitium

2

l. Iulius in magná _

habitat. 2. Iülius magnam villam cum magnó habet. 3. Iülius familiá suá in villá 4. In hortó sunt et mrilta 5. Hortus Iülii estrnugnus 6. Násus Syrae nón pulcher, sed est. 7. Syra fémina nón est, quia magnum et foedum habet 8. Iulius quia pulchra et proba ÍEmina est. 9. Iulius , r"d cu- -ugttffu-iliá in;illa habitat. 10. In villá duo et multae fenestrae sunt. I 1. In átrió nullae sunt. 12. Impluvium in est. In impluvió est. 13. In est pan'us hortus.

_

_

multae eq

_ Aemiliam _, nott _ _ _

_

*_-

_

18

EXERCITIA 3-6 14.

Iülia in

CAP. V

parvó

dormit;

Márcus

parvó cubiculó dormit.

[:

M. quoque] in

rosa sólus

villa

Exercitium 3 I. Iülius in villá habit 2. Iülius et Aemilia in-villá habit 3. Aemilia trés liberós hab 4. Iülius et Aemilia trés liberos hab

[1]

-at

[4]

-it

[2] -et

-ant -ent

-iunt

am

5. Aemilia Iülium et Iulius Aemiliam am 6. Iulius et Aemilia liberos suós am 7. Servi dominum et dominus servós salüt 8. Dominus imper-; servr 9. Puella cant_. Pueri nón sed rid

salüt

par_ cant_,

10. Márcus in parvó cubiculó dorm I l. Iulius et Aémilia in magnó cubiculO dorm

Exercitium 4 L Iülius in magn_

sery_.

vill_

habitat cum

Aemili

et cum

Iüli

2. Iülius et Aemilia crlm Márc_ et Quint_ et in 3. Iülius villam cum magn_ hort_ habet. 4. In hort_ multae rosae sunt. 5. Iülius hortum habet cum ros 6. In multae villae cum m-agn_ hort_ sunt. 7. In hort_ villárum sunt rosae. 8. In Italiae magna átria sunt. 9. Iülius villam cum magn_ áhi_ habet. 10. In átri_ impluvium est; in impluvi_ est aqua-

liber_

vill

et

-ó

-is

-á

habitant.

mult

Itali

vill_

Aemili

11. Iülius cum in 12. Márcus et Quintus in

Exercitium

magn_ cubicul_ dormit.

parv_ cubicul

dormiunt.

5

l. llbi habitat Iülius? ... 2. Num Iülius sólus habitat? ... 3. Quot filiós et quot filiás habet Iülius? ... 4. Quot servós habet? ... 5. lfbi sunt rosae et lilia? ... 6. LIbi est impluvium? ... 7. Quot fenestrae in átrió sunt? ... 8. tlbi dormit Quintus? ... 9. Servi ubi dormiunt? ... i0. Estne Iülius in villá? ... 11. Estne Aemilia in oppidó cum viró suó? ... 12. Sólane est Aemilia in oerisñló? ...

Léctio secunda (versus 47-105)

Exercitium

6

Médus servus est; dominus est Iülius. 2. Médus et Dál.us servi sunt; dominus est Iülius. 3. Servi dominum suum vident et _ salutant. 4. Dominus servós suós videt et saiutat. 5. Syra ancilla est; domina est Aemilia. 6. Syra et D€lia ancillae sun-q domina est Aemilia. 7. Ancillae dominam suam vident et salütant. 8. Domina ancillás suás videt et --salutat. 9. Estne sóla Aemilia? _ sóla non est, liberi cum sunt. 1.

l9

Léctió

II

ls

ll

id

ea

eum eós eam eAs eius eórum eárum

eó ed

lis

EXERCITIA 7_9

CAP. V

_ Aemiliá? máter

_

10. Estne sólus Iülius? Neque sólus est, seryi cum sunt. I l. Suntne ancillae cum cum dominá nón sunt. 12. Iülia in perisftó est; est. "urn sunt. quoque in perisfló 13. tlbi sunt pueri? 14. Liberi sóli nón sunt: máter cum est neque ab

_

_

-

_

discédit.

_

15. Hortus pulcher est, in sunt multae rosae. quoque pulchrum est; in 16. Estne pulchrum perisflum?

hortus est. 17. Villa magna est; in

_

_

_

Exercitium

-á -at -é Í21 -et -e [3] -it -i [4] -it

nón magna sunt. quoque parva sunt.

7

Iulia ab Aemiliá discéd ; pueri nón discéd 2. Aemilia imperat: "Iüliam voc_, pueri!" 3. Pueri Iüliam voc_: "Iulia! Ven_!" 4. Iülia eós nón aud_ neque ven_. 5. Iülia puerós voc_: "Márce et Quinte! Ven_!" 6. Pueri Iüliam aud neque ab Aemiliá discéd 7. Quintus: "Ca.p_ rosás, Iülial" Iülia rosás carp_ et ex hortó 1.

-áte

-ant -éte

-ent -ite

-unt -ite

-iunt

panus

sunt multa cubicula.

18. Servi in cubiculis dormiunt: cubicula 19. Suntne parva cubicula liberórum?

[1]

_

cum quinque rosls.

ven_

Vid

8. Iülia: "Vid_ rosás meás, mamma! , pueri!" 9. Pueri rosás Aemilia: "Ecce puella pulchra!" 10. Iülia: , Márce et Quinte!"

vid_. "Aud

I

l. Márcus: "Máter

násum tuum foedum nón

plór_. rid tac_.

vid

!"

Márcus 12. Iülia . Aemilia: "Tac_, Márce!" 13. Márcus nón Márcus et Quintus pueri improbil" Pueri 14. Aemilia: 15. Iülia: "Süm_ rosás, mamma, eásque in aquá pón_!" lulia? Ea ünam rosam süm_ et discéd 16. Quid 17. Aemilia: ! céterás rosás eásque in , pueril aqua 18. Pueri rosás , et rosás in aquá 19. Aemilia: ancillae!" Ancillae

rid_. tac_.

"Tac_,

ag "Discéd Ag pon_l süm_, discéd "Ven_, pueri? Ag 20. Aemilia: "Quid ag ab

Exercitium 19

cum -a

ex 1nl

slne

| I

-tt

I

Léctió grammatica

accüsátivus singuláris et plurális

Süm_

ven_.

,Délia!

pón_.

Discéd

et

interrog

8

_ perisfl_ est _ liber_, sed _ vir_ su_. 2.Iulia rosás _ hort_ videt et _ Aemili_ discédit. 3. Pueri _ Aemili_ sunt neque _ e_ discédunt. quinque ros_. 4. Iulia _ hort_ venit _ ün_ ros_ _ i_ discédit. 5. Rident pueri. Iulia _ 6. _ vill_ magnum átrium est _ impluvi 7. _átrt- puerr aquam súmunt _ impluvi rosásque _ aqu_ pónunt. quattuor serv_ , sed Aemili 8. Iulius _ oppid est _ 1.

Aemilia

Léctió grammatica (versus I 06-1 5 6)

Exercitium 9 Exempla: Iulius nón unum serv4nLsed multós sert,g;habet. Aemilia nón únam ancillam. sed multas ancíllg; habet. Vtlla non unum cubicul4nt sed multa cubiculqhabet. I. Servum nón nóminátivus, sed est. .Servos quoque est.

20

eós!"

EXERCITIA IO_I

CAP. V

I

2. Servg; nón accüsátivus singuláris, sed 3. Senum est accüsátivus 4. Ancillgm accüsátivus est. Ancillq; quoque 5. Ancillam est;

6. CubiculUUnóminátivus et

est.

sing. plur.

ancillg;

est

Cubiculg quoque

est.

7. Cubiculum nóminátivus et accüsátivus 8. Cubicula est et 9. Singuláris: nóminátivus seryus. accusátivus serv 10. Plurllis: nómrnativus se/-vl accusátivus .rel'v _. 1 l. Singuláris: nóminátivus ancillo, accusátivus ancll/ 12. Plurális: nóminativus ancillqg accusátivus an cil/ 13. Singuláris: nóminátivus et accüsátivus cubicul 14. Plüráhs: nómrnitivus et accusativus cubicul

-as acc. -um

-t -ós

nóm.

-¿7

acc.

-am

-ae -as

m. nóm.

est.

est.

_et

accúsátivus

nom. -um est.

acc.

-um

-a

.

Exercitium 10 Exempla: Cunt unó servó. Cunt multls servls.

ablátivus (abl.)

Cunt una atrcillQ. Cunt ntultts ancill¡;. Cum unó cubiculQ- Cunt multts cubiculg. l. ServQ nón nóminátivus, sed est. ¿. Servo singuláris est; seiv¡s 3. AncillQ ablátivus

sing. plur m. nóm. est

est' ancillts

est.

4. Cubiculó S.

S

in gu lari

est; s

:

nominátivus

s e

rv

-us -l

aDl. -o

i

abl.

n. nóm.

cubiculls esl

-l.r

nóm. -c

abl.

-a

-ts

-um

-ó

-¡J

us, abláttvusse,'y_.

6. Plurális: nóminátivus sery¿, ablátivus

serv_.

7. Singuláris: nóminátivus ancilla, ablatlus ancíll 8. Plurális: nóminátivus ancillae, ablátivus ancill -. 9. Singuláris: nórrinátrvus cubiculum, ablátivus cubicul 10. Plürálrs: nómrnátivus cubicula, ablátivus cubicul

Exercitium l1

l.

Voca imperátivus singuláris est vociite

imperátivus et indicátir.r¡s singuláris et plürális

est.

2. Vocat indicátivus 3. Vid¿ póng venl

est; vidQlg pontJg

venlte

est.

4. VideL ponll venit ven¡unt

plürális.

est;vocantesl

est; vidgnl!, ponunt.

_

_

est.

5. Imperátivus singuláris: canta, tac , ag_, aud_. 6. Imperátivus plurális: cant_, tac , ag_, aud_. 7. Indicátivus singularis: canfat, tac_, ag_, aud_. 8. Indicátivus plurális:

cant

,

tac

21

,

ag_, aud_

sing. [] imp. -a ind. -at vl tmp. -e ind. -et [3] imp. -e ind. -i¡ L4J rmp. -t ind. -i¡

plür -dte -ant -ete

-ent -ite -unt -rte

-iunt

CAP. VI

EXERCITIA 1_4

Cap. VI

CAPITVLVM SEXTVM

Lectro I

Léctió prlma (versus

Exercitium

ad

ambulat amicus ante apud autem

circum duodecim inimicus inter

lt

eunt

Iectlca rnalus

murus nam

porta

ponal post

prope quam quÓ saccus

tarr ümet UIICTUS

unde

vehit via

l. 2. 3.

I

Fláminia

145)

est

_ Ab oppidó _ Villa lülii

Rómam et Ariminum.

Tüsculum est, neque villam nón longa via est.

á Rómá.

_. oppidum

4. Iülius ab oppidó ad villam eum est. eum, 5. Villa est 6. Dominus et ouattuor servi ad villam dominus in est neque ambulat. 7. Servi in viá 8. Duo servi lecticam cum dominó portant. in 9. Syrus et Léander duós 10. _ venit Iulius? Ab oppidó venit.

_

_;

_

I l. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

_

21.

_Tüsculum

it Iülius? Ad villam it. Duo servl dominum ab oppidó ad villam [- portant]. quathror servi _ eum sunt. Dominus sólus nón est, _ is nón est cum dominóMédus nummós Iülii habet; Médus dominum irátum _.

Dálus [: sed D.] servus bonus Médi nón est. _ sunt. Dávus et Médus nón amlci, sed _ 19. Via Latina nón tam _ est quam via Appia. 20.In Rómánó antiquó sunt _ [xll] _. Médus serl't¡s

_

est.

Exercitium

múrus nón

_

longus est

circum Rómam.

2

l. Ilbi

est via Latina? ... 2. Quid est Capua? ... 3. Num fluvius Tiberis tam longus est quam Nilus? ...

4. Estne Tusculum procul á Rómá? ...

). ubl est vtlla lulll/

...

6. Ubi est Iülius? ... 7. Ambulatne lulius? ... 8. Quot servi apud dominum sunt? ...

9. Qui lecticam portant? ... 10. Quid portant Syrus et Léander? ... I 1. Quó it Iülius? ... 12. Unde

venit Iülius? ...

13. Cur Médus apud dominum nón est? ... 14. Suntne amici Médus et Dávus? ...

Exercitium 4! ante a- e- i- o- u- há/ab ante céteras

I¡tteras

3

_ villá, sed _ oppidó venit. _ Aemiliá et _ pueris discédit. _ ünó ad decem numerat, neque _ decem ad centum. _ dominó discédit, Dávus _ eó nón discédit. 5. Britannia est procul _ Italiá et _ Rómá. 6. Imperium Rómánum est _ Hispániá ad Arabiam et _ Britanniá ad l. Iulius

nón

2. Iülia 3. Iulius 4. Médus

Áfricam.

Exercitium 4

l. Via Appia 2.lnter 3.

est.

Dálus Médum nón amat: Dánrs

Villa Iulii

4. Inter

Róm_

est inter et Brundisi sunt viae. Circum multa oppid_ sunt müri. est prope nón longa via est. et

oppid

oppid_

oppid_ Tuscul_.

vill_

22

CAP. VI

EXERCITIA 5-8

su_ it. 5. Iulius ab oppid Tüscul_ ad vill_ 6. Dominus in lectic_ est inter du_ seru_. est. 7. Ursus est ante domin_, Dávus post e_ 8. Quattuor servi apud domin_ (: cum domin ) sunt.

-um -am -ós -ás -a

ad

ante post

lnter prope

vill_ est sine vir_ st' Iüli_. Aemili_ sunt neque ab e_ discédunt. I L Iülia ex hort_ ad Aemili_ venit cum quinque ros_ 12. Ab,nón c, ante litter_ a-, e-, i-, o-, u-, h-! 9. Aemilia in 10. Pueri apud

ab/a -ó

ex

ln cum slne

circum apud

Exercitium 5

L

Servi

_

2. Sacci _ 3. Saccus 4. Servus _

saccós podant sunt Syrus et Léander. servi portant nón parvr sunt. Léander portat est magnus.

qul

qul

quem

quós

magnum saccum porlat laetus nón est. servi vehunt est Iülius. [ülium vehunt sunt Ursus et Dávus 6. Servi dominus vocat ad eum veniunt. 7. Servi nón párent. 8. Dominus verberat servós _ dominus verberat improbi sunt. 9. Servi Médus in sacculó suó habet Iülii sunt. 10. Nummi 5.

Dominus

Léctió secunda (versus 46-95)

Exercitium 6

l.

Quó it Médus? Medus

Léctíó

Róm_

2. Unde venit Cornélius? Cornélius

3. 4. 5. 6. 7.

it, nam amica eius

Róm_

habitat.

Médus

Tuscul_

Róm_

Tüscul

it.

Comélius Róm_ Tuscul_ it. Iam Médus Róm_ apud amicam suam est. 8. llbi est Comélius? Tüscul est apud familiam suam.

Exercitium

7

Dominus nón ambul , sed á servis port_. 2. Iülius Aemiliam am_ et ab Aemiliá am_, 3. Iülius et Aemilia liberós suós am_ et ab iis am_. 4. Servi maii dominum tim_ neque á dominó tim_. 5. Quintus Márcum vid neque ab eó vid 6. Quintus Márcum puls_ et ab eó puls_. 7. Quintus Iulium voc_ neque ab eó aud_. 8. Pueri Iüliam voc_ neque ab eá aud 9. Equus Cornélium veh_; Iülius nón equó, sed lecticá veh_. sewi ambul_. 10. Domini veh_, 1.

I

l.

Féminae rosis

délect_. pón pón

12. Iülius nummós in ménsá 13. Nummi á Iülió in ménsá

Exercitium

I

Exemplum: Dominus servum 1.

quó? -um

Róm_ venit.

it, nam is Tuscul_ habitat. Unde venit Médus? Médus Tüscui_ venit. Quó it Comélius? Comélius

II _am

unde? -ó

ubi? -í _ae

[] -at

-ant -antur

-et

-ent -entur

-átur

Í21

-étur

-it -itur [4] -it -itur [3]

-unt -untur

-iunt -luntur

et numer et numer

vocal:

Servqg á dominó vocátur.

Ancilla dominum salutat: Dominus

2. Dominus á servis salütátur: Servi ... 3. Dominus servós interrogat: ... 4. Dávus accüsátur á Médó: ... 5. Dávus sacculum in ménsá pónit: ... o. lullus a vleoo Ilmetur - ... 7. Iulius Medum vocat = ...

z)

...

-u, -um

-al -am --:-'l I

-'l -ós -ae I -es

' ,--o- |

aD/a

-a -is

l-rur

L_ l-ntur I

-is

CAP. VI

EXERCITIA 9_12 8. Iülia á pueris vocátur: ... 9. Iülia puerós nón audit: ... 10. Pueri vocann¡r a Iüliá - ... 11. Servi improbi dominum irátum timent: ... 12. Servl improbi á dominó irátó verberantur: ...

Exercitium

9 1. Comélius equ_ vehitur.

-o

2. lülius lectic_ vehitur. 3. Iülia verb_ Aemiliae délectátur. 4. Dominus serlum improbum bacul_ verberat.

-is

5. Servi saccós umer_ portant. 6. Servi dominum lectic_ vehunt. 7. Médus vi Latin_ Tüsculó Rómam it.

Exercitium

10

l. Cornélius nón ambulat, sed _

amica

_

equus fessus

vehitur.

Cornélius habitat, prope Rómam est. 2. Tusculum, sunt. 3. Servi qui magnam lecticam portant Médi, quae Rómae habitat. 4.Lydia est Lydia: 5. Médus óstium óstium intrat et amicam suam salütat. 6. Médus

lnhat

_

pef pulsat

_

ubi

Exercitium 1.

_

"-!"

Lydiae

11

Ubi habitat Cornélius?...

2. Unde Comélius venit et quó it? ... 3. Ambulatne Cornélius? ...

4. Cür Médus equó nón vehitur? ... 5. Cür laetus est Médus? ... 6. Quae est Lydia? ... 7. Ubi Lydia habitat? ... 8. Cur Ursus et Dávus fessi sunt? ... 9. Cür Iülius fessus nón est? ... 10. Qui Iulium salütant? ... Léctió grammatica

Léctió grammatica (versus 96-139)

;^fir"'ñ

Exercitium 12 l. Amatur. amantur nón verbum áctivum,

l;^f

\

passivum (pass.) sing. plur.

[1] áct. pass.

-at

-ant -Atur -antur

l2l áct. -et pass.

[3] áct. pass.

[4] áct. pass.

-ent

-¿tur -entur

-it

-ttur

-it

-ttur

-unt -untur

-iunt -iuntur

est. est. est;vidQlu1. vid9n1417est

sed 2. Amal, amant nón verbum passivum, sed

3. Vidc!,

vidgyl¡quoqueverbum

_

verbum 4. Pónú, ponunt áctirum est; pónitur. pónuntur

_est. est aud-rlgl audtunnt _esf; voc_, tim_, veh_, aud_; plürális voc_) tim_,veh_, aud_. aud-; plürális 7. Passivum: singuláris voc_, tim_,veh-, voc_, tim_, veh_, aud_. -. 5. Aud!!, audtuü 6. Áctivum: singuláris

z4

CAP.

EXERCITIA I_5

CAPITVLVM SBPTIMVM

Cap.

Léctíó prrma (versus I -29)

Léctió

Exercitium 1 l. In perisryló Aemilia virum suum 2. 3. 4. 5.

lülia in cubiculó suó rosam ante násum Iülia nón ridet, sed elus sunl rn speculó videt. lulla ante oculós tenet et et in cubiculum Syra órt*- prtr"L lulra: "lntral Syra ostrum

-

rntrat.

6. Syra óstium post

sé

_.

7. Iülia: "Num násus meus foedus est?" Syra:

"

násus tuus

est'" ó. lulla se

9. Syra:

et Syra lacrimás eius videt.

oculós!

"

Exercitium

laeta!"

2

VII

I

apent claudit exspectat

ñrmósus lmmó lacrima lacrimat oculus speculum tenet

vertit

l. Quid agunt Márcus et Quintus? ... 2. 3. 4. 5. 6.

VII

Estne Aemilia apud filiós? ... Cür Aemilia laeta nón est? ...

Ubi est Iülia? ... Quid Iülia ante násum tenet?

...

Ridetne Iülia? ...

/. LUr lulla lacnmall

...

8. Quid Iulia in speculó videt? ... 9. Estne ñrmósus násus Iuliae? ... 10. Quis in cubiculum eius intrat? ... I 1. Cür Syra lacrimás Iuliae nón videt? ... 12. Quid Iulia ante Syram tenet? ... 13. Cur Syra oculós claudit et tacet? ...

Exercitium 3 est speculum. 1. Iülia in cubiculó suó est; ante _ tenet et _ in speculó videt. 2. Iülia speculum ante _

_

interrogat: "Estne foedus násus meus?" 3. Iulia post in speculó videt. 4. Syra intrat; Iülia videt; Iulia ante est. 5. Syra Iuliam ante interrogat: "Quid est, Iulia?" verlit, et Syra 6. Iülia claudit. 7. Iulius intrat neque óstium post claudit. 8. Iülius intrat et óstiárius óstium vocat el interrogat. 9. Dominus servum ad

_ _

_

Léctíó secunda (versus

_

_

_ post

Lecno

est.

2. Syra in cubicul Iüliae intrat. 3. Syra: "Veni in hort-, Iulia! In hort- sunt rosae." 4. In vill_ Aemilia virum suum exspectat. intrat; iam Iulius in átri_ est. 5. Iulius in vill_ 6.

Aemilia in

E¡ercitium

átri_

eum eam

_

3040)

Exercitium 4 l. Iülia in cubicul su_

cÁ

intrat.

5

-. Unde venit Iülius? ... l. Ubi servi lecticam pónunt? ... -:. Qui Iülium salütant ante óstium? ... : Quó Iulius et pueri intrant? ... z5

lI

in vill@ in villam in hortQ in hortr¡m in átrió in átrium

CAP.

VT

EXERCITIA 6-9 5. Quis óstium post eós claudit? ... flbi Léander saccum pónit? ... 7. Estne vacuus saccus Léandri? ... 8. Quid Iülius é saccó sümit? ... 9. Quid Iülius Márcó et Quintó dat? ... 10. Quid inest in saccó Syri? ... 11. Frliisne tantum Iülius mála et pira dat? ... 6.

12. Adestne Iulia? ...

Exercitium nón sólum... sed etlam... et... et... neque... neque...

6

l. Iülius nón

[:

Márcó _ -._

5._ Iülius _

_

III

_ .absunt: átrió

lls

l-um

-ae | -am

ei

iis

-

04)

7

Márc málum dat: oater málum dat. 2. Iülius Márcó et Quintó mála dat: pater fili.- mála dal 3. Dominus senum vocat et e málum dat. 4. Iülius Syr _ serv_ su malum dut. 5. Dominus servós vocatEi mála dat. 6. Dominus Syr_ et Léandr serv su mála dat. fili_

cui

-is

-l

Iulia

l. Iülius: "Ecce málum tuum, Márce." Iülius

-o -ls

-ó

mála,

_

Léctio tertia (versus 6 I

Exercitium

el

euintó málum dat

_

_ _Iülia Iülia

Lecno

_-

tantum] Márcó, sed

2. Iülius Quintó málum dat. 3. Pater filirs nón sólum pira dat. 4. Iam pueri mála pira habent, sed servi mála pira habent. Syrus Léander málum habet. 6. _ Syró, sed etiam Léandró málum dat Z. tam servr trtli mata habent. 8. Nón sólum Iülia, Syra abest. Syra 2. _ Syra adest. 10. in irt ftortO est.

| |

-ós

-át

| -a

7. Iülius Aemiliam salütat et

qui

haec hoc

quae

quod

Osculum daf

Iuli fili su_ ósculum et málum dat. 10. Iülia mál sr' ósculum dat! 11. Domina ancillam vocat et e málum dat. 12. Aemilia Déli ancill su málum dat. 13. Domina ancillás vocat et i dat. -mala 14. Aemilia Déli et Syr_ ancill_ su mála dat. 15. Iülius: "Ecce nummus tuus, Dáve." Dominus serv nummum dat. 16. C_ Iülius nummum dat? Servus c Iülius num-um dat est Dáws. 11 . c-Iulius ósculum dat? Fémina c Iülius ósculum dat est Aemilia. Exercitium

hic

e

Aemilia luli vir su Osculum dat. 9. Iülius nón sólum A-emih_ ósculum dat, sed etiam 8.

8 1. Saccus qui hic est: 2. Rosa quae hic est:

h h

l. Málum quod hic est:

qu_ qu_

h h-

saccus. rosa.

málum.

4. Puella hic est: puella. 5. Speculum hic est: speculum. 6. Equus qu_ hic est: equus. adit advenit

Exercitium

currit

2. Ostium aperirur .i. In saccis quós servi

dat

1.

h

h_

9

Iülius ad villam

ib

et

portant -

-

filiir"

filiós salütat: " et

sunt.

EXERCITIA 1O-11

CAP.

4. Sacci nón vacui, sed

sunt.

Quid

exlt exeunt

in saccis? In saccó Léandri mála 5. "Ecce málum tuum, Márce." 6. Iulius Márcó málum dat. et ei 7. Aemilia ad pater tuus té exspectat. 8. Délia: "Veni in átrium, Iulia! ancillae quoque f . iülia [: "*] cubiculó nón ambulat. 10. Iulia in pulchra est haec rosa?" I 1. Iülia: "Ecce rosa.

Iulium -: _ átrium

Exercitium

_

-;

10

Iülius ósculum dat? 2. Unde venit Aemilia? - ... 1. Cui

VII

illic inest insunt málum nónne ósculum óstiárius

-.

pirum

-

nlÁnrrc

salvéte ...

3. Cür lulia nón adest? ... 4. Quó pueri cum,rnt? ... 5. Estne Iülia in hortó? ... 6. Quó it Délia? ... 7. Estne sóla Iülia in cubiculó suó? ... 8. Quó Iulia currit? ... 9. Qui sunt in átrió? ... 10. Cui Iulia ósculum dat? ... 11. Quid Iulius filiae suae dat? ...

Léctió grammatica (versus I 0 5 -1 2 I )

Léctió grammatica

Exercitium l1 Exempla: Dominus servó malum dat:dominus elmalum dat. Dominus ancillqs malum dat; dominus elmalum dat.

dativus (dat.)

sing. plür m. nóm.

Fluvius oppidQ aquam dat. Dominus semls et ancilll;mala dat. dominus ils mala dat.

Fluvil oppid:1¿ aquam dant. L ServQ ancillgg oppidQ ef nón nóminátivus, sed est. sentlE ancilllS oppidlS i¿¡ 2. ServQ ancillgg oppidQ efest--dativus singuláris, 3. Sertt6, ancilllg oppidlE ils nón est.

4. Singuláris: nóminátivus servus, datilus serv-. 5. Plurális: nóminátil'us servl dativus serv-. 6. Singuláris: nóminátivus ancilla, dativus ancill-7. Plürális: nóminátivus ancillae, dativus ancill-8. Singuláris: nóminátirus oppidum, dativus oppid9. Plurális: nóminátirus oppida, dativus oppid-. 10. Singuláris: nóminátims is ea, datTvus e-. 11. Plurális: nóminátivus il eae, datTvus i-.

2l

est. Etiam

sed

-r.¿s

-t

dat. -ó

-is

nóm. -d

-ae -ls

dat.

-ae

nóm. -um -ó

dat.

-q

CAP.

VIII

Cap.

VIII

EXERCITIA I_5

CAPITVLVM OCTAVVM

Lecno I

Léctió prtma (versus t -35)

abit abeunt

Exercitium I

l. In

accipit

Albini sunt multae

alius ánulus

2. 3.

aspicit

collum cónsistit digitus emit gemma margarita órnámentum ómat pecüniósus

qui

et alia

Albinus est tabernárius qui órnámenta tabemárii mála er pira véndunt.

4. -_tabernam

habet

5. Multae fEminae ante táEernim Albiru 6. Eae quae pecüniam habent órnámenta

est.

7.

pecüniam nón habent órnámenta

8. 9.

Aemilia multa ómámenta á viró suó Aemilia in digitó et margaritás _-.. in

l0.MargaritiecollurnAemiñae - . 11.--'Aemiliae anulO Ornatur-

t2. Qui magnam pecüniam habet =__=---

quae

tabema tabemárius véndit

Exercitium

et rursus

-

habet.

est.

2

l. Quis est Albinus?

...

2. Quid véndit Albinus? ...

3. Alii tabernárii quid véndunt? ... 4. Cür féminae órnámenta emunt? ... 5. Num órnámenfum est linea sine margaritis? ... 6. Cur Aemilia multa ómámenta habeti... 7. [Ibi sunt margarltae Aemiliae? ... 8. Quid digitum Aemiliae ómat? ... 9. Estne Médus cum dominó suó? ... 10. Quod órnámentum habet LVdia? ... I t. Cür Lydia nülla alia ómámánta habet? ...

accrplt acclplunt

Exercitium

Exercitium ad-venit ad-veniunt

ad-it ab-it ex-it ad-est ab-est in-est

ad-eunt ab-eunt ex-eunt ad-sunt ab-sunt in-sunt

3

Exemplum; Iulia Iülió rosam dat: Iülius rosam accipit á Iüliá l. Iülius Dávó nummum dat: Dáws... 2. Aemilia ánulum accipit á Iülió : ... 3. Viri fEminis órnámenta dant = ... 4. Servus málum accipit á dominó: ... 5. Médus Lydiae rosam dat: ... 6. Servi nummós accipiunt á dominó: ... 4

l. Iülius ad villam

peristylO--_; _-;

Quid

_.--,

LecÍto

ll

=----. ----?.,.",,o

servi seryt

-

Léctio secunda (versus 36-52)

Exercitium num...? nón-ne...?

quattuor servi cum eó

2. Aemilia e et in átrium intrar. : J. Aemllta ad vtrum suum 4. Iulia_ab Aemiliá .t*," pueri J. Jervl In atrrum Intrant et rursus 6. rvrurrcg u. Multae frminae rtrllllrra€ ao ad raDernam tabernam et rursus 7. in sacculó? In saccüló mlmmi 8. Quot servl sunt in átrió? ro I lJuo Duo , céteri 9. Médus nón Médus

5

"-násus meus foedus est?,' 2' Syra: "Quid? fbrmósus est násus meus?" 3. Iülius: "Ubi est tUliaZ mé exspectat?'; -l. Iülia:

28

EXERCITIA 6_IO

4. 5. 6. 7. 8. 9.

Iülia: "_ Aemilia: "_

CAP.

VIII

haec rosa pulchra est?"

hic centum nummi sunt?"

Albinus:

Médus:

ánulus sine gemmá viginti séstertiis cónstat?"

Hisoánia insula est? magnum est imperium Rómánum?

Exercitium 6

clámat cónstat

l. Albinus

"Ór-ná-men{a!" tabernam, Médel" 2.Lydial- "Aspice 3. Lydia tabemam Albini digitó pulchra sunt _ órnámenta!" 4. Lydia: "O, _

convenit gemmátus

5.AlbinusLydiaeetMédóánulós-:..AspicitehÓsánulÓs!',

ánulus _?" 6. Médus: "Quot nummis [< gemma]. huius ánuli est centum 7. Albinus: " [- nummi]. Haec gemma sóla It-xxx] séstertiis cónstat." 8. Médus: "_-=_ [: tam magna] gemma ad tam parvum ánulum nón

Exercitium 7 l. L ur Lvdla consrstrt i

ille mónsftat octóglntá ostendit pretium quam séstertlus tantus

...

Quid áspicit Lydia? ... Quó eunt Médus et Lydia? ... Quae órnámenta Albinus iis ostendit? ... Cur Médus órnamenla nón emit? ... Quid est ánulus gemmatus? ... Quot séstefiiis cónstat ánulus gemmátus? ... 8. Quot séstertiis cónstat gemma sóla? ... 9. Quid Médus videt post Albinum? ... 10. Quid Lydia ante oculós tenet? ... 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Léctió tertia (ver,sus 83-l 33)

Léctio

Exercitium 8 1. Lydia: "Aspic_ illam tabernam, Méde!" Médus tabernam aspic_. 2. Médus et Lydia órnamenta aspic_. 3. Albinus iis ánulum ostendit: "Aspic_ hunc ánulum!" 4. Iülia Iülió rosam ostendit: "Aspic_ hanc rosam, pater!" Iülius rosam

aspic_.

5. Iulia: "Accip rosam, pater!" Pater rosam accip_ á filiá suá. 6. Iülius: "Accip_ mála, serui!" Servi mála accip_ á dominó.

III

-e -it

-ite

accipe

accipit

accipite acciplunt

aspice

aspicite

aspicit

aspiclunt

-!unt

Exercitium 9

l. 2.

pecünia est in sacculó Méd¡?

Albinus: "Id

3. Médus:

"Id

nón

est

-"'i-nuilosl 4. Á"ulltr in digitó "on 5. Digitus quártus nón _

_

[xc] séstertii.

est. Pretium ánuli est séstertii centum." magnum pretium. Accipe nónágintá séstertiós sed in

[:

medius. 6. Decem et decem sunt

digitó

lam magnus] est

pónitur.

_

digitus

aut medius

nimis nónágintá quanrus quártus satis

tantus quantus tv vl

t^^l

Exercitium 10

l. Médus: "Quot numm_

cónstat ánulus gemmátus?" 2. Albinus: "Hic ánulus centum sésterti_ cónstat." 3. Médus: "Alii ánulum gemmátum octógintá sésterti_ véndunt." 4. Quant_ preti_ Médus ánulum emit?

29

viginti

-ó

-is (ablatlvus ptpliD

CAP.

VIII

EXERCITIA 11-I3 5. Médus ánulum emit sésterti nónágintá. 6. Albinus Médó ánulum véndit sésterti_ nónágintá. 7. Nón

magn_ preti_ Médus ánulum emit.

Exercitium

11

l. Quid Lydia Médó ostendit? ... 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Cur lacrimat Lydia? ... Quid Médus in ménsá pónit? ...

8.

In quó digitó Médus ánulum pónit?

Estne vacuus sacculus Médi? ... Quantó pretió Médus ánulum emit? ... Cür Médus Albinó centum séstertiós nón dat? ... Cui Médus ánulum no\rum dat? ... ...

9. Cür ánulus ad digitum medium nón convenit? ... 10. Ad quem digitum ánulus convenit? ... I l. Cür laeta est Lfdia? ... 12. Médusne Lydiae viam mónstrat? ... Léctio grammatica

Léctió grammatica (versus

prónómina

Exercitium

masculinum:

sing.

plür. nóm. quis/qul qul

quem quós cuius quórum quibus dat. cui abl. quó quibus nóm. rs ii acc. eum eós gen. eius eórum its dat. el its abl. eó acc.

gen.

13

4

-2 2 3)

12

Rómam it? Servus Rómam it. Qu servus? Sen'us qu_ Rómam it est Médus, servus improbus. Is serlus Rómam it. 2.C_servus est Médus? Médus est servus Iülii. Dominus c_ sen..rs Rómam it est Iulius. Iülius est dominus e_ servl. 3. Qu_ seryum Iulius vocat? Médus est servus qu_ Iulius vocat. E_ senum vocat dominus. 4. C_servó Iulius nummum dat? Dál'r¡s est senus c_ Iülius nummum dat. E servó dominus nuÍrmum dat. 5. Á qu- servó amátur Lydia? Semrs á qu Lydia amátur est Médus. Ab e_ servó amátur Lydia. 6. Qu_ servi Iülium vehunt? Servi qu_ Iülium vehunt sunt Ursus et 1.

Qu_

7.

Qu_

I_

Dáms.

servi Iulium vehunt.

dominus est servónrm Iulius dominus est? Servi qu_ Iulius sunt Médus, Dávus, Ursus, Syrus, céteri. Iulius est dominus

servórum. Iulius vocat sunt Dálr¡s et servós vocat Iulius? Servi servós vocat dominus. Syrus. servis Iülius nummós dat? Dávus et Syrus sunt servl 9. servis dominus nummós dat. Iülius nummós dat. 10. Á servis Iülius vehitur? Ursus et Dávus sunt servi á servis dominus vehitur. Iulius vehitur. Ab 8.

Qu_

Qu_ qu-

Exercitium 1.

fEmininum: slng.

nóm. quae

acc.

quam

gen. cutus

nnlt

quae quds

qudrum quibus quibus

dat. abl.

cuí qua

nóm.

ea

acc.

eQm

eae eds

gen.

eius

edrum

dat. el aol. eo

ils its

Qu_ est

qu_

E_

qu_

I

qu-

i_

L3

fEmina cum Médó ambulat? Fémina

Lydia.

qu_

cum Médó ambulat

E_ ftmina ambulat cum Médó.

amrcus est amicus est Médus? Lydia est fémina c_ ftminae amlcus est. Médus. Médus e 3. Qu_ féminam amat Médus? Fémina qu_ Médus amat est Lydia.

2.C_frminae

E

ftminam amat Médus.

Lydia.

E_

4.

C--Íéminae Médus ánulum dat? Fémina c- Médus ánulum dat est

5.

Á qu_ ftminá Médus amátur? Fémina Ab

e_

fEminae Médus ánulum dat.

féminá amátur Médus. 6. Qu_ ancillae absunt? Ancillae ancillae absunt.

qu_ 30

á

qu_ Médus

amátur est Lydia.

absunt sunt Délia et Syra.

E_

CAP.

EXEP.CITIA I4_15

VIII

ancillárum Aemilia domina est? Délia et Syra sunt ancillae domina est Aemilia. Ea domina e_ ancillárum est. 8. Qu_ ancillás vocat.Aemilia? Ancillae qu_ Aemilia vocat sunt Délia et Syra. E_ ancillás vocat domina. ancillis Aemilia mála dat? Ancillae qu_ Aemilia mála dat 9. Qu_ sunt Délia et Syra. T ancillis domina mála dat. salutátur 10. Á qu_ ancillis domina salütánrr? Ancillae á qu_ domina sunt Délia et Svra. Ab i ancillis domina salütátur.

7.Qu

qu_

Exercltium 1.

Qu_ Iülii

14 est Capua? Capua est oppidum. est? Tüsculum est oppidum

Qu_ oppidum prope villam qu_ prope villam est. T oppidum

est prope

villam.

emit Médus? Órnámentum emit. Qu_ órnámentum emit Médus? Órnámentum qu_ Médus emit est ánulus gemmátus. I_ órnámentum emit Médus. 3. FAMILIA RoMANA est titulus capituli. C_capituli? Capitulum c_titulus est FAMILTA ROMANA est capihrlum secundum. Titulus e_ capituli est FAMILIA ROMANA. 4.C_ capituló titulus dah¡r IMrERIVM ROMANvM? Capitulum c_ hic titulus dahrr est capitulum primum. E_ capituló datur hic titulus. 5. Lldia órnámentó suó délectátur. Qu ómámentó? Ómámentum qr, Lydia délectátur est ánulus. E_ ómámentó délectátur Lydia. 6. Qu_ vocábula neutra sunt? Neutra sunt vocábula qu- -um habent. E_ vocábula neutra sunt. 7. Qu_ ómámenta véndit AlbÍnus? Ornámenta qu_ Albinus véndit sunt ánuh- et margaritae. E_ órnámenta véndit Albinus. plurális vocábulórum plürális -a habet? Vocábula qu_ 8. Qu_ -ahabet neutra sunt. Plürális vocábulórum =a habet. 9. Qu_ oppidis fluvii Padus et Tiberis aquam dant? Oppida qu_ ii fluvii aquam dant sunt Placentia et Ostia et cétera multa. T oppidis fluvii Padus et Tiberis aquam dant. i0. Qu_ verbis délectátur Iulia? Verba qu_ Iülia délectátur sunt "Ecce puella pulchral" I_ verbis délectátur puella. 2.

Qu_

Exercitium

H_

h_ cubicuii nón tam parva est quam ill-. Iülius et Aemilia in h_ cubiculó dormiunt, nón in ill_. Lydia: "Aspice ill_ órnámenta, Méde, ill_ ánulós et ill_ gemmás! Nónne pulchri sunt ill_ ánuli et ill- gemmae?" ómámenta, h_ ánulós et h_ gemmás! 16. Albinus: "Aspicite h_ Nóme pulchri sunt h_ ánuli et h_ gemmae?" gemmárum?" ánulórum et h17. Lydia: "Quantum est pretium hI 3.

plür. sing. nóm. quid/quod quae

acc. quid/quod quae Een.

cuius

quórum quibus quibus

dat. cuí

abl. quó acc. íd

id

ea ea

Een.

eius

eórum

nóm.

daf. el

iis

abl. eó

irs

15

serms est Léander, ill_ servr¡s est Syrus. 2. Léander h_ saccum portat, ill_ saccum portat Syrus. 3. H_ saccus portátur ab h_ servó, i11_ ab il1_ 4. Saccus h_ servi magnus est, ill_ est pan'us. 5. I-n h_ saccó mála sunt, in ill_ pira. 6. Iulius h_ servó málum dat, ill_ dat pirum. '7 .H_ ÍEmina est Lydia, ill_ fEmina est Dórippa. féminam amat, nón ili_. 8. Médus h_ ñminá Médus amátur, nón ab ill 9. Ab h 10. Médus amicus h fE¡ninae est, nón ill fEminae ánulum dat, nón ill1i. Médus h12. H_ cubiculum magnum est, ill_ est parvum. 1.

neutmm:

Fenestra

14. 15.

18. Médus: 'Tieque in

h_

ánulis neque in JI

ill

gemmae iunt."

m. f. hic haec hunc hanc huius huius

huic hoc h hós

huic nac hae has

n.

hoc hoc huius huic noc haec haec

hóram hdrum horum

hls ille íllum tllrus

hls his illa illud illam illud tlllus ulrus

tllr

illt

llll

ruo uta luo íllae illa iill illós illas illa illórum illarum illórum

tll$

rllts

ill$

CAP.IX

EXERCITIA 1_4

CAPITVLVM NONVM Léctió prtma (versus I -38)

Exercitium -ls -em

-és -és

-1S

-ium

-j

-ibus -ibus

-em -is

-i

I

cum can_ et centum ov 2. Pástor ünum can Jt centum ov 3. Pástor est dominus can et ov . -habet 4. Pástor can_ et ov_ cibum dat. 5. Can_ et ov_ á pástór_ cibum accipiunt. 6. Dominus huius pástór est Iülius. 7. Iulius pástór_ iuO panem dat. 8. Iülius nón ünum pástór_, sed multós pástor habet. 9. Iülius est dominus multórum pástór_. 1. Ecce pástor

-és -es

-um -ibus -ibus

pástór_

10. Iülius suis pánem dat. I l. Pástór_ pánem accipiunt á dominó suó. 12. Ovés á suis nón abeunt.

pástór_

Exercitium

albus

2

in ovrs

l.

Pástor 2. Una

arbor

est

cum

et centum

est, ceterae sunt ovi¡us suis aquam 4. Cibus ovium est ovés

bibit

;.

caelum campus canls

et dut. herbam

_;

e_.

_;

_

5. Cibus pástóris est pástor pánem 6. Post campum sunt; inter montés sunt 7. In campó est parvus in quó una 8. In multae arborés sunt. 9. In silvis et in montibus sunt qui ovés edunt. 10. lücet; nülla nubés est. I l. Caelum est terram. 12. In sunt campl et silvae, montés et vallés. 13. Sól nülla ante sólem est. 14. arbore nón sóI, est. I 5. Pástor ad arborem it: pástor urnbram 16. Pástor ovés suás ad arborem 17. Iam pastor et ovés sub

cibus

_

collis dücit ést edunt herba lacet

_

lücet lupus móns

nlger

_

nübés

ovis pánls pástor

in

_

_ _;

_

_,

sed

arbore-

rivus silva

Exercitium

sol

2. Quot ovés apud eum sunt? ... 3. Quid inest in saccó pástóris? ... 4. Ovésne pánem edunt? ... 5. Cür canis pástórem amat? ... 6. Quis est dominus pástóris? ... 7. Quid vidétur post campum? ... 8. Inter montés quid est? ... 9. Quot arborés in colle sunt? ... 10. Cür pastor et ovés in silvam nón intrant? ... 11. Quid est in caeló? ... 12. Quó pástor ovés dücit? ... 13. Cür pástor umbram petit? ...

1.

sub cr nri terra umbra r

vallis

14.

ovis alb4 (/)

(n.)

3

Ubi est pástor?

tlbi

...

iacet pástor? ...

Exercitium pástor bonus

et aquam

4

Pástor bon_ ab ovibus nón abit. 2. Ovés pástórem amant.

l.

bon_

JZ

CAP.IX

EXERCITIA 5_7

-(is) -em -is

3. Iulius est dominus pástóris bon_. 4. Iulius pástóri bon_ pánem dat 5. Ovés á pástóre bon_ nón abeunt. 6. Pástórés bon_ ab ovibus su_ nón abeunt. 7. Iulius

mult_

pástórés habet.

mult_ su_ su_

pástórum. 8. Iulius est dominus pánem dat. 9. Iulius pástóribus 1 0. Ovés á pástóribus nón abeunt. 1 1. In campó sunt mult_ ovés alb_ et ün_ ovis nigr_. 12. Pástor mult_ ovés et ovem habet. et ovis nigr_. 13. Pástor est dominus ovium 14. Pástor ovibus et ovi nigr_ cibum dat. 15. Pástor in campó est cum ovibus alb_ et un_ ove nigr_

alb_

Exercitium 1.

2. 3. 4. 5. 6. 7.

5

In caeló nüllae

alb_ ün_ alb_

nüb_

-órum/-árum -is

vallis I masna

arbor_.

nuDes

arDor

mont_.

coll ün_ arbor est.

I 1. Arbor pástór_ fess_ et

ov_

fess_

I I

pánis I maenus

In magná silvá

colus canls iacet.

móns

I I I

umbram dat.

Léctíó secunda (versus 39-36)

Exercitium

-os/-as

üna nübés duae nÍibés

sunt.

Coll_ est móns parv_. Post campum sunt magn_ parv_

-i/-ae

mult

Nüll nub_ ante sólem est. Pástor null_ nübem in caeló videt. In campó est coll_ parv_ cum magn_ In

-ibus

-ól-a

nigr_

mult_ arbor_ sunt. 9. Pástor ov_ su_ ad parv_ coll_ dücit. su_ in umbrá magn_ arbor_ 10. Pástor fess_ cum ov_ 8.

-l -e -és -es -(i)um

-us/-a -um/-am -i/-ae -o/-ae

Lecno

u

6

Exemplum: Médus a Iülié

abit:

Médus Iülium relinquit. abit: Senrrs improbus... 2. Servi probi dominós suós nón relinquunt: Servi probi... 3. Médus et Lydia á taberná abeunt: Médus et Lydia... 4. Iulia ab Aemiliá et pueris abit: Iülia... 5. Ovis nigra pástórem suum relinquit: Ovis nigra... 6. Canis á pástóre nón abit: Canis... 1. Servus improbus á dominó suó

eum relinquit ab eó abit

:

7. Pástor ovés albás relinquit: Pástor... 8. Lupus ab ove et cane abit: Lupus...

Exercitium 7

_

pástor dormit, ovis nigra abit. 1. : "Baubau!" 2. Canis ovem videt et silvam petit. 3. Pástor oves 4. Ovis nigra in magná silvá lupi; lupus 5. In terrá sunt 6. Lupus in silvá cibum 7. Pástor ovem quaerit, neque eam

_

acculTlt bálat clámor

et

_

_.

_

_.

déns

nón procul abest.

"Bábá!" "Uhuhu!" Ovis --: 9. Ovis cónsistit et exspectat lupus venit. gemmae. 10. Oculi lupi in umbrá lucent _ suós albós ostenditl I l. Lupus -: et lupum 12. Sed ecce canis eius audit. 3. Pástor clámat; canis _ 8. Lupus

1

14. Pástor parvam ovem

in umerós

33

dum errat

impónit ipse

látrat petlt quaerit

relinquit reperit

ululat ut vestigium

CAP.IX

EXERCITIA 8_10

Exercitium

8

l. Quó abit ovis nigra? ... 2. Dormitne canis? ... 3. Quid agit pástor? ... 4. Ubi ovis nigra errat? ... 5. Quid ovis videt in terrá? ... 6. Quid lupus in silvá quaerit? ... 7. Quid pástor et canis quaerunt? ... 8. Ululatne canis? ... 9. Quid ovis ante sé in umbrá videt? ... 10. Cür lupus ovem relinquit? ... I l. Quó pástor ovem nigram portat? ... 12. Céterae ovés quid agunt? ... Léctió grammatica

Léctió grammatica (versus 87-127)

Exercifium déclinátió t (décl. I) (gen. sing. -ael

sing.

nóm. -d

acc. gen. dat. aDt.

-am -0e -ae -o

plür. -de -as

-dram -Is -¿s

9

Déclinátió prima Exemplum: vlllla, gen. sing. -ae, f. Sing. Plür. 1. Nóm. vtll vrll 2. Acc. vtll vtll 3. Gen.

4.Dat. 5. Abl. 6. Vtlla 7. Vtllq

8.

vtll-

vrtl--

VIII VIII

VIII

YIII

_ singuláris est. singuláris est.

Vtllge

aut

plürá1is.

_

singuláris est aut

9. Villam

est.

lu- yillarum

ll.

villd;

est.

12. Villts

Exercitium I0 Déclinátió secunda Exempla.' dominlus, gen. sing. -l m. verblum, gen. sing. -1 n.

déclinátió n (gen. sing. -i) masc. srng.

plur.

nom. -us acc. -um

-t

gen. dat. abl.

-órum

-ó

voc.

-e

-ós

-rs

nóm. -um -um acc. gen. dat. abl.

-ó -ó

Abl. Voc.

-a -a -órum -IJ

5. domin_ 6. domin_ 7. Domine 8. Dominl 9. Domints et verbls 10. Domind et verbo I l. Dominoru* et

-¡J

12.

neutr. sing.

Sing. domin_ 2. Acc. domin_ 3. Gen. domin_ 4. Dat. domin l. Nom.

plür

_

Plür. domin_ domin_ domin_ domin domín

verb verb

verb

verb_

singuláris est. singuláris est aut

_

plürális.

plürális

, aul aut

r"rbó**

est. singuláris est.

est.

Dominos 13. Dominum 14. Dominus 15. Verba 16. Verbt 17. Verbum

verb_

Plür. verb verb verb

Sing.

verb_ verb_

est. est.

plürális

aut

singuláris est. aut 34

est.

EXERCITIA 11 II_2

Exercitium

CAP. IX / X

11

Déclinátió tertia Exempla: pos

tor, geí. sing. -¿rl ú

decllnaüo lll (gen. sing. -rs) masc./fém. plur. sing. -és nom.

m.

ovlis, gen. sing. -ls, f.

Nóm. 2. Acc. 1.

3. Gen.

4. Dat.

Plür. Sing. pastor pastór_ pastór_ pastor pastor_ pastór pastor_ pastor

paslor_

5. Abl. 6. Pastor 7. Pastore et ove 8. Pastórem et ovem 9. Pastorés et ovés 10. Pastórl eI ovt 11. Pastóribus et ovibus

Sing.

Plür.

ov

ov

ov_

ov_ ov ov ov

pastór_ singuláris est.

plürális est.

acc. -em gen. -rs dat. -l abl. -e nóm. -¡J acc. -em gen. -rs dat. -l abl. -e

plürális est.

lz- raslons singuláris est.

73. Ovis 14. Pastórum et ovium

est.

CAPITVLVM DECIMVM Léctió prtma (versus

Exercitium

Cap.

I-34)

Lecno

_;

sunt. sunt.

_ aliae _ _.

etiam bestia fera est. 3. Lupus est béstia 4. In Áfricá sunt multi leónés et f: béstiae ferael. sunt béstiae quae in aquá 5. béstiae quae in áere 6. magna avis fera quae parvás avés et ést. l. piscis qui natal movet. 8. Avis quae volat álás movet. 9. Homó qui ambulat

_ _sunt _est

_; _

_

homó ambulat, pedés moventur. movenfur. volat. Cum avis in Avis álás habet, itaque avis voláre _. 13. Leó voláre nón potest, _ [: quia] álás nón habet. 14. Hominés, qui pedés habent, ambuláre 15. Qui ambulat vestigia in terrá hominem vehere potest. 16. Nón sólum equus, sed etiam deórum. mercátórum et 17. Mercurius est est homó qui emit et véndit. 18. I l. 12.

Exercitium

I

I

l. Lupus et canis et ovis 2. Viri et féminae

I0.

X

2

1. Quid est leó? ... 2. Quid béstiae ferae edunt? ... 3. Cür leónés ab hominibus timentur? ... 4. Quae béstiae in aquá natant? ... 5. Quae béstiae volant? ... 6. Quid movétur cum avis volat? ... 7. Quot pedés habet homó? ... 8. Equus quot pedés habet? ... 9. Cur equus voláre nón potest? ... 10. Cur piscés ambuláre nón possunt? ... 35

áér

ála aquila asinus avis béstia

capit cauda

cum deus

facit fera ferus

homó leo

mercátor movet natat

nüntlus pés

piscis potest possunt quod

volat

-és

-um

-ibus -ibus -es

-ium -ibus -ibus

EXERCITIA 3_6

1

1. Hominésne natáre possunt? ... Quis est Mercurius? ...

12. 13. 14. 15.

leó leónlis homO hominlis

In pedibus et in petasó Mercurii quid est? ... Quórum deus est Mercurius? ... Quid est mercátor? ...

Exercitium 3 l. In Áfricá sunt multi leó 2. ln Áfricá magnus numerus

Multi

leó-

hom_

est.

Rómae habitant. 4. Rómae habitat magnus numerus 5. Leó nón est amicus . neque homó amicus 3.

hom-. leó hom timet leÓ. timet, et hom6. Homó leó_ l.Leó ab hom_ timétur, et hom- timétur á leó-. á leó et homtimentur ab hom-, 8. Leó

Lecno

est.

timentur.

Léctió secunda (versus 35-73)

u

Exercitium

4

vol

possunt; piscés ÍaI_possunt. potest. 2. Equus ambul_ et 3. Ovés lupum aud_possunt, neque eum 4. Iülia centum numer_ nón potest. nón Potest. 5. Homó mortuus sé 6. Sub aquá homó nón potest 7. Sine animá némó potest 1.

[1] -áre [2] -ére

[?l -cre [4] -ire

Avés

curr_

vid

possunt.

mov_

sPir_. viv_.

düc_

necesse est hominr. 8. Animam 9. Necesse nón est gemmás potest. 10. Qui gemmás véndit pecüniam

Exercitium -re -ril-i l¡l-crF

[2] [3] [4]

-af1

-ére -ere

-íre

anlma animal

flümen

folium mare

mortuus necesse

némó nidus

óvum parere

pullus pulmó

-eri -¡

-iri

hab_. fac_

5

Exempla: Iülius Iüliam portá¡g/vehere potest. Iulia á Iülió portá¡!/veh! potest. l. Iülia magnum saccum port_ nón potest. 2. Magnus saccus á parvá puellá port_ nón potest. 3. Hominés deós neque vid_ neque aud_ possunt. 4. Dei neque vid_ neque aud- possunt ab hominibus. 5. Némó piscés numer_ potest: piscés numer- nÓn possunt. 6. Qui pecuniam habet cibum em- potest. 7. Sine pecuniá cibus em_ nón potest. 8. Márcus et Quintus nón possunt lecticam veh_, 9. Á parvis pueris lectica veh- nón potest. 10. Canis óstium neque aper_ neque claud_ potest. I l. Óstium á cane neque aper- neque claud- potest.

Exercitium 1.

Magnum

6

_

est Nilus.

2. Oceanus Atlanticus magnum 3. Piscés nón in terrá, sed in aquá anima in 4. Cum homó

5._

_,

intrat et rursus exit.

est áér qui in pulmónés dücitur.

_

est, qui nón spirat est

6. Qui spirat 7. Sine animá et cibó 8. Spiráre et ésse hominibus 9. Hominés et béstiae

vivere potest est.

.10. Avés in arboribus 11.

est.

Nidi sunt inter

sunt.

faciunt.

arborum.

et JO

CAP. X

EXERCITIA 7_IO

sunt óva

12. In nidis aut oulli 13. Avés . ex quibus 14. Ovis nón óva, sed pullós vivós 15. Féminae quae pecüniam facere

Exercitium

l. Nilus

rámus

exeunt. órnámenta sua véndunt.

magn_ flüm_

est.

7. Inter Europam

flümen

flum_ sunt. flüm_ natant.

flüm_ fl[m_ flum_ magn mar

fluminli

flüm_

aquam dant.

mar-

m¡tle

marlis

marli

sunt.

animállí

Léctió

8

_,

volunt. neque ii cum puellá audiunt. cantáre] 2. Pueri Iüliam [: pulchram habet: Iüliae pulchra est. 3. sunt neque canunt; pueri 4. Avés [: nam pueri] nidós quaerunt.

_

Iülia

6. 7. 8.

_

_

Avés perterritae inter folia arborum sé _. ; Márcus eum aspicit neque ipse in Quintus in arborem arborem ascendere sed tenuis est rámus quó nidus Nón puerum crassum sustinére nón potest. Rámus

9. Quintus ad terram vtvit, nam qui spirat morhrus 10. Puer spirat; pónit. i l. Pater filium in villam portat et in

_

animállia

animállis animállium

74-l3l)

l. Iülia cum pueris lüdere

m¡r i¡ marlium marlibus

animal

mar_ flüm_ animál qu_ animál_ animál animál

Léctió tertia (versus

flüminlibus

fluminle flüminlibus

eiFfricam-mult-

mar_

flüminla

flüminlis flüminlum

multÍ sunt piscés. 8. In Óceanó et in céteris quoque magnus numerus piscium est. 9. In numeráre potest. et 10. Némó piscés quae vi\,unt in mar_. 11. Piscés sunt in terrá vivit. 12. Leó est animal in terrá vimnt. 13. Magnus numen¡s eduntur. á masnis 14. Parv

5.

volunt

7

2. Nilus et Rhénus magn_ 3. Márcus et Quintus in parvó natant. 4. Pueri in aquá magnó 5. Parva est. 6. Oceanus

Exercitium

spiráre vivere vi!.us

animállibus

III

ascendere audére cadere canere CTASSUS

enim ergó lectus

lüdere occultáre perterritus sustinere

nón potest.

_

tenuis

vóx

vult

Exercitium 9 Exempla: Albinus clámat. Lydia Albinqm clám4¡9 audit. Saccus á Syró aperltu¡. Puer saccum á Syró aperg! videt. Saccus plénqg est. Puer saccum plénum esse videt. can_ audiunt. 1. Iulia canit. Pueri Iuli á Márcó puls_ videt. 2.Iulia á Márcó pulsátur. Quintus Iuli 3. Iulia plórat et Márcus ridet. Quintus Iuli_ plór_ et Márc_ rid audit. 4. Aemilia venit. Pueri Aemili_ ven_ vident. 5. Aemilia iráta est. Márcus Aemili_ irát_ es_ videt. 6. Pulli moúui sunt. Iülia pull_ mortu_ es_ videt. 7. Dárus á Iülió interrogátur et á Medó accüsátur. Aemilia Dáv_ á Iulió interros et á Médó accüs audit. a lul10 voc 8. Médus á Iulió vocátur neque venit. Aemilia Méd audit neque e_ ven_ videt.

Exercitium

10

l. Quid pueri in hortó

agunt? ...

2. Quid agit Iülia? ... 37

-um -am -em -os -és

-a

-re

-i

CAP. X /

XI

EXERCITIA

11

/I_2

3. Cür avés horti nón canunt? ... 4. Cür Márcus Quintum vocat? ... 5. Márcusne in arborem ascendit? ... 6. Quid est in nido ad quem Quintus ascendit? ... 7. Cür rámus tenuis Quintum sustinére nón potest? 8. Quid Márcus perterritus videt? ... 9. Estne mortuus Quintus? ... 10. Pulline mortui sunt? ... 11. 12. 13. 14. Léctió grammatica

Quid facit Márcus? .., Quó pater currit et quid videt? ... Quó Iulius filium suum portat? ... Quid videt Aemilia? ...

Léctio grammatica (versus I 3 2 -18 3)

Exercitium 1l

l. Voca imperátiws est. Vocalre est 2. Vidélre, pónlere, audilre nón imperátivus, sed 3. Imperátivus: intra. Infinitilrrs: intr 4. lmperátilus: face-. Infinitivus: ¡ac . 5. Imperátivus : d i s c é d e. Infi nitilr¡ s : d¡'scel 6. Imperátivus: ve¿l Infinitivus: ve¡l 7. Vocalre est infinitivus áctivl. Vocalrl 8. Vidélrt, pónlt, audlrt nón infinitivus áctivi, sed

infinitivus (inf.)

ltl

lmp.

inf

-d

-dre -ére -ere

l2l -¿ l3l -" l4l -l

-lre

1nI1n1t1l¡r.lS

áct. lt I -are l2l -ére l3l -ere l+

I -tre

pass.

est.

-art 9. Infinitiu¡s:

-érl -t

10.

-lrí

I

XI

Lecno

I

áctlvumvoc

Infrnitivus: áctilum Infinitivus: áctivum

Léctió prlma (versus

Exercitium

I

In

corp_

3. In 4. In

crur_ corp_

2.Corp_hümán_

cor corpus crús

fluere fróns

ün_

ün_

crur crur

[n_

Exercitium

corp_?

2

l. In _

hümáno sunt quattuor

: duo

duo

bracchió est, in crure pés. In sunt duo oculi, duae unus násus, ünum duo ; in óre sunt de.rtés et

2. In 3. 4. Ós est inter

5. Lingua et labra 6. Suprá oculós 7.

_caput 8.*-

ut rosae.

_

est, capillus est.

-runr 9. Qui oculós bonós habet

_

oculós sunt

virórum nón tam longus est quam fEminárum.

gena

lo. Qui oculós malós habet

lecuf

11. 12.

lnlra

aud_.

5. In capit est ós, nón duo ór_. 6. Quot capit_ et quot ór_ habent duo

bene

color

passivum

humánó non crüs, sed duo sunt. duo bracchia et duo habet. pedés sunt. hümánó caput est, nón duo capit

crus cr[i¡lrs corpus corporlis caput capitlis

bracchium capillus caput

aud_,

I4I)

1.

auns

.

CAPITVLVM VNDECIMVM

ós ó¡lis

aeger atque

, passivum yoc

vtd-,passlvumvid

l. Infinitivus: áctivumpon_, passivumpór-.

12.

Cap.

passivi est.

Infrá collum est In corde est

-,

videt. videt.

_, in quO _ et pulmónés sunt. - cr,in, est. -ruber 38

et

EXERCITIA 3-5

CAP. XI

_

_.

13. Sanguis per ad cor 14. Infrá pulmónés est in quó cibus est. 15. Cor, pulmónés, venter hümána. 16. Qui ventrem malum habet nón est sed 17. vir qui hominés aegrós sánós facit]. 18. Aemilia apud lectum Quinti 19. Syra quoque adest, neque ea sedet, sed

_,

_,

sunt _,

_est

20. Máter

_.

filió

suó aquam in

dat

_.

_

_.

[:

[:

et] filius aquam bibit.

Exercitium 3

lingua male manus

medicus membrum ós pectus

póculum ruber sánáre

1. Quot membra sunt in corpore hümánó? ... 2. Quid est in bracchió? ... 3. In crure quid est? ...

sanguis sánus

sedére stáre super véna

4. Quot aures et quot oculi sunt in capite? ... 5. Quid est in óre? ... 6. Cür Syra male audit? ... 7. [Ibi sunt pulmónés? ... 8. In corde et in vénis quid est? ... 9. Qui color est sanguinis? ... 10. In ventre quid est? 1 l. Quid est medicus? ... 12. Estne sánus Quintus?... 13. Estne sólus in cubiculó suó? ... 14.

labrum

venter viscera

Ubi sedet Aemilia?...

15. Sedetne Syra? 16. Quid máter 11

filió

aegró dat? ...

. Cnr Quintus málum nón ést?

...

Exercitium 4

l. Syra pulch_ nón est neque násus eius pulch_ est. 2. Üna ovis est, céterae sunt albae. 3. Canis pástóris nón est albus, sed 4. Quintus aeg-est, Iülia aeg_ nón est. 5. Máter filió aeg_ málum dat. 6. Quintus dentem habet. 7. Déns nón est sánus, sed aeg_. 8. Capillus Médi nón sed est.

nig_

nig_

-er -ra -rum

pulcher pulchrla

nig_.

nig

üb_,

rub_

nig_

Léctio secunda (versus 42-91)

Exercitium

"Aper_ aper_ iubet.

Aemilia: oculós

7. Syra:

Márc_ curr_

"Claud

es

iubet.

ancill

fenestrás

oculós atque dorm_, Quinte!" Aemilia Quint_ atque dorm_ iubet. oculós, Iülia! Es laeta!" Syra Iüli oculós terg et iubet.

claurl

"Terg

laetam

aegrlum

niger nigrla nigrlum

ruber rubrla

II

5

iubet. 4. Iulius: "Curr_, Márce!" Iülius 5. Domina: fenestrás, ancillae!" Domina 6.

pulchrlum

Léctió

Exempla: Dominus: "Tacé, serve!" Dominus señum tacé¡g iubet. Dominus: "Tacéte, servi!" Dominus servfu tacére iubet. 1. Medicus: "Os aper_, puer, et linguam ostend !" Medicus puer_ ós aper_ et linguam ostend iubet. 2.Lydta: "Cónsist_, Méde! Aspic_ tabernam!" Lydia Méd cónsist_ et tabemam aspic_ iubet. 3. Iulius: "Curr_ in hortum, puerr!" Iülius puer_ in hortum cuff_

39

aeger aegrla

-u'l -um

-al -am

-.1 -em -1s -ós -T1 I

-ae -és I -és I

-re

rubrlum

CAP. X]

EXERCITIA 6_9

Exercitium -ur -um

-al -.1 -em l

-ls

-'l

---:---I

-ós -ae -ás I -es I

6

Exempla; Iü1i4 canj!. Márcus Iüliam cang¡g audit. Márcus: "Iulig canit." Márcus 'Iüliam canere' dlcit.

puer_ dorm_ 'puer_ dorm_' lingu_

1. Puer dorm_. Medicus videt. 2. Medicus: "Puer dorm_." Medicus dicit. 3. Lingu_ pueri rubr_ est. Medicus eius rubr_ es_ videt. 4. Medicus: "Lingu_ eius rubr_ est." Medicus 'lingu eius rubr

es_' dicit. dol

ped_ dol sentit. 'ped_ dol_' dicit. dol clám_ rid serv_ clám_ et rid_ audit. 8. Aemilia: "Servi clám_ et rid_!" Aemilia 'serv_ clám_ et

5. Pés . Quintus 6. Quintus: "Pés !" Quintus 7. Servi et . Aemilia

no olclt. Saccul Dávi vacu est. Iülius saccul vacu es_ videt *Saccul- Dá-vi vacu 10. Iülius: est." Iulius dicit 'saccul Dávi 9.

vacu

Exercitium

es

7

Ubi habitat medicus? 2. Quó Iulius serlum ,uu- i." iubet? 1.

...

3. Ambulatne servrls qui medicum arcessit? ...

Quó it Iülius cum medicó? ... Quid medicus videt? ... Quid dicit medicus? ... Cur Syra verba medicr audire nón potest? ... 8. Quid medicus Quintum facere iubet? ... 9. Qui color est linguae? ... 10. Quid dicit medicus? ... I l. Quid medicus videt inter dentés albós? ... 12. Suntne sáni dentés Quinti? ... 13. Quid dicit Quintus? ... 14. Quid medicus tangit? ... 15. Quid sentit Quintus et quid dicit? ... 4. 5. 6. 7.

Lecno

til

Léctió tertia (versus 92-139)

Exercitium 1.

2.

8

can_, sed Márcus e_ male can_ putat. Quint_ mortu_ nón est, sed Syra putat Quint mofiu_

Iülia bene

3. Iulius et Aemilia 4. Quint_ oculós

medic_ stult

es_

esse.

putant.

claud neque dorm_; Aemilia Quint_ oculós claud videt et e_ dorm_ putat. putat nummós Iülii hab_. 5. Dálls Méd 6. Médus preti_ ánuli nimis magn_ es_ putat. 7 . Lydia putat ánui_ gemmát pulchr_ es_. 8. Pueri nás_ Iuliae foed es_putant atque dicunt! long_ 9. Vi_ long nón est, sed servi qui lecticam portant vi_ es_

putant.

de_ Nephln_ in mari viv_ putant; putant inter caelum et terram vol_.

10. Rómáni

aegrótáre appónere afcessefe

culter oe

Exercitium 1. Servus

Mercuri_

9

lülii Tüsculum it atque medicum

2. Senus cum medicó ad villam 3. Medicus interrogat: "Quis _ 4. Medicus linguam Quinti _

[: 40

[:

[: rursus venit]. aeger est]?"

aspicit].

autem

CAP. X]

EXERCITIA IO-12 5. Medicus digitum in pedem puen impónit: medicus pedem eius 6. Quintus digihrm medicr in pede suó

détergére

_.

dicere dolére

Qurntus 'pedem dolére' _!" 8. Medicus puerum oculós claudere iubet, et _ sumit. 9. Medicus cultrum ad bracchium Quinti . 10. Puer sanguinem _ bracchió fluere sentit; capilli _, 7. Qurntus: "Ei! Pes

I

l.

Ouintus

iacet

[:

gaudére

cor

neque] ocuiós aperit; itaque Syra

eum morhrum esse [: laeta est] quod filius vivit. I l. Aemilia sanguinem dé bracchió Qurnti 14. Iülius: "Iam [- meus et tuus] nón pede, sed etiam bracchió aeger est." l2-. Máter

filius

[:

sólum]

-

Exercitium l0 Exentplum: Máter gaudet quod filius

vivit:

horrére modo nec

noster palpitáre putáre quiétus revenire sentire spectáre tangere

Máter filium vivere gaudet.

L Quintus gaudet quod medicus abest: Quintus

medic

gaudet. 2.Lydta gaudet quod Médus Rómam venit: Lydia gaudet. 3. Iulius gaudet quod Dávus serr.us probus est: Iülius es_ gaudet. 4.Lydia gaudet quod Médus pecuniam habet: Lidia gaudet. 5. Aemilia gaudet quod Iülius adest = Aemilia 6. Pástor gaudet quod ovis nigra vivit: Pástor

ab

Med

ven_

prob_

Dav

Med

hab_

Rómam serv

pecüniam

Iüli ad gaudet. ov_ nigr_ viv_

gaudet.

Exercitium

11 1. Cür medicus Quintum oculós claudere iubet? ... 2. Quid Aemilia tenet sub bracchió Quinti? ...

3. Quid lacit medicus? ... 4. Cur QuLnrus horret? ... 5. Cür nón potest movere bracchium? ... 6. Quid dé bracchió in póculum fluit? ... .7. Cür Syra putat Quritum esse morhrum? ... ,3. Quó medicus manum appónit et quid sentit? ... 9. Quid dicit medicus? ... 10. Cür Syra gaudet? ... 1 1. Quid Aemilia dé bracchió Qurntr déterget? ... 12. Quid dicit Quintus? ... 13. Quid Aemilia Syram arcessere iubet? ... 14. Cui Aemilia aquam dat? ... 15. Cur Quintus medicum abesse gaudet? ...

Léctió grantmatica (versús I 40-l 7 9)

Exercitium

Léctió grammatica

12

Déclinátió tertia: neutrum. Exempla: corpus, corporlis; ntarle, marlís. Sino Sing. Plür. *'--ó' 1. 1\Om

2. Acc. 3. Gen. 4. Dat. 5.

Abl.

corpus corpus

mar_ nlar_ nlaf _ n10r

corpor_ corpor_

corpor_ corpor_ corpor_ corpor corpor_ corpor 41

decllnatlo m

Plñr

mar_ mar_ mar_ mar

neutrum slng nóm.

plür.

acc.

gen. dat. abl.

-um

-t -e

-ibus -ibus

CAP, XI /

XII

slng nóm.

EXERCITIA

plur. -ía

acc.

-e

-ia

gen. dat. abl.

-¿s

-íum -ibus -ibus

-t -t

6. Corpora et maria 7. Corpore esf 8. Corport est 9. Corporibus et maribus est

lI.

12. Corpus et mare

nitivó (acc. + inf)

est.

est.

aut

Mart est

Exercitium

I I_2

plürá1is.

etmaris Corporum etmar¡um esl

10. Corporis

13.

accüsátivus cum infi-

plürális

13

singuláris est. singuláris.

13

Exemplum: Medicus 'Qulnt4m dormlye' dlcit; "Qulntus dormit. " l. Qulntym nón nóminátir,us, sed est; dormlre nón indicátivus, sed cum Qutnt4m dormire est Accusátivus cum infinitivó pónitur apud haec verba.. iubére, est, cétera. Exempla: 4. Marcus Qutntum in arborem ascendere

"In arborem ascende, Qulnte!" 5. Qulntus in terra iacet nec sé movet; itaque Marcus eum mortuum esse

6. Marcus clamat. Iulius Marcum clamare 7. Marcus: "Qutntus morluus esl." Marcus

et

accuffere

'Qutntum mortuum

esse.' 8. Pater manum in pectus filil imponit et cor eius 9. Iulius laetus est.- paterfilium vlvere 10. Qutntus ambulare non potest, ergo

_. _est

Cap.

XII

Léctió

I

nom +acc+ habe(n)t

máter máqlis fráte¡ frá!¡lis

eum a lulio portart.

Léctió prtma (versus I -3 5)

I

Exemplum:Márcus ünam sorórem habet: Márcó (dat) üna soror est. L lulius trés liberós habet : 1ülió... 2. Aemiliae ünus fráter est: ... 3. Dáms multós amicós habet: ... 4. Homini improbó pauci sunt amici: ... 5. Homó duós oculós et duás aurés habet: ... 6. Corpori hümánó quattuor membra sunt: ... 7. Hominés álás nón habent: ... 8. Mercurió álae in pedibus sunt: ... 9. Vir Rómánus tria nómina habet: ... 10. Rómánis multi dei sunt: ...

Exercitium pater paElis

_.

CAPITVLVM DVODECIMVM

Exercitium dat+nóm* estlsunt:

palpitare

l. Márcó

2

pat_

et

mát_, frát_

et soror sunt.

pat_ et mát , frát_ et sorórem habet. frát sunt: Iulia duós frát habet. lrát sunt Márcus et Quintur 5. Iülia mat_ et frat suis rosás ostendit. 6. Iulia á mát et á frát suis discédit. 7. Iülia rosam dat pat , pat_ filiae ósculum dat. 8. Iülia pat_ suum amat et á pat suó amátur. 9. Ar,unculus nón est frát pat . sed mát 10. Pueri Rómáni nOn a maf ld a pat_ suis nómina habent. 2. Márcus 3. Iüliae duo 4. Nómina

^a

EXERCITIA 3-6

CAP.

Exerctium 3

l. Márcó et Quintó üna est: Iülia. 2. Iüliae duo sunt: Márcus et Quintus. 3. Fráter Aemiliae, cui est Aemilius,

aÍna armátus

liberórum

est.

4.

Publius

est; alia

sunl Mdrcus, Qutntus,

Titus.

.-

5. Paulus nón praenómen, sed est. 6. Aemilia est quod fráter eius procul ab eá abest. 7. Liberi: "Ubi est avunculus noster?" Iülius: "Avunculus

---__-

Germániá."

_ 9.

Rómánus pilum et

8.

et

et

gladiusit srrrt 10. M-rles est vir [-- qur¿rma f"r4

scütum

est rn

avunculus cognómen

fert fráte¡ gladius miles nómen

pilum praenómen

[:

portat].

miti-¡yRománi.

scütum soror tristls vester

Exercitium 4

l. Quis est fráter Márci? ... 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Quae soror Márci est? ...

Quot frátrés sunt lüliae? ... Márcó quot sorórés sunt? ... Quot filii et quot filiae Iülió sunt? ... Quod nómen est filiae? ... Filiis quae nómina sunt? ... 8. Quod nómen mátri est? ... 9. Quod cognómen est Iülió? ... 10. Num 'Quintus' cognómen est? ... 11. Quot nómina viró Rómanó sunt? ... 12. Quid est praenómen? ... 13. Quis est al'unculus Márci? ... 14. Quot frátrés sunt Aemiliae? ... 15. Cür Aemilia tristis est? ... 16. Ubi est fráter Aemiliae? ... 17. Estne Aemilius mercátor Rómánus? ... 18. Quid miles Rómánus fert? ... Léctio secunda (versus 36-91)

Exercitium 1.

Mil_

Rómánus bona arma fert.

2.Bonaarmaá 3. Arma

Lecno

II

5

mil

miles militjis pedes peditlis equg¡ equitlis

mil_

Rómánó feruntur. Rómáni sunt gladius, scütum, pilum.

mil

ped_ et equ_. mil_ est, et ped

4. In Germániá multi sunt, et 5. In Germánia magnus numerus

equ_.

et

mil_ qui equó vehitur; qui pedibus it ped s51. ped_ Rómáni nón tam longum est quam hasta equ_. 8. Pilum á ped Rómánó fertur, hasta ab equ_ fertur.

6. Equ_ est 7. Pilum

Exercitium 6 Exempla; Gladius longus. Gladius brevis. Hasta 1ong4. Hasta brevis.

1. Gladius long_ nón tam lev_ est quam gladius brev 2. Hasta brev_ nón tam grav_ est quam hasta long_. 3. Saccus Léandri magn_ et grav_ est, saccus Syri est parv_ et

lev_.

4. Quintus est puer

crass_, Márcus puer tenu_ 43

est.

-us -a

-us -a

-us -ls -a -1s

XII

CAP.

XT EXERCITIA 5. Aemilia nón

laet_,

sed

lrisr

esl.

Aemitiae nón brev_-, ,.J 9 S:1,1:. 7^. Haec linea long_ et tenu_Át: I 8. Haec linea est brev_ et crass_:

long_- .r, l

[_].

Exercitium

A nóntam -us/-al-is est

7

Exemplum. Marcus nón tam crrsqrs nc.

quamB=B-iorest

+.ñ

ñr.

: a"i'.": :Xil'ffiTffiXffif;ffi';;#:am l. Via Latina nón tam lonsu .:-r .,,;- .,;" o *l _ 2 comé s nó n am j"Tt"T,'j J:lüJjl"iifi 1,1 : .. r. ryra non tam formósa est quam Aemilia : ... 4. Quintus nón tam levis est quu, Var.u, : ...

quam A

r i

Quintus

u

-r

5,. lacgus Syri nón tam gravrs est quam Léandri: ... 6. Capillus Iüliae nón tam brevis q"u... 7. Médus nón lam probus esr quam "rtDhvu5 = ... ó. Drgltus quártus nón tam longus neque tam crassus est quam digitus

üa."i:

medius:

Exercitium genetlvus pgrtltwus (< pars)

...

8

Exemplum;Próvincia est pars imperij Rómáni. l. Littera est pars vocábul 2 Umeri et pectus partés corpor_ hümán sunr. J. tvtanus pars bracchi_ est ut pés pars crur est.

4 Atrium

;ill

'

et perisflum pafiés ROmán sunt. """' 5. Praenómen esr pars piima nOmin o. Aegyprus pars est. 7. Magna pars Európ_--st in imperió Rómánó.

Aftic

Exercitium tmperáre/p-añre + dat

Ró;;n

9

Exempla Pater filiQ et filiae imperat; liberi patri suó párent.

serv suó imperat; servus domirr 5r páret. ancill- suae imperat; I"m' su_ páret. -.ili" Mcd _ rmperar: .'VÉnil'. n.. Vé¿u.'.' parer. ]+. ll!r: Marcus sorór su imperat: ..Tacé, Iülial-neque ea lrátr su l. Dominus

2. Domina

_

páret.

5. Dux milit imperat, milités duc_ su párent. 6. Rómáni Galt_ imperant, Galli Rómán -Jar.n,. /.L_- domlnó Dávus páret? Dominus.-Dáuu, páret

est Iülius.

Exercitium l0 -us

-um -us

-ui

-us -üs

-uum -ibus -ibus

l. ln Germániá magnus exercit_ Rómánus est. z. In exerctt_ Rómánó multi milites sunt. l. Dux exercit _ est qur exercit ducit.

4. Dux Rómanus magnó exercit--_-imperal. 5' In Germániá et in Britannia magni magnós hostium exercit_ pugnant. 6. Graeci et Galli iam e>

exercit

Rómáni sunt, qui contrá

llrurliGraecietc.ili;:i':l'...ii-_YriSiifÍ-,1'ilu,,.*. exerclt

ó. uuces ac

arcus barbarus

bellum brevis contrá dividere

Exercitium 1.

Rómánórum á militibus suis nón discédunt.

11

Milités pilis et gladiis

2. Pueri nón armis,

sed ---JGnant. esr miles qri e* equO pugnut. -_ ] -est. 4. Aemilius nón eques, sed 5. Gladius. qui á pedite est longus et .---..--.--, et levis.

"ón

44

sed

EXERCITIA 12_14

CAP.

6. Gladius brevis nón gravis, sed 7. Pedes hastam longam et 8. Graeci et Rómáni nón sunt

gravem [: portáre] nón potest. hominés ut Germáni [: atque] Britanni. qui Germániam et Britanniam . ' 9. Próvincia est _ imperii Rómáni.

Dánuvius flümen Germániam ab imperió Rómánó I l. Dánuvius est _ imperii Rómáni. 12. Graecta Graecórum est. 13. Rómáni Germánós pugnant; Germáni enim KOmanórum sunt, ac _ est inter Rómánós et Germánós. 14. Hostés exercitum Rómánum f: timentl. 15. Qui exercitui imperat _ exercltüs "rt. 16. Hispáni, qui in _ Rómánó [: milités sunt], nón modo gladiós et pila, sed etiam que ferunt. 10.

Exercitium

12

XII

dux eques

exercitus ferre fertur

finis gravis hostis incolere levis metuere

militá¡e pars

pahia pedes

pugnáre pugnus sagitta

Quid agunt milités Rómáni in Germániá? ... 2. Quibus armis milités Rómáni pugnant? ... 3. Quid est eques? ... 4. Aemiliusne eques est? ... 5. Quam longum est pilum Aemilii? ... 6. Estne longus gladius eius? ... 7. Suntne Graeci hominés barbari? ... 8. Estne Germánia próvincia Rómána? ... 9. Quid est próvincia? ... 10. Quam próvinciam Galli incolunt? ... I l. Quod flümen Germániam á Galliá dividit? ... 12. Quae flumina finés sunt imperii Rómáni? ... 13. Quae est patria Germánórum? ... 14. Cür Rómáni contrá Germánós pugnant? ... 15. Cui exercitus Rómánus páret? ... 1.

Léctio tertia (versus 92-142)

Exercitium

Lecno

13

l. Aemilius, qui miles fort_ est, gladium brev_ 2. Militi fort_ Rómán_ est gladius brev_ et lev

brev

lev brev-

et

lev_

fert.

Iil

gladius/hasta gravis scütum gravg

3. Miles Rómán_ gladió et armátus esr 4. Rómáni, milités fort_, gladios et ferunt. 5. Militibus Rómán_ sunt gladii brev_ et lev_. 6. Milités Rómán_ gladiis et armáti sunt. 7. In ánuló Aemiliae est gemma rn'rgtl et . 8. Aemilia gemmam habet magn_ et 9. Aemilia gemmá magn_ et grav_ órnátur. 10. Pretium gemmae magn_ et grav_ est séstertii centum. 11. Aemilia mult_ gemmás grav_ habet.

-us/-a -um/-am -i/-ae -ot-ae -ot-a -um -il-ae -ós/-ás

I2. Magnum est pretium gemmárum

-is -a

forl_

13. Os vocábulum nón

brev

long_,

duae litterae sunt. 14. Ós etpés vocábula nón

Exercitium 1.

long

sed

lev_

lev grav grav_.

grav_. brev_

, sed

est; in hóc vocábuló brev

brev_

-ls -em -is -r -r

-e -és -és

-órum/-árum -ium -ibus

-ia

sunt.

14

Via Appia

long et lát_ est quam via Latina. long_ et lát sunt quam via Latina. lev_ est quam saccus Léandri. portat quam Léander. lev_

2. Multae viae 3. Saccus Syri 4. Syrus saccum

gladius/hasta gravior scütum gravius

XII

CAP.

EXERCITIA

-lor

-ióris -ió¡i -róre -ius

lev

-lórés -iórés

-lórem

5. In saccó sunt pira. 6. Iulius nómen brev_ est quam Cornelius. 7 . Litferae Graecae nó-inu habenl quam Latinae.

-iórum -ió¡ibus -ióribus

long et te"-pugnunt quam Germáni. Iy. }*:"t^p:lis_brevtv|llrres Komanl fort _sunt quam Germáni et duci fort_ párent quam illi. 10. Dux Rómánus fort _ est quam dux Germánórum et militibus fort_ imperat quam ille. I I. Comélius equum fbrmós_ habet quam Iulius; Cornélius dominus equi ñrmós est. 12. Órnámenta fEm-inam pulchram pulchr_ f-acere possunt.

-ióra

r. Vuoo

I

altus castra

1.

pulchr_

ornamentum

Exercitium l5 Milités Rómáni

in

habitant.

dividere

2. Circum castra vállum et -1. Vállum prope x pedés

equltátus expugnáre

longum. 4. Yia qtae castra in duás partés

défendere

est quam ánulus gemmáfus?

est.

-

et duo

centum pedés _-est. --lRomani castra -esl_ ascendunt. .--casra _ nón possunt, quia Rómáni castra nón possunt. _ [: equites] in hostesfacit. !..-___--9. Hostés arma ad terram iaciunt ac nón fugit et s]1e.-.---[: timóre] hostés oppugnat. 19 Y:l:: _ .-_"_

fortis

5. Cum_hostés o. riosres 7. Hostés pila iniñtra

fossa

fugere tacere

lmpetus látus metus

r. Knenus

est

Exercitium

16

I

milia oppugnáre passus

llumen longum et látum et

l. Ubi habitant milités Rómáni?

vállum

...

2. Ubi sunt castra in quibus Aemilius habitat? ... 3. Cür nülli pueri in castris habitant? ... 4. Quid est circum castra Rómána? ... 5. Quam altum et quam longum est vállum castrórum? ... 6. Quot portae in castra dücunt? ... 7. Quam láta via est inter duás portás? ... castra oppugnantur, quid agunt Rómáni? ... 9. Quibus armis vállum défendituri... 10. Quid facit miles fortis qui ab hoste petitur? ... I l. Quó fugiunt Germáni? ... 12. Cür pila Germánórum procul iaci nón possunt? ... 13. Cur Germánia á Rómánis nón expugnátur? ... 14. Num Róma ab hostibus expugnáii potest? ...

! !r.

Léctió grammatica

Léctio grammatica (versus I 4 3 2 5) -2

qeclrnaÍo IV

Déclinátió quárta Exemplum: manlus, gen. sing. -úr, f. Sing. plür.

Exercitium

(gen. sing. -zs) ndm acc. dat. abl.

slng -us -um -tis

-ul -u

Ittttl]

plür. -ús

-tls -uum

-ibus -ibus

17

l.Nóm. man Acc. man 3. Gen. nron2.

4.

).

Dat. man Abt. man

6. Manibus es.

|. Manu _

man mon man

manmun aut

_--

plürális.

singuláris est. 46

EXERCITIA 18-19

CAP.

XT

ó. lUlAnUt 9. Manum

ll.

Manus Manus est

1.2.

Manuum

10.

Exercitium

singuláris aut pluralls.

_

est.

18

Exemplum: Murus altu; Porta altg. Vallum alt4m. l. Altlus -a -um est primae et secundae déclinatiónis. Singuláris Plúrá1is Masc. Fém. Neutr. Masc. Fém. Neutr.

2.Nom. alt

8. Mascuhnum:

alt_ alt_ alt att_ alt

alt_ alt_ alt_ alt_

alt

Acc. altGen. alt 5. Dat alt 6. Abl. alt /. voc. atl

altalt-

3. 4.

alt alt

alt

alt_ alt_ alt_

att_ alt

ahum

_,

altós

9. Fémininum: alta est

pluralis, alti plurális, alte

srngiláris, altam altae

altas singuláris aut altarum

aut

alt_ alt_

alt

altus est singuláris aut

10.

alt_ alt_

Neutrum: altum esl

pluráLis, altd

aut

stngtláns, alta plürá1is

I 1.

Masculinum et neutrum: altl est singuláris, a//o aut singuláris, altórum _

12.

Altis

Exercitium

aut

grav_ 3. Acc. grav_ 4. Gen. grav_

grav_ grav_ grav_ grav_ grav_

grav_ grav_

grav

Dat. grav_ 6. Abl. grav_

grav _

5.

grav_

7. Masculinum et fEmininum..

grav _

grav_ grav _ grav _ grav _

pravis est

aut

singuláris, gravem

, gravés

*

aut

grave est

Gravt

Il. Gravium

plürális. singuláris, plurahs, gravis

gravta 9. 10. Gravíbus

masc. sing.

plür.

nóm. -us -l

acc, -um gen. -t dat. -d aDl.

-o

voc.

-e

-ós

-órum -¡s -¿.9

Iem.

nóm. -a acc. -am gen. -ae dat. -ae aDl. -a

-ae -ds

-drum -ts -r.s

neutr.

nóm. acc. gen. oal. aDl.

-um -um -l -o -o

-a -a -órum -¿J -¿s

19

Nóm.

8. Neutrum:

décl. t et u

plürál is est.

Exemplum: Saccus gravis. Gemma gravis. Scutum gravg 1. Gravlis -e est adiectiwm déclinatiónis. Singuláris Plurális Masc./Fém. Neut¡. Masc.,IFém. Neutr.

2.

adiectivum

singuláris. aut aut

singuláris est. plürális est.

47

adiectiurm décl. m masc./fEm.

sing.

nóm, acc.

gen. dat. abl. neutr. nóm. acc.

gen. dat. abl.

-¡s -em -¿.9 -t -l

-ls -l -i

plür. -és -és

-ium -ibus -íbus

-ium -ibus -ibus

XII / XII]

CAP.

EXERCITIA 20 I

I-2

Exercitium 20 comparátivus (comp.)

Comparátivus Exemplum: Gladius longlpt. Via longipl. Pllum longiu; l. Longior -ius -iórlis est adiectivi. Singuláris Plürális Masc./Fém. Neutr. Masc./Fem. Neutr.

masc./Gm.

sing.

-ior

nóm.

plür. -iórés

acc. -iórem -iórés gen.

-ióris

oal -lorl abl. -ióre

-iórum

Acc. Gen. 5. Dat. 6. Abl. 3. 4.

-ióribus

neutr. nóm. -ius

-tora

acc. -tus -idra gen. -ióris -iórum

aal -tort abl. -ióre

Nóm. longior

2.

-torrbu.r

longius longius longior_ longior_ longior_

longiór_ longior_ longiór_ longiór_

7. Masculinum et fEmininum:

longior_ longiór_ longior_ longior__ longior_

plurális.

aut

longiora

aut

_singuláris _ ll. Longióribr.r est _ 12. Longioris 13.

XIil

Lecfio I

plürá1is. est.

Longiorr

est.

aut

plürá1is. est

Longiórum esl

CAPITVLVM TERTIVM DECIMVM Léctio prrma (versus

Exercitium

145)

I

ménsis _ _ménsls ménsis _ 3. ménsis --

decimus duodecimus nónus octávus primus quártus quintus

[r] est. frrl. ttt].

2.

_ménsis _ 5.-ménsis _ 6._ ménsis rénsis----.-

4.

secundus septlmus sextus

ménsis _

9. _ménsis -o.ménsis _ l._ménsis_[xr].

teruus ündecimus

frrrl. [ru].

[rv].

[v]. [vr].

[vir].

fvlll. [vrr]. [lx]. [x].

mensls aequus annus diés

1.-dividitur in duodecim ménsés. Iánuárius _ anni primus est.

2.

i.

DecemberJsr rnensis anni

sunt

ducenti duodétrigintá

4. In annó

erat

6.

faciés

7. Ménsis Iánuárius á deó 8. Iánus est deus Rómánus cui

5._

finis hóra

ltem máne mensls

meridiés

lxrr].

Exerciüum 2

dimidius

igitur initium

singuláris,

aut

9. Longióre

Cap.

singuláris, , Iongiórés

8. Neutrum: longius est

10.

longiór_ longior_ longiór_

longior est

longiórem

-ióribus -ioribus

longiór_ longiór_

Centr-

est centum anni; duo saecula ann-l saeculum est longum

_

9. Tempore antiquó

Iáno - duae Mártius ménsis p.im"s

_

quinque [cccr_xv]

sunt

I

l. _

diés habet. 48

anni.

[: nómen habet]. sunt.

---.

[: illó tempore] Octóber ménsis octávus erat. autem Iánuárius est ménsis primus; Octóber Octóber] ménsis decimus est. 12. Februárius Ixxvrtt] aut 10.

fccl

[:

ergó

Ixxrx]

CAP,

EXERCITIA 3_5 13. 14.

Céteri Aprilis

_

[xl] mensés longiórés sunt. Iünius xXX diés habet [xxx] diés habet; _

pars anni. 5. Sex ménsés sunt tó. Prima pars diéi est 17. Diés est tempus á máne ad 18. est tempus á vesperó ad máne. I

_

19.

_. diéi, vesper

_

Máne est

21. Hóra sexta,

quae

_

diéi est.

dividitur.

20. Diés in duodecim

nóminátur. diem dividit in duás

partés.

Exercitium 3 1. Quot ménsés sunt in annó? ... 2. Qui ménsis anni primus est? ... 3. Quis est ménsis anni postrémus? ... 4. Quot diés habet annus? ... 5. Num homó ducentós annós vivere potest? ... 6. Á quó nóminátur ménsis Iánuárius? ... 7. Quot oculós et quot óra habet deus Iánus? ... 8. Cür ménsis nónus September nóminátur? ... 9. Quot diés habet ménsis September? ... 10. Quam longus est ménsis Octóber? ... I 1. Estne ménsis Februárius longior quam Mártius? ... 12. Quae est pars diéi postréma? ... 13. In quot hórás dividitur dies? ... 14. Quot ménsés sunt dimidia pars anni? ...

Exercitium 4 Exentplum: Iulia duás hóras dormit. L Homó sánus centum ann_ vivere potest. 2. Némó ducent_ ann_ vtvit.

XIII

nomlnare nunc

nox postrémus saeculum sexáglntá tempus

trecenti

trigintá tunc

ündecim ündétrigintá vel vesper

accusatlvus temporis

ann

vlvere potest. 3. Canis duodecim 4. Médus mult_ hór_ in sóle ambulat. 5. Aemilius sex méns_ militat in Germániá. et trés noct_ in lectó iacet. 6. Quintus trés 7. Milités pauc_ hór_ dormiunt.

di_

Léctió secunda (versús

Exercitium 1.

5

Nüllus ménsis

brev

2. Sól est stélla

46-l0l)

brev_

Lecno

est quam Februárius: is ménsis anni

-ior

quam céterae stéllae: sól stélla caeli clár

-ius

-issimus -issima -issimum

-10res

-lsslml

est.

clár_

est.

Nilus flumen long_ et lát_ est quam cétera flümina Áfricae: id est. et lát_ flümen Áfricae long_ sunt quam Rómáni: Rómáni milités 4. Nulli milités fort_ 3.

forl_

I1

sunt.

5. Tiberius praenómen long_ est quam cétera praenómina: id praeest. nómen Latinum long_ sunt ouam cétera verba Latina: ea verba ó. Verba tre et dare brev sunt. Latina brev_ 7. Meridié sól alt_ in caeló est quam ante et post meridiem: meridié sól est in caeló. alt_ 8. Médus: "Nulla ftmina tam ñrmósa aut tam proba est quam Lydia: ea ac prob est!" Fmina ñrmós

49

-issimae

-lora

-issima

CAP.

XIII

-es -em -éi -é¡ -é

EXERCITIA 6_10

Exercitium -es -es

-érum -ébus -ébus

6 est tempus á máne ad vesperum. 2.Hóra sexta dividit in duás aequás partés. 3. Vesper est fin-is . 1.

Di

4.

Di

Di_

di

di

primó ménsis Septembris nómen est kalendae Septembrés.

quintó decimó post lunam novam lüna pléna est. 5. 6. Aestáte longiórés sunt quam noctés.

di

7. Annus CCCLXV 8. Primis ménsium

di habet; numerus di magnus est. dL_ nómina sunt kalenrlae lanuariae, Februariae,

Martiae, Aprtlés, cétera. 9. Ménsés incipiunt ab iis

di

aequlnoctlum aestás

7

l. Nón sól, sed

et _ lucent nocte. _ est quam sóI. _lunae á sóle venit; itaque lüna nón tam 3. Sól terram et lünam lüce suá 4. Nón lüna lüce sOlis illustratur, ea pars lünae quae nón illustrátur est. _ 5. Cum lüna nova est, [: parva] pars eius vidétur. 6. Lüna dimidia -habet litterae D. 7. Diés ménsis d-t"in r _, v aut Vlt XIII aur XV _. 8. A. d. vrrr kal.' Apr. et a. d. vrtr kal. Oct. dicuntur, nam iis diébus nox aequa est diés. 9. Tempora anxi sunt ver, . autumnus, 10._ á Mártió, á Septembri [: initium facit]. 11. Aestás nón tempus est. , sed tempus -*12. Eó tempore multi Rómáni Rómam] relinquunt. [: -- sed etiam 13. Hieme nón sólum dé nubibus cadit. 14. Hieme Cerrnani.ae gtacié 15. Germáni pueri super _ lacuum lüdunt. 2.

atque

autumnus calidus clárus exiguus

ñrma frioidrrq glaciés hiems lous

illustráre imber kalendae lacus

lüna tux

nix

Exercitium

nónae

obscürus opedre stélla t0tus urbs ver

Léctió

Exercitium

qul kalendae dicuntur.

III

Unde venit lüx lünae? ... 2. Num tóta lüna sóle illüstrátur? ... 3. Quis dicitur diés tertius decimus ménsis Aprilis? ... 4. Quó ménse longissimi sunt diés? ... 5. Quae sunt quattuor tempora anni? ... 6. A quó ménse incipit annus? ... 7. Quod anni tempus incipit á ménse Decembri? ... 8. Qui ménsis anni frigidissimus est? ... 9. Cur multi hominés urbem relinquunt aestáte? ... 10. Quandó folia dé arboribus cadunt? ... I l. Quandó arborés novis foliis órnantur? ... 12. Qui diés anni brevissimus est? ...

Léctio tertia (versus 102-149)

Exercitium (nunc) est sunt (tunc) erat erant

abldtlvus temporis

8

l.

1.

9

Antiquis temporibus Mártius ménsis primus

2. September, qui nunc ménsis nónus _, tunc ménsis septimus 3. Tunc Róma urbs nón tam pulchra .quam nunc _. 4. Tunc Rómáni paucióres quam nunc 5. Ante tempus Caesaris ménsi septimó nómen _ euintilis.

Exercitium 10 l. Aestát_ diés longiórés sunt quam hiem_. 2. Méns_ Márti_ et méns_ Septembr_ diés aequi sunt 50

ac noctés.

EXERCITIA 11-13

CAP.

Xru

3. Hór_ sext_ vel meridi sól altissimus est. 4. Quandó lucet lüna? Luna noct lücet. 5. Di_ octáv_ post lünam novam luna dimidia est. 6. Vér_ arborés novis foliis ómantur. 7. E_ tempor_ avés nidós faciunt.

Exercitium

11

l.

Estne Quintus in cubiculó suó?... 2. Estne obscürum cubiculum Quinti? ... 3. Cür Aemilia fenestram claudit? ... 4. Cur Quintus hórás longás esse putat? ... 5. Quod tempus est anni? ... 6. Á quó nóminátur ménsis Iulius? ... 7. Quod nómen ei ménsi erat ante tempus Caesaris? ... 8. Num Iülius vel Quintilis ménsis quintus est? .. 9. Cür Quintus dormire nón potest? ... 10. Ubi sól lücet cum nox est in ltaliá? ... 11. Quando hominés dormiunt? ... 12. Quae urbs est caput imperii Rómáni? ...

Léctió grammatica (versus I 50-l 76)

Exercitium

Léctió grammatica

12 declrnatlo v (gen. sing. -éi)

Déclinátió quinta Exemplum: dilés, gen. sing. -ea m. Sing. Plür.

di_ 2. Acc. di_ 3. Gen. di_ 4. Dal di_ 5. Abl. di 6. Dié est 7. Díébus 8. Diét est 9. Diem I. Nóm.

10.

Il.

Diérum Diés est

Exercitium

sing.

di_ d¡_ di_ di_

-és acc. -em gen. -¿l

nóm. dat.

abl. -é

di

_

aut

-érum -ebus -ébus

_

plurális est. singuláris.

_

est. est.

singuláris aut plurális.

aut

13

Pos. alt Comp. alt_ 4. Suo. alt 5. Pos. brev 6. Comp. brev_ 7. Sup. brev_ 3.

-és -és

singuláris. aut

Exemola: Februarius ménsis brevis est. brevior auam cétert- ménsés; Februarius ménsis annl brevissimus est. I. Brevlis -e positilus est; brevior -ius est; brevissimlus -a -um esf Masc. Fém. Neutr. 2.

-et

plür.

alt alt_ alt brev brev_ brev_

5l

alt

att_ alt brev

brev_ brev_

positiws (pos.) comparátiws (comp.) superlátims (sup.)

/ -is -e comp. -ior -ius sup. -íssimlus -a -um

pos. -uJ -a -um

CAP.

XIV

Cap.

XIV

EXERCITIA I_3 CAPTTVLVM QVARTVM DECIMVM Léctió prlma (versus I -3 2)

LECNO I

Exercitium uter utra utrum? A-ne an B? alter -era -erum: att A aut B uter- utra- utrum-que:

etAetB neute¡ -t¡a -trum: nec

A

nec

B

I

Exempla: Uter servus, Dár,usne an Médus? Uterque sen'us: et Dávus et Médus.

Alter servus: aut Dálus aut Médus. Neuter sen'r¡s: nec Dávus nec Médus. l. Duo pueri in hortum eunt, _ puer ambulat, 2. _é duóbus pueris currit? Quintus currit.

currlt ambulat? Márcus

ambulat. 3. Iulius: "Curre, Márce!" Iam

Quinfus;

4. Aemilia et

Lldia

puer currit, et Márcus et puer ambulat, nec Márcus nec euintus. -=-

sunt duae

ÍEminae:

fEmina Rómána est.

Graeca.

5._

féminis est Graeca? Lydia est Graeca fEmina pulchra est, et Aemilia et Lydia; Gmina foeda est, nec Aemilia nec Lydia. 7. Nilus et Rhénus sunt duo flumina: flumen in Áfricá est, rn h,urópá. 8. é duóbus flüminibus in Áfricá est, Nilusne an R}lénus? Nilus in -África é duábus

6.

-.-

_

est.

flümen magnum est, et Nilus et Rhénusl

9.

parvum est, nec Nilus nec Rhénus. --'-

Exercitium an

apertus clausus cubáre

gallus habére, sé h

hodie

mihi quómodo valére

vigiláre

flümen

2

l. Uterque puer in lectó

_

[: iacet]. 2. Uter puer dormit, Márcusne euintus? 3. Márcus dormit, sed Quintus 4. Márcus nón aegrótat, . 5. Aér frigidus per intrat. 6. Fenestra Quinti nón aperta. sed est. 7. Puer canere audit: "Cucumr!" 8. Dál'us: pés tuus sé habet [: hóc dié]?" 9. Quintus: "Pés male . Dá aquam, Dáve!" Dávus ei aquam oat.

_

sed fenestram-vigiláns "_sé

Exercitium 3 1. Cü¡ Márcus quiétus in lectó suó cubat? ... 2. Cür alter puer vigilat nec dormire potest? .. 3. Uter é duóbus pueris aegrótat? ... 4. Pésne sólum dolet Quintó? ... 5. Suntne magna cubicula puerórum? ... 6. Uter puer fenestrá apertá dormit? ... 7. Quid per fenestram apertam intrat? ... 8. Cür fenestra Quinti clausa est? ... 9. Quid audit Quinrus? ... 10. Cür Márcus gallum nón audit? ... 11. Quid gallus canéns salütat? ... 12. Quem vocat Quintus? ... 13. Quómodo sé habet pés Quinti hodié? ... 14. Cür Quintus noctem longam esse putat? ... 15. Quid Dávus pueró aegró dat? ...

52

EXERCITIA 4_6

CAP.

Léctió secunda (versus 33-74)

Exercitium

LecIto

Senr,rs ambuláns

:

servus qui ambulat; servi ambula4¡llg

-

servi qui

arnbuiant.

Membrum doléns: membrum quod dolet; membra dolentia: membra quae dolent. Puella canéns: puella quae canit; puellae canentés: puellae quae canunt. Puer dormiéns : puer qui dormit; pueri dormientés - pueri qui dormiunt. 1. Puella plór_ [: quae plórat]; puellae plór[: quae plórant]. 2. Puer rid_ [: qui ridet]: pueri rid[: qui rident]. 3. Cor palpit_ [: quod palpitat]; corda palpit[: quae palpitant]. 4. Equus curr_ [: qui cunit]; equt curr[: qui cumrnt]. 5. Pástor dorm_ [: qui dormit]; pástórés dorm[: qui dormiunt]. quae errant]. 6. Ovis err_ [- quae errat]; ovés effl: 7. Canis látr_ [: qui látrat]; canés látr[: qui látrant]. 8. Animal vol_ [: quod volat]; animália voll: quae volantl. 9. Stélla lüc_ [: quae lucet]; stéllae luc[: quae lücent]. dormit. Márcus 2. Semrs clámáns puerum dormientem lubet. ac señum aquam _ 3. Márcus é lectó et Márcus manüs 4. Servus eI aquam sunt. sed 5. Iam manus eius nón faciem lavat. 6. Márcus primum manüs, iubet. 7. Dávus eum caput tótum in aquam '8. _ [: hórá primá] puer manüs et-faciem aquá frigidá lavat. hodié nón surgit, quod pés 9. Quintus, qui ante Márcum surgere et caput et dolet.

"Mihi

Márcus, et Dál'us '' quoque caput dolet" nón dolet!" inquit. -, quia áér frigidus est et corpus elus [ 1. Márcus Márci. 12. Tunica et toga sunt "Dá mihi 13. Márcus vestlmenta sua á servó mé|" Dáve! tunicam, deinde togam 14. Márcus

Exercitium

6

-:

- relinquéns? L Quó it Dávus Quintum

...

2. Vigilatne Márcus? ... 3. Quómodo Dávus puerum excitat? ... 4. Quid Márcus Dávum afferre iubet? ... 5. Estne calida aqua quam Dávus affert? ... 6. Quid Márcus primum lavat? ... 7. Tótumne corpus lavat Márcus? ... 8. Estne frigida aqua quá Rómáni post meridiem lavantur? ... 9. Cür nón surgit Quintus? ... 10. Doletne caput Márcó? ... 11. 12. 13. 14.

[] -áns

-antés

f? l -Ánc

-enfÁs

Cur Márcus friget? ... Quid Márcus á Dávó poscit? ... Quae sunt vestimenta Márci? ... Num Dávus Márcum vestit? ...

53

caput trst.

et

-antia -entla

[?l -Ánc

[4]

-iéns

-cnfác

-entla -ientés

-ientia

5

1. Iam hóra prima est, sed

10.

11

4

Exempla:

Exercitium

XIV

adhüc

afferre deinde excitáre induere

inquit laváre máne mergere nüdus poscere

primum ñrin'c

solére

sordidus surge¡e

tibi toga tunica vestimenta vestire

CAP.

XIV

Léctio

EXERCITIA 7_10

III

-áns

Léctio tertia (versus 75-132) -antés

-antem

-antis -anti

-antium -antibus

-ante/-anti

-áns -éns

rid á puellá dormi_ non auditur. dormi ancillam can et rid nón audit. sed clám audit. J. Senus clám_ puellam dormi excitat. Puella dormi nón ab ancillá ca"_ et rid , sed á servó clám_ excitátur. 5. Puella vócem ancillae can et rid nón audit, sed vócem servi clám audir 6. Ancillae can et rid á puellis dormi nón 2. Puella servum A

-antia -entés

-entem

-entis -enti

Exerciüum 7 1. Ancilla can_ et

-entium -entibus

-ente/-enti

audiuntur.

dormi_ clám clám_

rid_

7. Puellae ancillás can et nón audiunt, sed servós audiunt. 8. Jervr ó. Servi clam_ puellás doÍnl puellas exci excrtant. 9. Puellae dormi nón ab ancillts can et rid , se¿ ¿ servis clám excitantur. I0. Puellae vócés arrcillámm et ricl nón audiunt, sed vócés servórum audiunt. I l. Dávus nón pueró aquam dat. , sed pueró 12. Senus dominó páret. Servi dominis párent. 13. Quintus nec crüs nec bracchium movet. 14. Puer memb.a nón movet 15. Avés animália vol sunt; ovis nón est animal vol

dormi

can_ clám val imper_ dol aegrót dol

calceus

Exercitium

dexter

imper_

togam

manü scutum manü togam gerénsJmilitare nón potest. Márcus, cui pedés frigent, _ induit. Dávus puerum _cum venire iubet: 'Veni mé !" In átrió liberós suós exspectant. ésse solet, hodié ésse potest. Quintus, qui_ 8. Dávus Márcó librum et et et réeulam affert.

2. 3. 4. 5. 6. 7.

multum

nihil parentés

praeter rés sécum

sinister stilus tabula técum togátus vale

rem rei rei

dol

8

l. Viri Rómáni

mecum

res

_ aegrór

Miles gladium gerit

Vir

_

[:

9. Iülius: "Hodié Médus

_cum irelon potest, tvtarce."

céterás solet

10. Médus librum et tabulam et 11. Márcus ipse nihil ferre 12. Filius discédéns pat.rl" inquit.

"_,

Exercitium rés rés

rérum rébus rébus

Márci ferre solet.

-málum.

9

r_ [: nihil] emi potest. Médus Lydiae r_ pulchram emit. Pretium eius r_ est centum séstertii. Ei r_ nómen est 'ánulus gemmátus'. Eá r_ órnátur digitus. In tabemis Rómánis multae r_ emi possunt. emere potest. Qui magnam pecüniam habet multás r 8. Magnus est numerus eárum r_ quae Rómae eml possunt. 9. Villa Iülii multis r_ pulchris órnátur. 1. Sine pecüniá nülla

2. 3. 4. 5. 6. 7.

Exercitium

l. Quid

10 est toga? ...

2. Utrum bracchium viró togátó nudum est? ... 3. Cür miles Rómánus togam nón gerit? ... 4. Quid miles manu sinistrá gerit? ... 5. Cur Márcus calceós poscit? ... 54

EXERCITIVM 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

11

CAP.

Quó eunt Dálus et Márcus? ... Qur sunt in átrió? ... Quid est ante parentés? ... Quó it Aemilia? ... Quid máter filió aegrótanti dat? ... Quid pater dat filió valenti? ... Quás rés Márcus sécum fert? ... Quis cum pueris ire solet? ... Quid dicit puer discédéns? ... Quid pater respondet? ...

Léctió grammatica (versus

Exercitium

I.

I33-l

50)

Léctió grammatica

ll

participium (part.)

Vocalre infinitil.us est. Vocalns est

2. Vidélns, pónléns, audiléns 3. Infinitir.us volare. participiunt ,d4. Infinitivus sed¿re, participium sed_.

sunt.

|)

-alns -alntlis [2) -élns elntlis

[3] -éns -entlis Qlens -ilentlis) l4l -iléns -ilentlís

duc_.

5. Participium ducéns, infinitivus 6. Participium v eniens, infinitilus ve¡t 7. Participium faciéns, infinitivus/ac ; it.tn participium capiéns, iaciéns, fugiéns, pariéns, accipiéns, aspiciéns, infinitilr¡s

cap

_. fug_,par_, accíp_, aspic_. Sinsuláris Plürális Masc.lFém. Neutr. Masc.lFém. votans vol_ 8 Nóm. vol_ 9. Acc. vol vol vol

masc./fEm.

Gen.

11. Dat.

vol_ vol_

12. Abl.

vol ___________t/_

13. Nóm.

canéns can can c0n

14. Acc. 15. Gen.

nóm.

vol_ vol / can_ ,on-

vol

neuÍ.

vol

nóm.

vol

vot

_ can ,on-

can_

gen. -ntlis dat. -ntl-r abl. -ntle/l

acc.

can can

/ /can/

rts, volantem, canentem canent¿s 19. Neutrum: volans, canéns est,

,

aut

p1ürális.

20. Volante. canente

2t.

Volantt

-

singutavolant¿s,

singuláris plürális.

aut aut

volantia, canentia

est.

singuláris est,

aut

vo

lantibus

art 22. Volantís. canenÍis esl

canentium

_

, volantium,

_

plürális.

55

-¡¡s -ns

vol

16. Dat. 17. can 18. Masculinum et fEmininum: yoldns. canéns esl

Abl. can

dat. -ntll abl. -ntle/i

vol

can

can

plür. -ntlés -nttem -ntlés

-¿s

acc. gen. -nll¡.s -ntlium

Neutr.

vol_ vol_

vol

sing.

,

iac

10.

XIV

-ntlibus -ntlibus -ntlia

-ntlia -ntlium -ntlibus -ntlibus

CAP. XV

Cap.

EXERCITIA 1-4

CAPITVLVM QVINTVM DECIMVM

XV

Exercitium

ego tü

surTl es

1S/ea est

140)

Léctió prlma (versüs

LECIIO I

habeQ habég

habet

I

_, _, 3. Délia: "Laeta _, _ _ amica eius _." 4. Délia amicum habe_, itaque _ laeta _. l. Délia: "Ego

2. Syra:

"

_.

laeta laeta nón

Nónne tü laeta Syra?" Cür tu laeta Délia?" quia Léander mé amat: amicus meus

_.

habé_, Syra?" 6. Syra: "Ego amicum nón habe_." 7. Délia: "Cur amicum nón habé_?" 8. Syra: "Amicum nón habe_, quia fbrmósa nón habé_, quia fEmina fbrmósa

_;

5. Délia: 'Nónne tu amlcum

_."

Exercitium

antequam

1.

2

Diodórus

Márci est;

2. Diodórus puerós

cónsidere

improbós

discipulus

_

_

ad

Márcus

_

amicum

Diodóri

est.

verberat; eó modó magister discipulós solet.

3. Diodórus enim magister 4. Sextus primus

exclámáre iánua ludus rnagister

_.

_

est.

advenit.

5.Magisterintránsdiscipulumsalütateumque-iubet:

nóndum

6.

"Salvé, Sexte! _!" [: deinde] Sextus _

Discipulus

in

suá cónsidit.

[: tacéns] ante magistrum sedet. adsunt. _ [: sed] céteri discipuli _ 9.MagisterirátuS-:..o,discipulósimprobós...!'' ludum intrat. 10. Titus [- óstium] pulsat _ 7. 8. Sextus iam adest,

sel la

sevérus

statlm tacltus

11. Titus nón

tum vlrga

Exercitium

_

intrat, sed primum iánuam pulsat.

3

l.

Quó it Márcus? ... 2. Quis est Diodórus? ... 3. Cur Márcus magistrum suum metuit? ... 4. Quómodo magister discipulós improbós punit? ... 5. Cui discipuli párent? ... 6. Quis discipulus primus ad lüdum advenit? ... 7. Quid facit Sextus cum magister intrat? ... 8. Cür irátus est magister? ... 9. Estne Sextus discipulus improbus? ... 10. Quid facit Titus antequam ludum intrat? ... 1 1. Quid magister eum facere iubet? ... 12. Cür Titus librum suum nón habet? ... 13. Tune magister/magistra an discipulus/discipula es? ... Léctio

II

!l-ó -ás -at [2] -eó -es -et [3] -ó -is -lt

Léctió secunda (versus 41-95)

Exercitium -árrus -átis -ant -émus -étls -ent

-imus

-itis -ullt

4 1. Léander saccum

port_; item Syrus saccum port_. 2. Dávus et Ursus lecticam cum dominó 3. Léander:."Saccus quem tu port_, Syre, levior est quam is quem ego port_.

port_.

port_, port_." can_,

4. Dávus: "Sacci quós vós Syre et Léander, leviórés sunt quam lectica quam nós sed 5. Iulia can_. Pueri nón , quod Iüliam canere nam pueri eam male canere

aud_,

rid put_.

56

EXERCITIA 5-7

CAP. XV

rid _, rid-?"-

6. Iülia: "Cür vós bene canere put 7. Márcus: "Nós

put !rid "Aud rid put

canere

pueri, cum mé canere cum té canere

aud

aud _,

?

Nónne me

[4j

Iulia, quia té male

-lo -is -it

-lmus

-itls -iunt

8. Quintus: "Ego nón cum té canere aud 9. Iulia: ne, Márce? Quintus nón rid_-cum mé canere aud Cür tu nón , Quinte? Tüne mé bene canere put_?" 10. Quintus: "Ego té vócem satis pulchram habére. Nón male can ut parva puella." 11. Iülia: "Ego bene can_, at vós male 12. Quintus:

"Nón male

Exercitium

5

can_,

can_!"

ut magni pueri!"

Titum): magistrum nón salütátis..." 2. Sextus et Titus: "Id nón est: maqistrum salütámus." 3- Magister: "Vérum dicttlsVarcus dicit vérum nón est." 4. Magister irátus _ Márci verberat. 5. Tergum est pars corporis 6. Márcus nón lacrimat, neque enim lacrimáre pueró Rómánó 7. Magister eum verberár€ _, atque puer ad sellam suam 8._ [: cür] Márcus nón cónsidit? Nón cónsidit, quia pars tergi ei dolet. 9. Quintus nón in ludó, sed _ est. 10. Márcus: "Quintus dicit '_ aegrum esse'." I l. Magister: "_ fráter tuus aeger est, in lüdum ire nón potest." 12. Magister Márcum Titó tabulam iubet. 13. Magister: "Necesse est tC pünire, tabulam nunc reddis Titó!" 1. Márcus (ad Sextum et

Exercitium

convenlfe désinere

domi

inferior nisi nós

postenor n

Y

nid

"'*

reddere

¡edire sé

si

tergum vérum vós

6

1. Quis discipulus postrémus advenit? ... 2. Márcusne magistrum salütat? ... 3. Cür magister Márcum verberat? ...

4. Cür Márcus nón lacrimat? ... 5. Quó magister puenrm redire iubet? ... 6. Cur Márcus nón cónsidit? ... 7. Quid est tergum? ... 8. Ubi est fráter Márci? ... 9. Cür Quintus in lüdum ire nón potest? ... 10. Quid magister puerós iubet? ... 11. Cür Márcus librum Titi habet? ... 12. Cür Titus nón potest málum reddere Márcó? ... Léctió tertia (versus 96-128)

Exercitium

LecÍto

111

7

l. Dávus et lJrsus, qui dominum vehunt, iam fessi 2. Syrus et Léander saccós vehunt; _ nóndum f"rr1. 3. Dávus: "Nós fessi NOnne vós fessi , Syre et Léander?" 4. Syrus: " fessi nón _. Cür _ fessi _, Dáve et Urse?" quia dominus gravis _." 5. Ursus: 'Nós fessi _, 6. Dálus: "St! Dominus dormit; _ quoque fessus _." 7. Ursus: "_ qui vehitur fessus esse nón pot_." 8. Servi, qui dominum poftare iam nón pos_, lecticam in viá pónunt. Dominus excitátur. o Iulius: "Cür hic consistimus? Ubi ?" 10. Dávus: "In monte . Iam té portáre nón pos_, domine." 57

ego tü

nos vós

ls

11

sum es est

sumus estis sunt

possum

potes potest

possumus

potestis possunt

CAP. XV

EXERCITIA 8_IO nón pot_?" pos--, _." _, _. pot ?" 15. Iülius: "Fessus : ambuláre nón pos_." I6. Dávus: "_ nón tam fessus quam nOs 17. Iülius: "Vérum dicis: ego nón tamfessus quum vós _, _ dominus _ servl _1" I

l. Iülius: "Quid mé portáre

12. Dálr¡s: "Té pofáre nón quia nimis gravis 13. Iülius: "Ego gravis nón nec lectica gravis 14. Ursus: "Sine té lectica gravis nón Tüne apud lecticam ambuláre

Exercitium 8 L Magister librum aperit

lectulus icére nós (acc) omnés

incipit. discipuli dormiunt

ac

2. Dum magister recitat,

I

vigilatl. 3. Discipuli tam bene dormiunt quam domi in

nrinr

[:

nüllus discipulus

_

4. Ergó posteriórem libri partem nón audiunt, sed tantum partem. 5. Magister eós verberat. Discipuli: "Cür verberás?"

recitere vds (acc)

sed

[:

parvis lectis].

_

6. Magister:

7. In lüdó dormire nón

Exercitium

9

l. Quid facit

magister antequam recitáre incipit? ... 2. Tótumne librum audiunt disciouli? ... 3. Cur nón audiunt posteriórem iibri partem? ... 4. Cur magister recitáre désinit? ... 5. Quómodo magister discipulós excitat? ... 6. Quid Márcus dicit magistró irátó? ... 7. Quómodo magister discipulós pünit? ... 8. Cür discipuli nón cónsidunt? ... 9. Cur magister eós ante sellás stáre iubet? ... 10. Quid recitat magister sedéns?... I l. Num in ludó dormire licet? ... 12. Quid est lectulus? ... 13. Tüne stáns dormire Dotes? ... 14. tlbi vós dormire solétis, discipuli? ... Léctió grammatica

Léctió grammatica (versus 1 29

-l

70)

Exercitium l0 persóna (pers.) pers. I pers. 2

pers.3

tll

I 2

l2l

3 I

2

t3l

3 I 2

l4l

cino

nlñr

-ó -s -t -o -als -alt -elo -¿ls

-mus -tts

-elt

-(i)ó

1. Voclo,

vocalmus

2. Vocals, vocaltis 3. Vocalt,,ocalnt 4. Vocló persóna

-nt

Vocals

prima est. est.

.rt. slnguta.is est;vocalmus est

plürális.

-dlrnus

5.

-altis -a nt

6. Vocalt persóna

-

secunda

est],

est:

vocaltis est

vocalnt est

-e)mus

Sino

-elüs

-elnt -imus

-¿s -itis -it -(i)unt -i ó -i1mus -,'ls -i1tis -4t -ilunt

7. Pers. I 8. Pers. 2 9. Pers. 3

Phir

am_ am_ am_ am_

10. Pers. I auc 11. Pers. 2 auc

12. Pers. 3 auc

auc duc auc

Sing.

Plür.

vid vid

vid vid vid

vid_

for_ fac_ fac_ fac_ fac_ ,fac_ 58

Sing.

aud_ aud_ aud

s_ ES ES

Plür.

aud aud

aud_ ,s_ es_ s_

EXERCITIA

1_3

CAP. XV]

CAPITVLVM SEXTVM DECIMVM Léctió prtma (versus

Exercitium

Cap.

140)

Lectn I

1

l. Italia inter duo maria 2. Id mare quod suprá

Ital¡rm

_

[:

est 'mare

vel] 'mare Hadriáti.utn'

t:

.

"ór*tat*f 3. Infrá Italiam situm est sive Tüscum. 4. In Tiberi flumine nón multum, aquae est. 5. Itaque Rómam adire nón possunt. 6. Ostia est oppidum quod magnum habet 7. maritimá multi sunt Dortus. a. Os Ruminis es1 quó flumen jn mare 9. Rés quás mercátórés emunt ac véndunt dicuntur. 10. Cum nüllus flat, mare est. I l. Cum magnus ventus mare est. 12. est magnus ventus. t3. Tempestás mare atque altós facit, qui návem aquá possunt. t4. Návis quae aquá implétur in mare cum nautls. 15. Itaque tempestátés metut,nt llec rnari turbidó

mare-.'sed

magnae

In

- _, _

_

16.

volunt. Is qui návigáre vult ventum

Ventus

secundum

est ventus qui a tergO nat. I E. Ventó secundó návés é porlu 17.

návium ventó implentur.

19.

Exercitium 2 L Inter quae maria sita

[: [:

exspectat]

exeunt]

1.

appelláre eoredi fláre flúctus implére ínferus

influere interesse locus

maritimus mergere

merx nauta návrgáre návrs

opperiri óra

paulum portus secundus sltus sive superus tempestás

tranquillus turbáre

est Italia? ...

2. Cur magnae návés Rómam adire nón possunt? ... 3. Ubi sita est Ostia? ... 4. Quid dlcitur locus quó flumen in mare influit? ... 5. In quod mare Tiberis influit? ... 6. ubi sita sunt oppida Brundisium, Puteoli, Genua? ... 7. Quid est portus? ... 8. Quómodo merces ex Africi in Italiam vehuntur? ... 9. Num mercés tantum vehuntur návibus? ... 10. Quid facit is qui návigáre vult? ... I 1. Quandó tranquillum est mare? ... 12. Quid est tempestas? ... 13. Cür nautae tempestátés metuunt? ... I4. Quid nautae in porrü opperiuntur? ...

Exercitium

XVI

turbidus vélum ventus

3

Vent_ secund_

návés é portü égrediuntur. per mare vehuntur. tranquill_ neque mar_

plén_ vél_

2. Návés 3. Nautae neque

mar

abldtlvus absolutus

L

turbid

návigáre volunt. 4. Márcus fenestr apert_ dormit, Quintus fenestr_ claus_ cubat. 5. Puer ocul_ claus_ in lectó cubat. 6. Márcus surgit ac ante lectum stat. 7. Márcus manüs lavat utq* pür_ é cubiculó exit. -un 8. Quint aegr_ rrés rantum discipuli adsunt. 9. Patr_ filius pecuniósus nón est. 10. nox obscü¡a nón est.

ped

nud -

viv Lün plén

59

cum adiectlvó

CAP. XVI

Léctió

II

EXERCITIA 4-6

Léctió secunda (versus 4l -95)

Exercitium

4

Exempla. veréri LIJ -arl -átur -antur

l. In porhl

-áns

[2] -éri -étur -entur -ér.'rs

timére

veréns = timéns necesse est ventum

-untur

-ens

l+l -tfl

-itur -iuntur

-lens

(orjtur)

opper_.

opper_. ver

2. Nautae ventum secundum 3. Médus, qui dominum sevérum

proficisc_ vult.

[3] -i

-ltur

:

verétur: timet, verentur: timent

4. Ventó secundó návis e portu égred 5. Sól Médus et Lydia sólem quia cum amicá suá lte{us

or_; laet_

, ex Italiá in Graeciam

or

! 7 . Lldia Rómá proficisc_

laet

laD g. tr¿e¿us .¿micam suam

intu

profrcisc_.

nón potest; dé oculis eius lacrimae

complect

tristem atque 9. Quintus oculis clausis cultrum medici opper_ 10. Parentés filium vivere laet I l. Ovés pástórem suum canis ovés 12. Omnés nautae Neptunum, deum maris, ver I3. Oculi hümáni sólem nón possunt.

sequ-;

cónsól_.

sequ_.

intu

Exercitium (tblativus absolutus

II:

cum

particípio

(-nte -ntibus)

5

Exemplum:Iülius nummós suós numerat Aemili4 spectante

(:

dum Aemilia spectat).

mult homin_ spectanr_.

1 _S9l-. orient_ návis proficiscitur

2. Magistr 3. Márcus

_ recirant _ discipuli dormiunr

ridetplórant_ sorór Sól_ lücent _ pástor umbram petit. 5. Pástor_ dormient ovis abit, sed pástor látrant can excitátur. 6. Céter_ tacent et audient medicus Quintum oculOs !

4.

claudere iubet.

7. cemere

complecti cónscendere

cónsólári contráflus dextra gubemáre gubernátor ln¡uerl laDt

laetári meridiés occidens

occidere oriéns

oriri proficisci pupprs semper septentflónes sequi

Gall-canent_ excitátur puer.

Exercitium

1._

6 est pars návis

posterior

2. Illic sedet

, is est nauta qui návem 3. est ea pars caeli unde sól hórá primá 4. est ea caeli pars quó sól hórá duodecimá 5. Onéns et occidéns partés óaeli 6. Ea caeli pars ubi sól meridié stat appellátur 7. Pars contrária dicitur á septem stéllis quae in eá parte caeli stant 8. Nautae ad occidentem náviganti meridiés á est, á

'----

'--

septentriónés, oriéns á tergó. 9. Ventó secundó atque caeló

multae návés

temporel é porrü egrediuntur 10. Médus et Lydia návem I 1. Lydia Médum in puppim ascendentem 12. Lydia tristis est, sed Médus 13. Médus faciem Lydiae

[:

14. Médus amicam suam

l:

gaudeq nec iam dominum

spectat]: dé oculis eius lacrimae eamque multis verbis

15. Parvae rés quae procul absunt oculis

60

uno

et ex Italiá

serénus

simul sinistra vereri

[:

nón possunt.

EXERCITIA 7-IO

Exercitium 1.

tlbi

CAP.

7

sedet gubemátor et quid agit? ...

2. Quid est puppis? ... 3. Quae sunt quattuor partés caeh? ... 4. Quae dicitur ea caeli pars unde sól oritur? ... 5. Pars contrária quae est? ... 6. Unde Médus et Lydia návem cónscendunt? ... 7. Quó proficiscuntur? ... 8. Cür in Graeciam ire volunt? ... 9. Quid sécum ferunt in náve? ... 10. Quid Médus et Lydia é náve spectant? ... I 1. Cur hominés in portü vix cemi possunt? ... 12. 13. 14. 15.

Num tristis est Médus? ... Cür Lydia nón laetátur? ... Quómodo Médus amlcam suam cónsólátur? ... Quam in partem návigant? ...

Léctió tertia (versus 96-1 50)

Exercitium

ttI

Lecno

8

Exemplum; Puer aeger multum aquae bibit et paulum cibj l. In Tiberi nón multum, sed paulum aqu_ est. 2. Iülius multum pecüni_ habet.

ést.

multum ,t paulum

3. Ovés multum herb_ edunt. 4. Pástor nón paulum pán_ sécum fert. 5- In corde et in vénrs multum sanguin_ est. 6. Post paulum tempor_ discipuli dormiunt.

Exercitium

-ae -1s

9

l. Qulntus, qui mulr ésse solet, hodié paul_ ést. 2. Quintus mult_ crassior est quam Márcus et paul_ crassior 3. Návis proficiscitur; paul_ post terra cerni nón potest. 4. Nübés oriuntur, nec mult_ post tempestás oritur. 5. Iam flüchts mult_ altiórés sunt quam paul_ ante.

mulq¡q quam Iulia.

mult_

6. Nautae aquae é náve hauriunt. 7. Návis paul_ levior fit. 8. Dánuvius flümen mult_ longius est quam Tiberis et

paulg¡q

multó l-ior -ius ,-l Daulo I Dost

'-t'

I anre

paul_ longius

quam Rhénus.

Exercitium

l-i | |

10

1.Dumgubernátor-[etacet],Méduscae1umspectat.

_.

2. Ab occidente nübés oriuntur nón albae, sed "O Neptüne!" 3. Nauta deum Neptünum 4. Pauló post caelum et mare illustrat, et statim magnus

_

_:

audilur.

5. Simul tempestás oritur; mare turbidum

_

6. Návis fluctibus 7. Necesse est aquam

_

[:

ac

t:

esse

incipitl.

prope nón] gubernári potest.

et me¡cés racere. 8. Gubernátor Nephlnum invocat timórem [: quia timet]. 9. Lydia Chrisrum invocat: "O Ctrrirt.l nós!" 10. Médus Lldiam lábentem sustinére , nec _ [- sed nón] lpse stare potest. IL [: rursus] Christum invocar: "O Christe! Iubé mare

Lydia

tranquillum

_!"

6l

áter

cónári

fieri fit fulgur hau¡ire ractáre

lnvocáre iterum pfopter serváre

tonitrus véró

vix

XVI

CAP.

EXERCITIA 1I-12 / 1_2

XVI / XVI]

Exercitium l1 1. Quid Médus in occidente videt? ... 2. Quid gubernátor opperitur? ... 3. Cur Nephrnum invocant nautae? ... 4. Cur návis gubemári vix potest? ... 5. Quid nautae é náve hauriunt? ... 6. Cür mercés in mare iaciuntur? ... 7. Ubi est mercator cuius mercés iaciuntur? ... 8. Quem dominum Lydia invocat? ... 9. Quid tum agit Médus? ... 10. Cür Médus loqui nón potest? ... 1 1. Cür nautae aquam haurire désinunt? ... 12. Mergiturne návis? ... Léctió grammatica

Léctió grammatica (versus I 5 I

Exercitium verbum dépónéns verbum áctivum:

inf. -re pers.3

-t

-nt

verbum passivum et dépónéns:

lnL -rt -t pers.3 -tur -ntur verbum áctiwm et depónéns: part. -ns -ntis

Cap.

XVII

Lecno I

duodéviginti quattuordecim sédecim

septendecim trédecim

triglntá ündéhigintá ündéviginti

centéslmus discere docére doctus

indoctus industrius interpelláre nescire

nóngenti

65)

12

l.

_

Timélre verbum áctilum est; timélrr verbum 2. Verélrl est ; verélrl et labltverba

verbum

est.

sunt.

3. Infinitivus verbi dépónentis nón in -re désinit,

verbi 4. Infinitivus:

sedir -rl/-t ut infinitivus

c,rn- intu ,loqu_, opper_.

5. Persóna tertia verbi dépónentis nón in -1,

-nl désinit,

sed

tn -tur, -ntur ut

persóna tertia verbi

cón , intu , loqu , opper_; plürális: cón , intu , loqu , opper_. 7. Participium verbi dépónentis désinit in -ns ut participium verbi 8. Participium: nóm. sing. con , intu , loqu , opper_ 6. Persóna tertia: singulárís:

CAPITVLVM SEPTIMVM DECIMVM Léctió prlma (versus I

Exercitium duodétrigintá

-l

4l)

I

l. Quot sunt x 2. Quot 3. Quot 4. Quot 5. Quot 6. Quot 7. Quot 8. Quot 9. Quot 10. Quot

sunt sunt sunt sunt sunt sunt sunt sunt sunt

et III? ... X et IV? ... X et V? ... X et VI? ... X et vII? ... X et VIII? ... X et IX? ... XX et VIII? ...

xX et x?

...

XX et x? ...

Exercitium 2 l. Discipulus

_.

est puer qui 2. Qui discipulós magister est. qui multás rés 3. Magister est vir 4. Discipuli sunt qui multás rés

_ _, puerr

sciuntl. 5. Discipulus qui nihil discere lult _ 6. Sextus nec stultus nec piger est, sed 7. Magister: "Dic numerós á decem

62

est.

atque ad centum!"

[:

nón

EXERCITIA 3_5

CAP.

discipulus manum Márcus.

8.

9. Titus numerós dicit á

x

ad

primum Sextus, deinde Titus,

numerum dicit á xx

ad-ÍTigint-r, triginta,

sexágintá, 11. Sextus, qui numerós A C ad M dicere iubétur,

_

[: tam multós] numerós dicere nón vult. 12. Sextus [c] quemque numerum tantum dicit: "Centum, ducenti, trecenti,

13. Magister:

14. Quod Sextus 15.

16.

,

"Quot sunt

_ Sextus

_,

mille.

[xr]

et decem?" Sextus:

est.

Marci nón recn¡rn¡ed respondet; Márcus

právé

právus prudéns quadrágintá quadringenti quingenti quinquágintá quisque quemque récté rectus

respónsum

[t-]." Márcus: "Sexágintá."

respondet

octingenti prger postlémó

xxII, tum magister eum

_

10. Titus decimum

_,

est.

respondet.

Exercitium 3

scire sescenti

septingenti septuágintá

tollere tot

1. Quid magister puerós docet? ... 2. Num docti sunt discipuli? ...

üsque

3. Qui discipulus multái rés discit? ... 4. Sedentne discipuli magistró recitante? ... 5. Quid faciunt discipuli antequam respondent? ... 6. Omnésne simul manum tollunt? ... 7. Quós numerós dicit Titus? ... 8. Num Sextus omnés numerós dicit á centum ad mille? ... 9. Estne Sextus puer stultus? ... 10. Omnésne discipuli récté respondent? ... 11. Cür Márcus právé respondet? ...

Léctió secunda (versus 42-37)

LCCTIO

I

I

Exercitium 4 Bonus discipulus magistrum salüta cum eum vide_ et á magistró salütá_ cum ab eó vidé 2. Sextus: "Ego magistrum salüt cum eum vide_ et á magistró salut_ cum ab eó vide 3. Márcus: "Ego numquam á magistró salüt ." 4. Sextus: "Tu nón salutá á magistró cum ab eó vidé_, quia ipse magistrum nón salutá cum eum vidé 5. Boni discipuli magistrum saluta cum zum víde_ et á magistró salüta_ cum ab eó vide ó. Sextus et Titus: 'Nós masistrum salütá cumeumvloe eta magishó salutá_ cum ab eó vidé_." 7. Márcus: "Vérum dicitis: vós magistrum salütá_ cum eum vidé et á magistró salutá_ cum ab eó vidé-_, quia magister amicus patribus vestris est!" 1.

Exercitium 5 1. Syra Iüliam vocat: Iülia á Syrá voc 2. Syra Iuliam quaerit nec eam reperit:

t1l

3. Iülia: "Syra mé vocat": "(Ego) 4. Iülia: "Syra mé quaerit nec mé reperit": "(Ego) nec

__

5. Márcus: "Syra té

vocat":'(Tü)

_ 63

-ó -s -t -or -ris -tur

_."

t2J

-mus

-tis

-nt -muf

-mini -ntur

-or

-ámu¡

-aris -átu¡

-ámini

-eor

-émur

-éris -etur

-anfur

-émini -enfu¡

XVII

CAP.

[3] [4]

XVII

EXERCITIA 6-8

-or

-lmur

-ens

-imini

-ifur

-untur

-ior -iris -itur

-imur

6. Márcus: "Syra té quaerit nec té reperit" nec

-luntur

nec

"(Tü)

_.

7. Syra puerós vocat 8. Syra puerós quaerit nec eós

-imini

:

reperit:

_.

9. Pueri: "Syra nós vocat": "G.Iós) 10. Pueri: "Syra nós quaerit nec nós reperit": nec

--

"(Nós)

_.

I 1. Iülia: "Syra vós vocat" : "(Vós) _ _ 1 2. Iulia: "Syra vós quaerit nec vós reperit"

Exercitium 1.

cógrtáre

-

"(Vós)

_

6

Magister Sextum

_:

"Bonus es discipulus, Sexte. Semper récté,

právé respondés."

difficilis duodéquadrágintá

facilis laudáre

2. Márcus nón laudátur, sed 3. Quod magister interrogat nón difhcile, sed 4. Márcus veró semper právé respondet, facile est quod lnterrogarur; neque enlm antequam respondet. 5. Márcus: "Quod ego interrogor nimis est, neque alii interrogantur quam ego. discipuli tam _ 6. xxx et vtII sunt , XXX Ct IX

_

numquam quamquam reprehendere saepe

undéquadrágintá

Exercitium

7 1. Cür Sextus et Titus laudantur á magistró? ...

2. Estne difficile quod magister interrogat? ... 3. Quem magister reprehendit? ... 4. Cur Márcus numquam laudátur? 5. Num Márcus semper interrogátur? ... 6. Estne magister amlcus patribus discipulórum? ... 7. Quintusne á magistró reprehenditur? ... 8. Quot sunt quadrágintá et octó? ... 9. Estne facile quod vós interrogámini, discipuli? ... 10. Tüne saepe á magistró/magistrá laudáris? ... 11. Tune Márcum stultum esse putás? ... Lecno

[1]

Léctió tertia (versus 88-l 52)

111

-or

Exercitium -ámur

-áris -ámini -átur -antur

[2]

-eor -erls -étur

-émur

[3]

-or

-imur

-e¡is

-imini

-1tUr

-untur

[4] -ior -iris -itur

-emlnl -enrur

-imur

-imini -iuntur

8

timeó verémur: timémus : timés verémini: timétis verétur: timet verentur = timent 1. Nauta nón proficisc_, quia ventum secundum opper_. 2. Médus: "Cür nón proficisc_, nauta? Quid opper_?" 3. Nauta: "Nón profrcisc_, quia ventum secundum opper_." 4. Nautae nón prohcisc_, quia ventum secundum opper_. nautae? Quid opper_?" 5. Médus: "Cür nón proficisc_, 6. Nautae: "Nón proficisc_, quia ventum secundum opper_." 7. Médus laet nec iam dominum ver 8. Médus: "Eso laet nec iam dominum ver . Cur hr nón laet Lydia? Quid ver_?" quia tempestátem ver_, 9. Nautae nón laet_, Exempla: vereor: veréris

10.

Médus: 'Nónne ventó secundó laet inttr ? Quid ver

I 1. Nautae:

"Nón

laet_,

. nautae?

quia tempestátem

orocul in caeló intu 64

Cur caelum

M

ver_.

Nübés átrás

EXERCITIA 9-1I

Exercitium

CAP.

9

Exempla: Magister: "Ego bene recitQ." Magister dicit'sé bene recitá¡g.' Discipuli: '1!s! bene recitá¡qgq." Discipuli dicunt 's€ bene recitáre.'

Iulius: "Serr,us meus abest." Iülius dicit'servum suum abesse.' Iulius: "servum meum quaerQ." Iülius dicit 'sé senr¡m suum quaersle.' Discipuli: "Probi sumus ac magistró nostró párémus." Discipuli dicunt 'sé probós esse ac magistró suó párére.' Iulia: "Ego bene canó." Iulia dicit

'_

l: "(sgq) -ó" ll: "(n,fu) -mus" A dicit l'sé -re AAdicunfl - -

can_.' '_ órnámenta vénd_.' fess es 3. Senus: "Fessus sum." Servus dicit ' 4. Servi: "Fessl sumus." Servi dicunt '--fett-.t-.' 5. Nauta: 'Ventum secundum opperior." Nauta dicit '_ ventum I.

2.

bene

Albinus: "Órnámenta véndó." Albinus dicit

secundum

opper_.'

'Neptunum verémur." Nautae dicunt ' Nephrnum ver aeeról ,' 7. Iülius: "Filiui meus aeerótat." Iülius dicit 'Fili librum 8. Titus: "Ego librum meum nón habeó." Titus dicit' 6. Nautae:

nón

hab_.' *Laudor

9. Sextus:

á

magistró meó." Sextus dicit

'

laud

á

magistró

"Dominó meó páreó." Servus dicit '- dominó pár-.' Lydia: "Cum amicó meó proficiscor." Lldia dicit '_ cum amicó _

10. Servus: 1

1.

proficrsc_.' i2. Milités: "Irlós patriam nostram défendimus." Milités dicunt _

XVII

défend

'_

patriam

.'

Exercitium

10 1. Quintus, qui hodié abest, 2. Magistró suó párére 3. Magister é sacculó suó

etiam

á

magistró laudátur.

abséns as

certus

duós nummós,

computá¡e démónstráre

+. tvtag¡ster "Q"ot¡éstertii sunt sex dénárii?" Titus digitis

"...quattuor, ...octó, ...duodecim..." 5. Titus: "Sunt séstertii... viginti? an trigintá?" Titus nón

_,

sed

est. Sextus autem récté respondet. 6. Magister Sextó assem dat, et dénárium in sacculó nón est neque pecüniam suam discipulis 7.

Magister

dénárius lnceffus Itfotrl

^-^,.^ rar ÉuJ |

oportére na#iri

prómere

Márcus:

8. 9. Magister:

[:

cür] nós computáre docés, magister?"

"Id exempló

amicó tuó

Dossum: Si sédecim assés cum

[:

dividis]..."

Exercitium 1l 1. Quid magister é sacculó suó prómit? ... 2. Quot assés est unus séstertius et quot séstertii ünus dénárius? ... 3. Quómodo parvi discipuli computant? ... 4. Cür Titus magistró interroganti nón statim respondet? ... 5. Quid dicit Sextus manum tolléns? ... 6. Cur incertum est respónsum Titi? ... 7. Sextusne incertus est?... 8. Quid magister Sextó dat? ... 9. Estne largus magister Diodórus? ... 10. Quáré pueri computáre discunt? ... 1 1. Cür Márcus decem assés nón habet? ... 12. Cur magister Márcum nihil docére potest? ... 13. Tune pecuniam tuam partiris cum amicis? ... 65

repónere

XVII / XVIII

CAP.

Léctió grammatica

Persónae verbi passivi et dépónentis

sing.

I -or pers.2 -rls pers.3 -tur tll 1-or pers.

plür.

-mur

-minl -ntur -dlmur

z -alns -almtnt 3

l2l l3l

-altur -a)ntur

1

-elor

2 3

-élrís -élminl

1

-éltur -elntur

-or

-eris

2 3

-élmur

-imur

-iminl

-itur -untur t41 1 -ilor -i1mur ¿ -tlns

-tlmtnt

3 -t'1tur -iluntur

EXERCITIAI2 / I_2 Léctio grammatica (versus I 5 3 -l 9 3)

Exerciüum l2 1. Laudlor, laudalmur est persóna 2. Laudalris, laudalminl est persóna =--

_

3. Laudaltur, laudalntur est persóna 4. Persónae verbi passivi: persóna fertia -tur, -ntur; persóÍa secunda ; persóna prima -_,

Sing. I vocor 2 voc 7. Pers. 3 ,oc-

Plür. yoc yoc voc-

5. Pers. 6. Pers.

I duc

8. Pers. 9. Pers. 10. Pers. 11. 12. 13.

duc

2 duc

duc-

3 duc_

Sing..

3

cón con cón

loqu_ 3 loqu_

loqu loqu loqu

14. Pers. I 15. Pers. 2

cónor

Exercitium

idem

eadem idem

eundem eandem idem ciusdem eidem

eódem eádem eódem

aud aud aud

verbi dépónentis. verbi dépónentis. Plür. yer ver yer

Sing.

yer yer ver part_ part_ part_

parl pat'l

part_

CAPITVLVM DVODEVICESIMVM Léctió prlma (versus

I

aud

aud-

-.-Plür. --

18. Pers.2 19. Pers.

LECTIO

plür. vid vid vid

dac audlaetalmur est persóna verbi dépónentis.

con cón 17. Pers. I loqu_

XVIII

Sing. vid vid vid-

Laetlor, Laetalns, laetalmint est persóna Laetaltur, laetalntur est persóna

t6. Pers.

Cap.

verbi passivi. verbi passivi. verbi passivi.

l. Dálus

I4l)

I

servl

et Ursus sunt dem domini. 2. Dálus et dem dominr¡m habent. 3. Dávó et Ursó _dem dominus est. 4. Dár,r¡s et dem dominó párent. 5. Dávus et Ursus dem dominó habitant.

Ursus

Ursus cum 6. Délia et Syra sunt ancillae dem dominae. 7. Délia et Syra _dem domin-¿m habent.

8. Déliae et Syrae _dem domina est. 9. Délia et Syra _dem dominae párent. 10. Délia et Syra cum _dem dominá habitant. 11. Patri et filió _dem cognómen est. 12. Pater et dem cosnómen habent. 13. Mare Inferum et Tüsculi sunt duo

filius

nómina

_dem mari duo nómina sunt. 15. Pater et máter in _dem cubiculó

dem maris.

14.

conlungere cónsonáns

dictáre en¡s

frequéns intellegere ita

Exercitium 1.

2

Ex litteris Latinis

2.In

_Latina

sex fr-

littera

dormiunt.

sunt. céterae sunt , sed

no¡

3. Cónsonáns semper cum vócáli 4. Cum vocábula 5. Haec vocábula dominus et 6. Magister librós et Graecós et

[:

iunguntur],

eundem hominem potest.

Latinós 66

fiunt.

EXERCITIA 3_6

CAP,

7. Márcus vocábula Graeca nón 8.

Discipuli tabulis ¡li in tabulis

lungere

id quod magister iis

[:

lingua

eó modó] pueri scribere discunt. 9. 10. Márcus vocábulum homó scrlbit t- hóc modól: o,lzo linguae sunt. I L Barbaris nón eadem lingua,

rárus scribere sententla sic

_ sed

Exercitium 3

l. Quot sunt litterae Latinae? ... 2. Quot sunt vócálés et quot cónsonantés? ... 3. Estne ó vócális an cónsonáns? ... 4. Suntne vócálés an cónsonantés litterae e et o? ... 5. In quibus vocábulis reperiuntur litteraey etz? ... 6. Quid est zephyrus? ... 7. Num k littera frequéns est in linguá Latiná? ... 8.

Quid

est

XVIII

significáre vanus vócális

Kaesó? ...

9. In vocábuló familia quot litterae et quot syllabae sunt? ... 10. Utrum vocábulum rárius est dominus an erus? ... I I. Quós librós magister legere potest? ... 12. Quómodo parvus discipulus legit? ... 13. Quid scribunt discipuli? ... 14. Omnésne discipuli récté scribunt? ...

Exercitium 4 potest. 1. Vócális per sé syllabam _ nón potest2. Sine vócáli syllaba J. Cónsonáns per se syllabam nón _. 4. Si cónsonáns cum vócali iungitur, syllaba 5. Cum syllabae coniunguntur, vocábula 6. Ornámenta ftminam pulchram etiam pulchriórem 7. Ornámentis fémina pulchra etiam pulchrior

Exercitium

lacere

lacit faciunt fieri fit fiunt

5

_que _que

discipulus eandem sententiam scr-rbit. 2. Magister discipulum ad sé vocat, primum Sextum, tum Titum, postrémó Márcum. discipuli aspicit. 3. Magister tabulam 4. Magister suam discipuló tabulam reddit. litteram syllabae et 5. Parvus discipulus cum legit vocábuli dicit. syllabam vocábulum á discipuló legitur. 6. Ita syllaba vócálem habet: in 7. In vocábuló September syllabá eadem vócális est. que litterae nómen est, ut A alpha, Y béta, 8. In linguá Graecá r gammL, t delta, cét. 1. In tabuiá suá

_que _que

_que _que

_que _que _que _que suum

Léctio secunda (versüs

Exercitium

62-l

6

l. Titus nón tam stultus

nig_ nig

quó- quá-

_que

18)

LECNO II

pig_

pig_

pulch_ pulch_ nig_

67

quod-que

quem- quam- quod-que cuius-que cui-que

_que

nec tam est quam Márcus. est quam céteri discipuli. 2. Márcus stultior et est. 3. Márcus discipulus stultissimus et 4. Ánulus sine gemmá nón tam pulcl.r_ est quam ánuius gemmátus. est quam céteri ánuli Albini. 5. Ánulus quem Médus emit emit. ó. Médus ánulum Albini est quam Márci. 7. Capillus Sexti et Titi nón tam est quam céterórum puerórum. 8. Capillus Márci est. 9. Capillus Márci

pig_

quis- quae-

-not -errimus

quó-que

CAP.

XVII]

EXERCITIA 7_9

Exercitium 7 Exempla; Quális miles est Aemilius? Miles probus et fortlg est. Quómodo pugnat? Aemilius probg et fortilq pugnat.

-us -a -um -é

1. Quális discipulus est Márcus? Márcus discipulus stult_ est. 2. Quómodo Márcus respondet? Márcus respondet. 3. Quále est respónsum Sexti? Respónsum eius rect_ est. 4. Quómodo Sextus respondet? Sextus réct_ respondet. 5. Quálés sunt litterae Márci? Litterae eius nón pulchr_ sunt, sed

-is -e

stult

-iter bonus -a -um bene

malus -a -um male

foed (: turpj.

6. Quómodo scribit Márcus? Márcus nón

(: turp

pulchr_,

sed

foed_

) scn-bit.

Latin_ et Graec_ legere potest. Latin_ et Graec_ legere potest. 9. Márcus lev_ manü scribit: Márcus lev_ scribit. 7. Magister librós 8. Magister et

10. 1

1.

Milités fort_ nón fugiunt, sed fort_ Aemilius long abest á soróre suá.

pugnant.

12. Pater pecuniam suam aequ_ partitur inter filiós. 13. Cert_ Aemilia fémina pulchrior est quam Syra. 14. Ménsés anni nón aequ_ longi sunt. 15. Syra aurés habet: Syra audit. 16. Aquila oculós habet: aquila videt.

mal_ bon_

Exercitium

I

{

nón tam -el-iter quam B: B -ius -t

quamA

_

_

8

Exemplum:

: Márcus právjug et turpius scribit quam Sextus. 1. Lüna nón tam clár_ lucet quam sól: Só1 clár_ lücet quam lüna. pugnant quam Rómáni: Rómáni fort_ 2. Hostés nón tam fort_ pugnant quam hostés. 3. Manus fEminae nón tam grav_pulsat quam viri: Manus viri Sextus nón tam právé nec tam turpiter scribit quam Márcus

grav_

pulsat quam féminae. 4. Márcus nón tam pulchr_ scribit quam Sextus: Sextus scribit quam Márcus. 5. Titus nón tam respondet quam Márcus nec tam sevér_ reprehenditur: Márcus respondet quam Titus et

pulchr_

stult

stult_

sevér_ : Márcus

reprehenditur. 6. Titus nón tam foed nec tam lev_ scribit quam Márcus foed et lev_ scribit quam Titus.

Exercitium -ior

-ius

-1US

-issimus -a -um (-rimus -a -um) -issimé (-rimé)

9

clár_ est quam sól: sól stélla clár_ est. clár_ lücet quam sól: sól clár_ lucet. 3. Márcus stult_ est quam céteri discipuli: Márcus discipulus stult_ est. 4. Némó stult respondet quam Márcus: Márcus stult Nülla stélla 2. Nülla stélla 1.

respondet.

5.

Nülli milités fort

tort_

sunt quam Rómáni: Rómáni milités

sunt.

fort_ pugnant quam Rómáni; milités Rómáni pugnant. fort_ 7. Némó réct aut pulchr_ scribit quam Sextus: is réct_ ac pulcher_ scribit. 8. Márcus turp_ et práv_ scrrbit quam céteri discipuli: is turp_ scribit. et práv_ 6.

Nülli milités

68

EXERCITIA IO_12

CAP.

Exercitium 10 L Magister litterás Má¡ci cum litteris Titi

litterae eórum? a.quC 3. 'litterae vix legi possunt. 4. Id quod Márcus parvá vóce dicit á magistró

2.

[= foedae] sunt.

_

5. In tabulá Márci IV sunt, nam IV litterae 6. Magister litterás quae désunt ita menda 7. Tabulae operiuntur id est mollis quam [: parvae béstiae] industriae, faciunt. 8. Céra nón est , sed

-sunt

_, máteria

9. 10. Si céra

_;

----

máteria dura e* qrru gladii nimis düra est, necesse est stilum

corrigere deesse

dürus

effrcere exaudire

mollis premere

-est

quális tális

2. Cür difficile est litterás Titi et Márci legere? ... 3. Titusne pulchrius scribit quam Márcus? ... 4. Cur facile est réctius quam Márcus scribere? ... 5. Cum quó discipuló sé comparat Titus? ... 6. Uter severius reprehenditur, Titusne an Márcus? ... 7. Cur Márcus OMo ABET scribit? ... 8. Quae littera in iis vocábulis deest? ... 9. Quot menda sunt in sententiá Márci? ... 10. Quómodo magister menda Márcr corrigit? ... I 1 . Cür tenués sunt lineae quás Márcus scribit? ... 12. Quá máteriá tabulae operiuntur? ... 13. Quae animália céram faciunt? ... 14. Cür Márcus aliam tabulam Doscit? ...

femrm?

céra comparáre

máteria mendum

Quálés sunt litterae Sexti? ...

15. Quid est

béstiola

femrm

_

Exercitium 1l

l.

addere apis

...

Léctió tertia (versus I 19-192)

LCCNO

II

I

Exercitium I2 Iülia cantat: "La-1a-1a..." Estne /a vocábulum Latinum? La nón est vocábulum, sed syllaba nihil significáns quam puella laeta iterum atque iterum cantat.

Quot Illta la cantat? Iulia la carúat quinqu_ : "L a-1a-la-la-1a." sex_: "La-la-la-la-la-1a." sept_: "La-la-la-la-la-la-la." oct_: "La-la-la-la-la-la-la-1a." nov_: "La-la-la-la-Ia-la-1a-1a-1a. " dec_: "La-la-la-la-1a-1a-1a-1a-1a-1a. " 2. Márcus, qui eandem syllabam tot audire nón r,ult, puellam 1.

cantantem pulsat. 3. Tum Quintus Márcum pulsat.

Márcus item Quintum

Quot 5. Iülia_

_

Quot

?

_[lx]

tantum, nam

pulsat.

Iuliam pulsat Márcus? Márcus Iuliam _ [2x] pulsat. mátrem vocat: "Mamma! Mam-ma! Ma-am-ma!" l3x] 6. Magister Márcum interrogat [4x]: "Quot sunt XXX et x? XXX 4.

7.

et VII? XXX et VIII? XXX et IX?'' x] récté et

Márcus

I

_

69

[3x] právé respondet.

-*ti¡"? semel (1x)

bis (2x) ter (3x) quater (4x)

quinquiés (5x) sexiés (6x) septiés (7x)

octiés (8x) noviés (9x) deciés (10x)

totlés

XVM

CAP.

EXERCITIA I3_16

XVIII Exercitium

animadvertere calamus charta délére

epistula imprimere mercés

paptrus srgnáre superesse

13

In vocábuló HocvLVS H littera 2. Titus stilum verténs eam litteram 3. Magister id quod Titus agit nón 4. Sextus multás _ ad patrem suum absentem scn-bit. 5. Sextus est discipulus -[: industrius]. 6. Magister nón stiló in cérá, sed _ in _ scríbit. 7. Ea herba ex quá charta efficitur _ appellátur. 8. Kalendis discipuli magistró suó _ afferunt. 9. Magister ánulum suum rn céram : ita epistulam 1.

Exercitium

14

Márcus eandem litteram scribit?... 2. Quotiés scribit tótam sententiam? ... 3. Quid Titus in tabulá Márci animadvertit? ... 4. Cür Titus nüllum verbum facit? ... 5. Quómodo Márcus vocábulum HoCVLoS corrigit? ... 6. Sempeme domi est pater Márci? ... 7. Stilóne in cérá scribit magister? ... 8. Ubi pap!rus reperitur? ... 9. Ad quem magister epistulam scribit? ... 10. Quid magister in epistulá suá scribit? ... I 1. Quid magister poscit á discipulis? ... 12. Quid est mercés? ... 13. Quandó discipuli mercédem afferre solent? ... 14. Quid magister addit antequam epistulam signat? ... 1. Quotiés

Léctió grammatica

Léctió grammatica (versus I 93 -2 I 2)

Exercitium

15

Exempla: Discipulus stultu; stultQrespondet. adiectivum (adi.) adverbium (adv.) adi. -us -a -um adv. -é

adi. -is -e adv.

-iter

Manus levis leviter scrlbít.

l. 2. 3. 4. 5.

_esI. _

Stultus adiectivum est; stult¿ Stultus et levis nón adverbia, sed sunt. Stulté et leviter nón . sed Adiectivum: réctlus -a -um; adverbium: réct_. Adiectivum: fortlis -e,' adverbium:

sunt

fort_. grav_-

6. Adverbium: longQ; adiectimm: long_ 7. Adverbium: graviter; adiectivum: 8. Adiectivum: pulcher -chrla -chrlum.' adverbium:

pulchr

.

Exercitium l6 Exempla: Marcus pravQ et turpiter scrtbit. Némó praviu;aut turpius scrtbit quam Marcus. comparátivus et super-

látivus adverbii pos.

l. Pravé

et

Marcus prav!;;!m,Q et turpissímé scrlbit. turpiter positilus adverbi\ est; pravius et turpius est

-é/-iter

comp. -l¡l^t srsp. -issimé (rimé)

prav$stme ef lurp$stme adverbii.

réct_; lev_;

2. Positir.t¡s: récté; comparátivus: superlátivus: recf 3. Positilrrs: leviter; comparátivus: superlátir.us: /ev_ 4. Positirus: pulchré ; comparáuvus: pulchr superlátivus:

oulcher

70

_;

EXERCITIA 1-3

CAP.

CAPITVLVM VNDEVICESIMVM

Cap.

Léctió prtma (versus I -58)

Lecno

Exercitium

I

Magister: "Sextus bonus discipulus est; némó discipulórum meórum est quam ille: Sextus discipulus meus est." 2. Magister: "Márcus malus discipulus est; némó discipulórum meórum est quam ille: Márcus discipulus meus est." 3. Sicilia insula magna est, _ quam Corsica et Sarainiagcilia hárum insulárum est. 4. Melita insula parva est, multó quam Sicilia et Sardinia; Melita hárum insulárum est. 5. Digitus q"átt"s ..est quam digitus medius et _ quam quintus, digitus qui quinque est ex digitis. ._ 6. Ostia est magnum oppidum, quam Tüsculum, sed 1.

quam Róma. 7. Iulius multós servós

habet,

quam Cornélius aut Fabius; ex servós habet.

tribus dominis Iülius

Exercitium

Aemilia Iülii est; Iulius 2. Maritus et uxor sub eódem

altás 4. Iünó,

_,

3. Inter

bonus -a -um

melior -ius optlmus -a -um malus -a -um péior -ius pesslmus -a -um magnus -a -um

máior -ius máx1mus -a -um

pafvus -a -um mino¡ minus minimus -a -um

multi -ae -a plürés -a

plurimi -ae -a

habitant. quae tCctum sustinent, tria est mátrónárum.

f: "*rliovis, ac

dea

apud parentés suós

Iülius

in

_

_

stant.

est, neque alia dea Veneris ab omnibus laudátur. lnvocanfur.

6. Venus et Cupidó ab

7. Ante decem annós Aemilia nón

aduléscéns amantés

Aemiliae est.

pulchrior est quam illa;

8. Tunc

I

2

1.

5. Venus

XIX

_,

sed

_

erat, quae

Rómáná habitábat.

viginti duórum annórum erat

9. Iuppiter'Optimus

_

Máximus'

10. In Capitólió est 1 1. In Palátió sunt domüs 12. In Rómánum

[:

appellátur].

Iovis Optimi Máximi. multi hominés

[:

magnae et pulchrae].

Exercitium 3 1. Cuius maritus est Iulius? ... 2. llbi sunt maritus et uxor et quid agunt? ...

3. Quómodo sustinétur téctum perisfli? ... 4. Quibus signis perisflum órnátur? ... 5. Quae sunt Venus et Iünó? ... 6. Cuius uxor est Iünó? ... 7. Num Iuppiter bonus maritus est? ... 8. Cür amantés Venerem et Cupidinem invocant? ... 9. Quot liberós habent Iülius et Aemilia? ... 10. Uter filius minor est, Márcusne an Quintus? ... 11. Quis est máximus liberórum? ... 12. Quot annós habet Iülia? ...

Ante decem annós ubi habitábat Aemilia? ... 14. lJbi est templum Iovis Optimi Máximi? ... 15. Estne Tusculum oppidum máius quam Ostia? ... 16. Quae est urbs máxima imperii Rómáni? ... 13.

7l

amot columna coniünx convenire dea

domus

forum magniñcus maritus mátróna

pulchriñdó signum tCctum

templum üllus

uxor virgó vocáre

XIX

CAP,

XIx

EXERCITIA 4-6

Exercitium ünus -a -um ünum -am -um ünius ünó -á -ó duo -ae -o duós -ás -o duórum -árum -órum duóbus -ábus -óbus t¡és tria trium

4

l. Iülius nón du

ün

filiás, sed filiam habet. 2. Cornélius nón filiós, s.d filium habet. 3. Cornélió frlius est, nón du_Jeque ei filiae sunt, sed ün tantum. 4. Iülió sunt liberi: filii et filia. 5. Iülius est pater liberorum: du filiórum et filiae. 6. Máter in átrió est cum liberiiet ancillis. 7. Iülius á servis vehitur 8. In perisfló sunt signa: Cupidinis, altera Iünónis et Veneris. 9. In peristlló sunt signa deárum et dei. 10. Signum Cupidinis est minimum hórum signOrum 1= ex his signis). I l. Via Aurélia, Fláminia, Appia sunt viae Italiae. 12.Yia Appia longissima est hárum viárum (: ex his viis).

du ün_ tr_

du

du

tr_

II

Exercitium

est efat sunt efant [1] -at -ábat -ant -ábant [2] -et -ébat -ent -ébant -ébat [3] -it -unt -ébant -leoat [4j -rr -iunt -iébant [l] -átur -ábátur -anfur -ábantur [2] -étur -ébátur -enfur -ébantur

l -lrur

-eDatur

-lrur

-teDarur

-untur -ébantur -iuntur -iébantur

IIOS

miser mlttere pauper possidére remittere tamen

tr_ tr'-

tr

5

laud

puer

habit 4. Tunc is discipulus tam probus _ quam filius eius nunc 5. Cornélius magistró pár_, bene comput , pulchré scrib neque in lüdó dorm 6. Omnia verba magistri á discipuló industrió aud 7. Itaque Cornélius saepe á magistró lau¿ , nurnquam reprehenrl

dorm , male scrib_ nec magistró pár 9. Itaque saepe á magistró reprehend ac verber 10. Ante viginti annós Iülius, pater Márci, et Fabius, pater fit¡ ipsi pueri qui Rómae habit 11. Tunc ii discipuli tam improbiquam filii eórum nunc 12. Iülius et Fabius male comput_, foed€ scrib_, nec rnagistró pár_. 13.InlüdóIüliusetFabiusautdorm autclám et rid 8. Márcus et Titus

comput_,

16.

dives dónum

ün

Sextus, filius Cornélii, est discipulus probus, qui magistró pár_, bene comput_, pulchré scrib_ neque in lüdó dorm 2. Itaque Sextus saepe á magistró , n.rrnqua-,eprehend_. 3. Ante viginti annós Cornélius, pater Sexti, ipse , qui Rorn.ae

15.

cotidié

tr

l.

14.

beátus

du

Léctio secunda (versus 59-SS)

(nunc) (tunc)

L+J

ün

du

ün_

tr_-

lJ

ün -

tr

tr_

dr,

du

tribus

Lecno

utt

discipuli improbi sunt, qui in ludó

foedé

Vóx magistri ab illis discipul¡s non .¿ud Iülius et Fabius magistrum suum nón tinr-,

reprehend_

ac

verber

illó lüdó magister atiscipulis n-n bissimi á magistró tim !

In_

tim -

quamquam saepe ab eó

.

, sed discipuli impro-

Exercitium 6

homó _ [: pecüniósus] erat. erat, qul ünam domum exiguam -3. Aem¡ia Iülium nón amábat, sed Iülius multa dabat et---[: omni dié] epistrlás ad eam scribebar 1. Pater Iülii 2. Pater Aemiliae hornó

4. Aemilia dóna eius nón accipiébat, sed omnia 5. Qui féminam amat nec ab eá amátur nón . sed 6. Viri epistulás et rosás ad amicás suás solent.

aliósque

72

el

EXERCITIA 7_9

Exercitium

CAP.

7

Vivitne pater Iülii? ... 2. Ubi habitábatpater Aemiliae? ... 3. Num Iulius propter pecüniam Aemiliam amábat? 4. Cür tunc miser erat Iülius? ... 5. Quem virum Aemilia amábat? ... 6. Cür misera erat Aemilia? ... 7. Cür C¡assus Aemiliam nón amábat? ... 8. Quid Iulius ad Aemiliam miftebat? ... 9. Omniane dóna Iülii ab Aemiliá remittébantur? ... 10. Cur Iülius et Aemilia hodié beáti sunt? ... 1.

...

Léctio tertia (versus 89-153)

Exercitium 1.

Lecno

Ante xx annós Iulius ipse malus discipulus erat, qui in ludó aut

dormi

ridé_ et aliás rés ag_. 2. Ergó Iülius á magistró nón laudá , sed reprehend_ aut

clámá

eram erámus erás erátis erat e¡ant

et

ac

oüni

I¡lius dis'c_, quamquam á bonó magistró docé_. Márcus: 'Num tü melior discipulus _, pater, quam ego sum?" "Ego discipulus multó melior _ Iulius:-nihil quam tú nunc es!" Márcus: 'Nónne t[ in lüdó dormi aut clámá et ridé et allas res as ! 7. Iulius: "Ego numquam in lüdó dormi aut clámá et 3. 4. 5. 6.

ridé_

ag_." disc_, quia á bonó magistró docé_, neque ab eó reprehend_ aut püni , sed semper laudá ." 9. Márcus: "Si numquam reprehend aut püni , sed semper laudá_, cerlé á maló magistró docé_!" 10. Ante XX annós Iülius et Fabius mali discipuli qui in lüdó dormi aut clámá et ridé_ et aliás res ag I 1. Itaque Iülius et Fabius á magistró suó nón laudá , sed reprehend_ ac püni_. quamquam á bonó magistró docé_. 12. Ii discipuli nihil disc_, quam nós sumus?" 13. Quintus: 'Num vós meliórés discipuli _ quam vós nunc estis!" 14. Iülius: "Nós discipuh multó meliórés 8.

ilt

8

aut aliás rés

Iulius: "Ego multum

15. Quintus: "Nónne vós in lüdó et auas res 16. I¡lius: 'l {os numquam in ludo aut aliás rés ae 17. Iülius: "Nós multum neque ab eó

rloe

as

ridé

dormi -;;!

püni

-báris -bátur

Exercitium

m_ fil

, doletne pés?"

IJ

-bantur -ébámur

-ébátur -ébantur

,

9

4. Aemilia: "Ó quinte,

-bámini

-ébáris -ébámini

docé_,

Exemplum: Fabius suum Lücium filium vocat: "Veni, Lüc¡ fil! ml!" 1. Iülius Cornélium salutat: "Salvé, Cornél !" 2. Aemilia viró suó "O Iü1-" inquit, "m optime vir!" 3. Aemilia, cum frátri Aemilió epistulam scribit, sic finem facit: "Valé, Aemil_, m_ fráter optime!"

-bámur

[3,4]

-ébar

, sed semper

*Sr quintus-: vos numquam reprehend aut puni sed semper laudá_, certé á maló magistró docé_!"

-ébámus

[1,2]

-bar

lauoa

18.

-bátis -bant

-ébás -ébátis -ebat -ebant

aut clámá

quia á bonó magistró aut

-bámus

Í3,41

-ébam

aut clámá

dormi_

disc_, reprehend

[1,2]

-bam -bás -bat

-ius -!l (voc)

filius

fil!! meus

mi!

XIX

CAP.

XIX

EXERCITIA 10_12

Exercitium

augere

10

l. Iülius Aemiliae ósculum dat: Iülius Aemiliam 2. Aemilia: "Amor

dignus

meus

té temoore nón

lmmo vero

ergá

3. Iülius semper _ Aemiliá cógitábat. 4. Aemilia: "Tü sólus amóre

- meó

gracilis mlnuere minus opus esse ósculári plüs

Aemilia mátróna 6. Aemilia nec minus nec

es,

5.

Exercitium

ést quam

[:

IüIi."

tenuis] est quam virgó erat. est

[:

necesse est].

11

Amorne coniugum tempore minuitur? ... 2. Quid Aemilia dicit? ... 3. Cür ridet Iülius? ... 4. Cür Crassus amóre Aemiliae dignus nón erat? ... 5. Cür Aemilia hodie fEmina beáta est? ... 6. Quibus rébus Aemilia cotidié délectátur? ... 7. Quómodo Iulius pulchritudinem Aemiliae laudat? ... 8. Cür Aemilia signum Veneris aspicit? ... 9. Estne Aemilia tam gracilis quam Venus? ... 10. Cür Aemilia Iulium virum stultum vocat? ... 1.

Léctió grammatica

Léctio grammatica (versus I 54 -208)

Exercitium

12

Áctilum tempus praeséns tempus praetefltum praetentum

sóna secunda:

prima: [1, 2]

áctivum

[,

ll,2l -_,

-_,

1 -balm

-balmus

¿ -Dap 3 -balt

-balris -balnt

[3,4) 1 -éba m -ébalmus

s t

-ébáltis

-ébalnt

4. Pers.

5. Pers. o. rers.

1 voca

2 ,oca3 voca

7.Pers.1 8.Pers.2 9.Pers.3

13,41-_

Plur.

Sing.

2] sing.

2 -éba 3 -éba

I. Vocal4 videl¡, drcli¡, audilltempus _ est. 2. Vocalbat, vidélbat. dtclébat. audilébat est tempus 3. Praeteritum: persóna tertia: [1, 2] -bat, -bant, 13,41 -ébat, -ébant; per-

duc duc duc

Sing

vocd ,ordvoca

vidé ,idavtde

auc

audi

duc_ duc_

audi_ audi_

10. Praeteritum verbi e.r,ee.' singuláris: pers.

plürális: pers. I

I eram,2

er_,2 er_,3 er_.

Plür. vidé vida _ vtde

audi

audi_ audi_

er_,

3

er_;

Passir,um I l. V o c alb atu r. passlvum plur, -bd mur 2 -balrís -bd minl 3 -baltur -ba ntur

[1,2] sing. 1.

-balr

13,41 1 -ébalr

-ébd mur 2 -ébalris -éba minl 3 -ébalrur -éba ntur

v i d élb atur. du clé b atur. au dilé b atur tempts passlvl esr. 12. Praeteritum passivi: persóna tertia: [1, 2] -batur, -bantur, 13,41 -ébatur, -ébantur; persóna secunda: U,2] -_, -_,13,41

; persóna

prima:

Sing.

P1ür.

13. Pers. I vocd. 14. Pers. 2 vocd 15. Pers. 3 voca

vocd_ vocd vocd

16. Pers. I auc ll . Pers. 2 duc 18. Pers. 3 auc

auc auc auc

II

,

2]

-

_,

Sino vtae vtde

,

4l

-

Plñr

v[le

vute

vtde vtae

audí

audi_

audi

audi audi

audi-

74

13

EXERCITIA I_4

CAP. XX

CAPITVLVM VICESIMVM

Exercitium

I

l. In Italiá Médus suá

miser

habitá_.

quia dominum

er_,

dominum timé_. 3. In Italiá Médus et Lldia miseri

timé_

quia cum amicá suá

ac procul ab amicá

habitá

nec

er_, quia dominum Médi habitá_. quia in eádem domó 4. In Graeciá Médus et Lydia beáti er_, timé_

alió modó

püni_.

comoutá scrib reprehend

pugná_ dormi audi_. computá_ scrib_ reprehend_

4. Crás discipuli pigri rursus in lüdó

nec magistró aut nec verba magistri quam hodié. 5. Crás discipuli tam male ac 6. Ergó discipuli rursus á magistró ac verberá aut alió modó puni_

páré_,

est

enlnt -bunt

-b1t

crás

:

dié post hunc

diem Í1,21

-bit

-bitur

-bunt -buntur

[3,4]

-étur

-entur

3

qui nóndum _ dicitur. [: loqui] potest _ 2. Infáns qui ambuláre nóndum potest in _ iacet. 3. _ enim [: pan.rs] infáns multás hórás dormit; _ infanti nón minus est quam cibus. 4. Inñns qui cibó vóce ita pam-rlus inñns cibum [: Poscit]. vivit. 5. Parvulus inlans nón páne, sed _ 6. Nón omnés mátrés infantés suós ipsae _ volunt. --magná aluntur. -; 7. Multi infantés á 8. Nutrix est _ [: fEmina] quae nón suum, sed infantem alit. 9. Infáns prlma verba discit antequam primós facere potest. 10. Iülius et Aemilia novum infantem habébunt. 1. Puer

l. Quid

-bant

erit

2

Crás Márcus rursus in lüdó pugná_ nec magistró páré_, aut dormi_ nec verba magistri audi 2. Crás Márcus tam male ac ouam hodié 3. Ergó Márcus rursus á magistró ac verberá

Exercitium

erant

-bat

nec dominum Rómánum timé

l.

Exercitium

erat

nec in eádem urbe

habitá

Exercitium

l

Lecno

er_,

2. In Graeciá Médus beátus

XX

Cap.

146)

Léctió prlma (versús

4

inñns?

...

2. Estne Quintus infáns? ... 3. Num infans in magnó lectó dormit? ...

4. Quómodo parvulus inñns cibum postulat? ... 5. Quid tum facit máter? ... 6. Quó cibó alitur infans parvulus? ..7. Quid est nutrix? ... 8. Cur tot infantés Rómáni á nütricibus aluntur? ... 9. Iüliane parvula inñns est? ... 10. Cür vacuae sunt cunae Aemiliae? ... I L Quandó Aemilia rursus infantem habébit? ... 12. Quot liberi tum erunt Iülió et Aemiliae? ... 13. Quae verba infáns primum dicere solet? ...

75

alere

aliénus carére cünae

rafl gradus

inlans lac

mox mulier necessárius

nütrix parlulus postuláre somnus

CAP. XX

LCCITO

tl

EXERCITIA 5-7

Léctio secunda (versus 47-102)

Exercitium

eró eris ent U,2l

-bó -bis -bit

U,2)

-bor

-bunt

-bitur

-étur

et ad mátrem tuam reveni_!" 6. Márcus et Quintus milités et arma fortiter , hostem nón cum magnó exercitü in Italiam reveni 7. Márcus: "Ego et fráter meus milites

-ent

-buntur

[3, 4]

-ar -éris

frgi_

-émus -étls

-bimur

-émur

-émini -entur

adversus

timé_

citü in Italiam reveni_." 5. Márcus: "At hr numquam miles fortis er_, Sexte. Etiam si bona arma ger_, nón fortiter pugná_, nam hostem timé_ atque ab eó

-bitis

-beris -bimini

er_

fugi_;

-bimus

[3, 4]

-am -és -et

5

Post decem annós Márcus miles et arma ger_ ut avunculus eius. 2. Tum Márcus fortiter pugná_, hostem nón nec ab eó fugi_. 3. Márcus cum magnó exercitü in Italiam reveni 4. Márcus: "Ego miles er_ ut a'"unculus meus; bona arrna ger_,fortiter pugná , hostem nón timé_ nec ab eó cum magnó exer-

l.

erimus eritis erunt

er_

pugná

ger_ ut anrnculus eórum: timé_ nec ab eó fugi_;

er ut alunculus noster; bona ger , fortiter pugna , hostem nón timé fugi_; cum magnó exercihr in Italiam reveni 8. Márcus: "At vós numquam milités fofies er_. Sexte et Titel Etiam si bona añna ger_, nón fortiter pugná , nam hostem timé_ atque ab eó fugi_ et ad mátrés vestrás reveni !" 9. Lydia: '\lóli timére, Méde! Dominuinós servá et in portum wh ." 10. Médus: "Egone quoque á dominó tuó servá I in portum veh _-?" I L Lydia: "Certé hr quoque servá_. Méded mécum in portumveh_. Nautae quoque servá_." 12. Nautae: "Nós á Neptunó servá_; ab illó deó in portum veh_." 13. Lydia: "Nón á Nephrnó, sed á Dominó nostró servá , nautae, et in porhrm veh_." arrna nec ab eó

Exercitium 6 l. Iulius et Aemilia iam nón dé rébus praeteritis

colloqui

sed dé

rébus

Iulius:

colloquiurn

2.

curáre débére

_ 4. Iulius: "Ego néminem 3.

[:

certé] parvulam filiam amábó."

Aemilia: "Sed tuam Iüliam

[:

quam filiós."

filiola

parvam filiam] minus amás

officiurr

amó quam filiam meam." Aemilia: "Filiós saepe laudás, Iüliam _ laudás." Aemilia, quae abire vult, gradum óstium facit. 7. Iulius: " abire, Aemilia!" 8. Aemilia á lulió nón abit neque cum eó colloqui désinit: apud maritum

profectó

o

futürus

5. 6.

rnagls manére

nóli

atque cum eó colloqui ráró sennó

10.

I

[< colloqui] est _ Aemilia: "Máter.infantem suum alere

l. Némó infantem melius

_:

inter duós. id est mátris

potest quam máter.

Exercitium 7 1. Estne sermó parentum dé tempore praeteritó? ...

Cür parentés iam dé rébus fuhrris colloquuntur? ... Filiumne an filiam vult Aemilia? ... Cü¡ Aemilia gradum adversus óstium facit? ... Discéditne Aemilia? .. 6. Num infáns Aemiliae á nütrice alétur? ... 7. Cür Aemilia ipsa infantem suum cüráre vult? ... 8. Quid Aemilia officium mátris esse dicit? ...

2. 3. 4. 5.

76

CAP. XX

EXERCITIA 8-10 9. In quó cubiculó nol'us inlans nocte dormiet? ... 10. Cur Iülius in eódem cubiculó dormire nÓn 1 1. Quid Iülius officium patris esse dicit? .-.

mlt?

...

Léctió tertia (versus 103-164)

Exercitium

l. Iülius

et

Lecno

8

Aemilia in viá ante tabernam cónsistunt, quia flórés emere

Z. fabern'¿.ios rosás et lilia

aliósque flÓrés

iis ostendit et "Quós flÓrés

inquit.

--?"

3. Iülius: 'Nón rósás, sed

lilia quia in hortó nostrÓ multae

6. Aemilia: "Sed hae rosae pulchriÓrés sunt. Ego rosás lilia ." Aemilia dicit 'sé rosás ego nec rosás nec lilia emere Z. t¡tius Si tü lilia nón á tabemá abit' 8. Iülius, qui nullós flórés emere mé relinquere" inquit eumque sequitur' 9.

--,

Aemilia

*Manétel

l. Hominés qui flóres

Exercitium

l. Aemilia, 2. Syra 3. Iülius et

-)

--

abirel"

vultis volunt

vult

lilia

nón

vis

nólumus nón vultis

nónvult nólunt noll

nollre

-'

ad tabernam adeunt, qui

á taberná abeunt.

9

quae exlre vult, Syrae in óstiÓ cum Iüliá ex hortÓ venit.

advehere

-

crás

Aemilia

[: tacent]; Iülia animadvertit et "Cur silétis?" inquit. Rómam ibit et mox 4. Iulius [:

5. Parentés liberós suós

parentum

=[:

redibit].

=-

[:

amant].

üná

...

3. Estne caelum serénum? ...

77

domum occuffere reverti silentium silére

1. Cui

4. Quó tum it Iulius? ... 5. Sólusne Iulius in átrium it? ... 6. In átrióne colloquuntur coniugés? ." 7. Quid silentés aspiciunt? ... 8. Quis silentium eórum animadvertit? ... 9. Quid Aemilia Iuliae interroganti respondet? .'. 10. Cür miseri sunt liberi nautárum? ... 11. Quandó Iulius á villá prohciscétur? ... 12. Quam saepe Iulius Rómá ad villam revertétur? 13. Cur Iülia patre suó carére nón vult? ... 14. Utrum Iülia r.ult, frátrem an sorÓrem? ...

ad domum suam]

ümidus

10

-Aemilia in óstió occurrit? '.' 2. Cür Syra et Iulia ex hortó exeunt?

decére

diligere

6. Sermó infantium luliam nón irt. 7. Qui per imbrem ambulat 8. Nautae mercés ex terris aliénis in Italiam

Exercitium

volumus

vis

--''-,

-,

emere

flórés emere

voló

nolle

sunt rosae."

10. Tabernárius:

velle

nóló

4. Tabemárius: "Cür vós rosás nÓn _-?" 5. Iulius: 'Nós rosás tuás emere

I

il]

"

CAP. XX

EXERCITIVM

Léctió grammatica

Léctio grammatica (versus I 65 -207)

Exercitium

ll

Áctivum tempus praeséns tempus praeteritum tempus futürum

secunda:

futúrum

áct. sing. plur. lt,zl 1 -bló -blimus 2 -blts -b)nis 3 -bln -b$nt 13,41

| -alm

-élmus

2 3

-éltis

-éls -elt

pass. sing. ll,2l | -blor

-elnt

plur.

-blimur

2 -bleris -b)iminl 3 -blitur -bluntur

[3,4] |

l. Vocalt, videlt, duclit, audilt tempvs _ est. 2. Vocalbat, vidélbat, duclébat, audilébat tempus 3. Vocalbit, vidélbit, duclet, audilel est tempus 4. Fuhrrum: persóna tertia: [1, 2] -bit, -bunt, 13,41 -et, -ent; persóna

-alr

-élmur

2 -élris -élminl 3 -é

tur

I

r, 2]

ll,2) -_,

-_,

Sing. vocd_ vocd_ voca_ 8. Pers. I duc_ 9. Pers. 2 duc_ 10. Pers. 3 duc

13,41

[3, 4]

-_,

-_,

Plür. vocd_ vocd_ vocd_ duc düc_ dúc_

Sing. vidé_ vidé_ vidé audi audi audi l1 . Futürum verbi e.r.s¿. singuláris: pers. I ero,2 erplürális: pers. l er ,2 er ,3 er 5. Pers. I 6. Pers. 2 7. Pers. 3

persóna prima: Plur.

vidé_ vidé_ vidé audi

ardiaudi3 er_)

Passivum 12. Vocalbitur, vidélbitur, dnclétur, audilétur est tempus passivi. _ 13. Futürum passivi: persóna tertia: !, 2l -bitur, -buntur, 13,4] -¿tur, -entur; persóna secunda: ll,2] --

13,4l

-

-elntur 14. Pers. I 15. Pers.2 16. Pers.3 17. Pers. I 18. Pers.2 19. Pers.3

-_,

fl 4t'l _' L"r

Sing. vocd_ vocd_

Plur.

vocd

vocd

auc duc auc

auc auc

vocd_ vocd_

düc

78

Sing.

Plür.

vtae

vrde

vtae vtae

vtae

audi_ audi oudi-

audi_

vidé audi audi

11

EXERCITIA 1_3

CAP,

CAPITVLVM VIIVM ET VICESIMVM

Cap.

Léctió prlma (versus I -26)

Lecfio I

I

Exercitium

XXI

:

1. Tergum

Márcó dolet: magister eum bis verber 2. Oculi puellae rubrl sunt: puella lacrim 3. Oculi puellárum rubri sunt: puellae lacrim 4. Sextus ümidus est, quod per imbrem arnbul--- . 5. Sextus sordidus est, quod humi iac Titus et Márcus eum ten_--, alter bracchium eius _; ten , alter crura. 6. Pueri ümidi sunt, quod per imbrem a-tul_, et sordidi, quod

humi iac

-lt -érunt lll -are

-avit

-áverunt

[2] -ére

-uit Lr+l

-uérunt -lre

-ivit

-ivérunt

7. Puella iam nón dormit: ancilla eam excit 8. Neque pueri iam dormiunt: servi eós 9. Puella iessa nón est, nam bene . 10. Item pueri bene neque fessi sunt. 11. Iülia, quae puerós iam iterum eós vocat, nec enim pueri eam aud

.*cit-dorm

dorm_ voc_,

tz. pueri, qui I¡liam iam

voc-,

iterum eam vocant, nec enim Iülia

eós aud

13. Syra litteras nescit: némó eam litterás doc

Exercitium

2

Exempla: Pater filium vocávit: Filius á patre vocátus est. Pater filiam vocávit: Filia á patre uocátáEPater filiós vocávit = Filii á patre vocáti zunt. Pater filiás vocávit : Filiae á patre vocá!4q Sq4lL.

[1] -ari I

-atus I est

-áta

-átum

I

I I

Ventus mare turbávit: Mare ventó tu.bátrr-ist.

sunl

Venti maria turbávérunt : Maria,rentis to.bá14¡g¡L Filius á patre vocátus est nec eum audivit: pater filium vocávit nec ab eó auditus est.

vocávit: ... interrosávit:

-áta

t4l

excitávit: ... 2. Márcus Iüliam pulsávit: ... 1. Servus puerum

3. Domina ancillás 4. Dominus servós

-átae

-itus

-ita -itum

-iti

...

Dán¡m accüsávi'i: ... 6. Médus vócem domini nón audivit:

-rtae

5. Médus

7. Magister litterás Sexti

laudávit:

...

8. Magister discipulum pigrum punivit: ... 9. Rómáni oppidum hostium expugnávérunt: 10. 11. 12. 13. 14.

-ita

...

...

Hostés castra Rómána oppirgnávérunt: ...

Verba Iülii Aemiliam délectávérunt - ... Fulgur caelum illüstravit: ... Pueri Iuliam vocávérunt nec ab eá auditi sunt: ... Pueri á Iüliá vocáti sunt nec eam audivérunt:

Exercitium

3

Hodié máne Má¡cus nón sordidus, sed .-[: purus] erat. 2. Vestimenta eius tam erant quám nix nova. 3. Nunc véró ert. "iuiio.dida 4. Nón modo ,restir Ma.ci, sed etiam faciés et man[s et sordida sunt, Márcus enim _ iacuit. 5.-[- tena] propt.. imUrem ümida est. 6. Pater filium suum sordidum nón statim 7. Via quae ad villam [: dücit] nOn- lata, sed est. 1.

79

angustus

candidus cognóscere

ferre genü

humi humus mundus vestls

I sunt I I

XXI

CAP.

EXERCITIA 4_6

XXI

Exercitium

4

Unde Márcus revertitur? ... 2. Estne facile Márcum cognóscere? ... 3. Cür vestis eius ümida est? ... 4. Quid dé násó MArci fluit? ... 5. Quis násum eius pulsávit? ... 6. Nónne Sextus á Márcó pulsátus est? ... 7. Quis est máximus ex tribus discipulis? ... 8. LIbi pueri pugnávérunt? ... 9. Cur tam sordidus est Márcus? ... 10. Quis Márcum humi iacentem tenuit? ... 11. Quem Márcus vocávit? ... 12. Á quó Sextus oppugnátus est? ... 1.

13. Quós vocávit Sextus? ... 14. Á quibus vóx Sexti audita est? Lecno

...

Léctió secunda (versus 27-78)

1t

Exercitium

comü genü

comua

-ü -ús -u

-ua

5

com-, sed duo com- sunt. in fronte gerit' 3. Bós est animal duórum corn-. 4. Animal únius corn- rárissimum est. 5. Ex com- bovis póculum efftci potest. bibunt. 6. Hominés barbari é magn¡s corn7. Gen_ est pars cruris. 1.

In fronte bovis nón únum

8.

Gen-

2. Bós duo corn-

genua

-uum -ibus

Márci sordida sunt: in gen- eius sunt sordés. primum gen- dextrum, tum gen- sinistrum'

9. Márcus gen 10. Color

gen--!ava! sordidórum est áter.

Exercitium

-i -isti -it

audiv_=-."

lsum -i lsumus -a les -aelestis sunt est

-us

I

6

Aemilia: "Vocá puerós, Syra!" Iülia: "Ego eÓs iam vocáv-." 2. Aemilia: "Tune puerós iam vocáv-, Iülia? Ego té nÓn audiv- nec 1.

-lmus -istis -érunt

I

pueri té 3. Pueri veniunt, quia

Iuiia

eÓs

vocáv-.

audiv-, pueri?" audiv-. Cür nÓs vocáv-? 6. Aemilia: 'Vocá Iuliam, Syral" Pueri: 'Nós eam iam vocáv-' 7. Aemilia: "Vósne eam iam vocáv-? Ego vÓs nón audiv-, nec Iulia

4. Iülia: 'Nónne vós mé vocáre 5. Pueri: "Certé té

vos auolv

Iülia venit, quia puerl eam vocáv-. 9. Pueri: 'Nónne tü nós vocáre audiv-, Iülia?" 10. Iulia: "Certé vós audiv-. Cur mé vocáv-?" 11. Sextus Márcum pulsáv- et ipse á MárcÓ et Titó 8.

ii deinde á Sextó Pulsát12. Titus:

"Ego et Márcus Sextum

pulsat_

_.

-. pulsáv-.nec pulsát nón

15.

Quintus:

ÍCu, tu pulsát- nón

nec nós deinde ab eó ab eó pulsát

Trte?"

16. Puella plórat, quia á pueró improbó pulsát17. Máter filiam interrogat: "Á quó pulsát18. Filia respondet: "Á pueró improbó pulsát19. Puellae plórant, quia á pueris improbis

-,-...

-.

-?" pulsátpulsát- -."

20. Máter firiiás intenogat: "Á quibus 2 1 . Filiae respondent: "Á pueris improbis pulsát 80

neque

-'

pulsáv-,

13. Quintus: 'Vósne Sextum 14. Titus: "Ego sólus

pulsát-

-?"

-.

EXERCITIA 7-9

Exercitium

CAP. XXI

7

[: sanguinem] in facié filii [= videt]. 2. Nón Sextus Má¡cum pulsávit. 3. Sextus, est quam bós, á duóbus pueris pulsátus est; neque enim Márcus sólus puerum validiórem potest. 4. Márcus et.,raiidior." _ cónátur: "sextus est puer 1. P_ater

=--

sine -.-qui.tam

5.

_

sé

est animal

--==-

quod-.--

gerit in fánte.

-aior

DOS

causa cónspicere

cruoi

pugná !" sordidam --et iliarn vestem

_ [- dum haec aguntur] Aemilia atrium intrat. l. Solum átrii sordidum est; máter _in soló cónspicit. i2. Aemilia: pedibus sordidis in mundó ambulávitl" 13. Iulius 'porcurn atrium intrávisse' _ t: dicl4 14. Aemilia: "Quid _?" Iülius: "Porcum intrávisse 15. Aemilia: " tu?" I0. 1

Exercitium 8 1. Quid Iülius in facié filii cónspicit?... 2. 3. 4. 5. 6. 7.

áió ais ait aliquis

cornü

6. Márcus tam sordidus est quam 7. Iülius iam satis audivit 8. Iülius: "Nóli mihi plüs dé illá 9. In cubiculó suó Márcus vestem -puerórum. püram induit: Márcus vesttmenta

dé' _

ain'

excüsare

indignus interim mütáre nárrare pónere porcus pugna

solum sordes

validus vincere

Num bós Márcum pulsávit? ... Cü¡ Márcus sólus Sextum vincere nón potest? ... Qui Sextum humr iacentem tenuérunt? ... Cür Iülius pugnam puerórum 'indignam' dicit? .,. Quó Iülius Márcum ire iubet? ... Quid agit Márcus in cubiculó suó? ...

8. Quis pueró novam vestem dat? ... 9. Quid Aemilia in soló cónspicit? ... 10. Quid tum ait Iülius? ... I L Cür Iulius filium suum 'porcum' appellat? ... 12. Tüne hác nocte bene dormivisti? ...

Léctió tertia (versus 79-149)

Exercitium

Lecno

ltt

9

Exempla: Dávus:

Dávus dicil

"Filius/adormivjl"'filium/amldormivisse' "Filii/ae dormivQru4l" 'filiós/ás I

est" 'filium vocátq¡q l esse' 'filiam vocátam | "Fili! vocát! lsoof" 'filiqr voc¡te! "Flliae vocátae | 'filiás vocátás 1. Iülius: "Márcus intrávit." Iulius 'Márc intr ' dicit. "Filius vocátus "Filiq vocát4

I

I

/. "is l pu8návit" "ea

"ii

l.

I ousnávérunt" l' "

|

"eae

I

"ego pugnávi"

2. Iulius: "Pueri in viá pugnávérunt et humr iacuérunt.'Iülius dicit 'puer_ in viá pugn_ et humi iac 3. Syra: "Iülia á lr,tarcO pulsata esr" Syra dicit -Uliá Márcó

I

A dicit

-,,1^ PU IJ-

4. Sextus: "Magistró párui." Sextus d-rcit '_ magistró pár_., 5. Sextus: 'Á magistró iaudátus sum." Sextus ' a -asistró laud ' dicit. 6. Oavus 'Quintus tótam noctem vigilávit nec hóram dormivit." Dár,us dicit 'Quint_ tótam noctem vigil nec hóram dorm 7. Márcus: "Ego bene dormivi, sed á Dávó excitátus sum." Márcus diñ '_ bene dorm_, sed a Dávó excit

8l

A: "is vocátus I est" "ea vocáta |

"ii

vocáti

"eae vocátae

.

I

sunt"

I

"ego vocátus/a sum

CAP.

XXI EXERCITIA IO-I

,_

A dicit

'eum vocatum 'eam vocátam 'eós vocátós 'eás vocatás 'sé vocátum/am

8 Iulia. "Á Syrá excitáta sum." Iülia dicit á Syrá 9. Aemilia: "Discipuri á magistró laudati sunt. 'a.i"iri, Ji.,t magistró laud 10' Iulius: "Márcus non ra"dátus, sed punitus est a magistró." Iürius dicit 'M31.-.- nón sed á magistró., . I 1. Aemilia: "Márcus putchre scrip'sit." iemilia rrrar.-.- putJtrrJ

I esse' I I

laud----,

I I

scrips_'

excit .¿,*ipr1 l a

pün

dicit.

12. Iülius: "Eae litterae nón á Márcó scriptae sunt." Iürius

litter_

nón á Márcó script 13. Iülius: "Márcus puer improbus

improb fu *Epistuli

14. Magister:

mea iu'n

'epistul.- su--

Exercitium

!l

1.

nurrergire parglre párqlisse

[3]

scriblere

Magister: "scribe

aud=--

3. Márcus: "Certé

v

esse.,

deciés. Márce!"Márcus, posrquam M M M M M M M

numer_: ,.NOn pa- , puer piger_ -, ego litterás numer . Nónne

dix

aud -quod

dix_.

4. Magister: .,Vós numirate iitterás,

[4.J audtlre

aud

nt.

At hl právé

numer

s.*i.ll.. qril";ii,r? Nó, "t

1,,

,,'e

'Certé.té.aud .'inquiunt, et postquam litterás .,Litterás : numer_ : decém súnt.,, ó. Magister-?rave num*_i ipii Ha aecics scribite!,, 7. Uterque puer M v u t¿ t¡ r..ibit. Titus; .,Iam tibi pár_-_.,, 8. Magister: 'Nón pár_, pueri pigerrimil euinquies tantum v

audivlisse

5. Titus et Sextus

numer

lse

fulisse

-T -rsti -it

..riptu et signáta est.,, Magister dicit

scripi etiign_

2. Magiste_r, postquam litterás rimel Noviés tantum M scrips quod ?"

scrip¡lisse

es

puer--

10

numer4ylrsse L¿.1

iam

dicit .e

fuii" I¡liu, .Márc_

'dicit.

-imus -istis -érunt

scrips

S.

fltus: 'At

qu-mque et quinque sunt decem: ergó deciés M , 10. Titus_et Sextus magistro quod bñ quinquiés _ 1

pai_,

scrips-=--,

nam bis quinquiés suni deciés. _l. Má¡cus véró magistró nOn pai_, quod noviés

12. Sed tamen Márcus dicit ,se magistro at magistrum právé 13. Magister discipulós verba suilón aud

tanhtm

scrips_.,, v scrips_.

et deciés v sc;ipq--, ¡r numer iu._- putat, sed Titus et Sexhrs omnra aud 14 Iülius: "Hodiene probus discipulus fu , Márce?,, 15. Márcus:_"Certé probus fu_. ñOs omnes proUi discipuli fu ---f-16. Iülius: "Id nón crédól Vós omnés discipuii improbi ñi ^ , 17. Iulius 'omnés discipulós improbós fu d;.it, ;;; Má.*, sólus im_ probus fu_. céteri probi fu .

aliquid crédere

dubitáre fallere falsum rnter lnentin-

multa nóbis olTlnla postquam

tabella vóbis

Exercitium 1l

l. Márcus in átrium

2. Márcus:

redit,

_=--

"Magister -

.-

vestem mütávit.

[:

-ultas rés]

recitávit, nesció quid."

nOs

docuit; primum

3. Márcus parentibus 'suam esse' dicit. 4. Tabella véró Sexti est, Márcus enim tabellás mütávit 5. Nón vérum, est id quod Márcus aicit:

sed

_6. Máter filió suó 7. Márcus patrem zuum -_¡ed 8. Iulius: "Falsa sunt ] 9. Márcus: "Omnia quae --

put.i

Oe

_-

pu",

verbis eius

pugnam. -.'*.

-.-'--'

nón potest. [: ornncs resj quae nárrávistil,, nárrávi, patér et máter, véra sunt!,,

_=--

82

I

EXERCITIA 12_14

Exercitium

CAP.

XXI

12

l. Quó it Márcus postquam

vestem m[távit? ... 2. Quem Márcus in átrió salütat? ... 3. Cür Aemilia filium suum laudat? ... 4. Num Márcus dicit'sé malum discipulum fuisse'? ... 5. Estne vérum id quod dicit Márcusf ... 6. Cür pueri magistrum recitantem nón audivérunt? ... 7. Cür tergum dolet Márcó? ... 8. Quómodo Márcus mátrem fallit? ... 9. Cuius est tabella quam Márcus ostendit? ... 10. 11. 12. 13. 14. 15.

Quis eás litterás pulcherrimás scflpsit? ... Quid Márcus dicit mátn? ... Num magister litterás Márci laudávit? ... Quid Márcus dicit dé céteris discipuhs? ... Iuliusne filió suo crédit? ... Cur Iülius Aemiliae interroganti nón respondet? ...

Léctió grammatica (versus I 5 0 -206)

Exercitium

Léctió grammatica

13

Exempla: Lydia trtstis doml sedélglinec Médum exspectalg2!. Tum Médus óstium pulsay!tr et intray!!. Lydia laeta amlcum saluñyil et ab eó salutata est. Iulius aduléscéns saepe Aemiliam salutabg! nec ab ea salutubntu.

tempus

l. Salutabslnón

tempus praeséns, sed quoque tempus est.

est:

praeteritum perfectum et imperfectum

salutaUü

2. Sedé!s!, exspectalg!, salutals!, salutabqtqnón est praeteritum per3.

fectum, sed _

Pulsayrt intray¿ salntay¡¿ nlna¡g_C&nón praeteritum imperfectum,

sed

est.

Exercitium

14

Áctivum 1. Infinitivus: praeséns: vocalre, perfectum: perfectum:

_l

praeséns : au dll re, perfectum:

_l

2. Persónae perfecti: singuláris: pers.

pers. I

-_,2

-_,3

Sing. 3. Pers. 4. Pers. 5. Pers.

I

-1, 2

-_.

Plur.

7 vocav_

1

Sing.

Plur.

paru_ paru-

paru paru paru

audlv_

10. Pers.

I

l.

I

Pers.2 12. Pers.3

_um

Sing.

_

audttus

vocat_

vocal

audtt

audll-

_

13. Participium perfecti: nóm. sing.: masc.

voc_, aud

, nentr.

voc

voc_, , aud

83

inf. -¡sse [1] vocav]isse l2l parulisse

ind.

esse.

_

áct.

[3] scrrpslisse [4] audlvlisse

.um esse; praeséns:

vocat_

vocdt

perfectum

plür.

-imus

4stis -érunl

pass.

lnf . atm/am/ós /ds /a vocdtlum esse

l4l audltlum

ind. sing. q,ts/a

Plür. audtt audtt

audtl aud , fEm.

sing.

l-t ¿ -lStI J -It

lll

Plür.

vocdt

plurális:

audlv aud: audtv

audlv aualy

Passivum 9. Infinitilus: praeséns: vocalrt, perfectum:

audflr4 perfectum:

_lrsse;

-_,3 -_;

paru-

vocdv

2 vocdv_ ,ocdv3 vocav ,ors,

Sing. vocdtus

praeséns; parélre,

lsse.

scrrps_ scrlps_ 7. Pers.2 scrtps_ scnps_ 8. Pers.3 scrrps_ scrlps_ 6. Pers.

_llsse,.

lsse, praeséns: s crtbl ere, perfectum:

I sum 2 es 3 est

esse

plür. ztTae

sumus estis

sunt

participium perfecti

lll

vocatlus -a -um

l4l audltlus -a -um

es s e

CAP. XXII

Cap.

XXII

Lectrc I

EXERCITIA I_4

CAPITVLVM ALTERVM ET VICESIMVM

Exercitium -eus

I-55)

Léctio prlma (versus

I

Ánulus ex auró factus = ánulus aur 2. Baculum é lignó factum : baculum lign 3. Caténa ex ferró facta: caténa ferr 4. Nummi ex auró facti: nummi aur 1.

-eulTl

5. Stilus fer¡eus - stilus 6. Póculum aureum: póculum 7. Forés ligneae: forés admittere anteá aurum cardó caténa cónstáre

custoolre extrá

faber feróx

2 1. Magna iánua

venunrur. 2. Sub foribus

3._ 4. 5. 6.

heus

iánitor sé

nrra lisnr rrn

I

duábus

quae

posteá

pnus quin (num) quis rnoifárc sTcut

tabel lárius

tandem

vincire

1n

es1

[:

óstiárius] dicitur serrms qui hominés advenientés in átrium Iánitor cum cane suó villam domini Canis, qui prope tam est quam lupus, caténá nón modo canés, sed etiam iánitórés vinciébantur. cónstat é multis ánulis ferreis qui coniunguntur. -__:r. Anulus Lydiae nón ex ferró, sed ex factus est.

_.

.-

^8. 9. Ánulus aureus

10. Iánua

é

_

magni

facta est 11. Servus qu1 epistulás fert 12. Tabellárius clámat: "

ITrnen

l-

_

est.[: ut] baculum Iulii appellátur.

iánitor!

aperis? Num

aliquisl hic est?'iánitor sureit et tabellárium

13.

t4. Tabellárius: "

admitte mé!

vállum. sed

15. Hostés nón sunl

[:

[:

Exercitium

vállum.

3

Ex quibus partibus cónstat iánua villae? ... 2. Quid scriptum est in limine? ... 3. Quis dicitur servus qui iánuam custódit? ... 4. Quid facit is qui villam intráre rult? ... 5. tlbi sedet iánitor? ... 6. Cür canis iánitóris caténá vincitur? ... 7. Ex quá máteriá caténa facta est? ... 8. Num ánulus Lydiae ex ferró factus est? ... 9. Utrum dürius est, lignumne an femrm? ... 10. Quis dicitur vir qui rés ferreás efficit? ... I l. Cur 'tabellárii' dicuntur servi qui epistulás ferunt? ... 12. Quómodo iánitor é somnó excitátur? ... 13. Cür tabellárius nón statim iánitóri respondet? ... 14. Quid huic tabellárió nómen est? ... 15. Unde Tlépolemus sé venire dicit? ... ló. Quid Iülius post meridiem agere solet? ... 1.

4

meridiem Iülius ambulá_ ire solet. 2. Postquam ambulávit, lavá it. 1. Post

3. Vesperi hominés

dormi

4. Máne amici ad villam veniunt dominum salütá

-eunt.

84

multa interrogat].

deinde] respondébó."

t6. Vulcánus est deus

Exercitium -tum -tü

é

7.

foris

inter

Exercitium

EXERCITIA 5_7

CAP.

5. Médus et Lydia in Graeciam eunt habitá 6. Hostés castra veniunt. 7. Tabellárius nón mittitur pecuniam postulá 8. Facile est vócem magistii audire:Vóx magirtti est facilis audi 9. Difficile est nómina barbara dicere: Nómina barbara difficilia sunt

oppugná

-

dic_.

10. Quae est dea pulcherrima?

Id difficile

sci_

est.

Léctió secunda (versus 56-121)

Exercitium 5

LCCTIO I I

fer_

l. Médus, qui rés Márci solet, hodié abest. 2. Itaque Márcus ad lüdum ambuláns rés suás ipse fer 3. Titus el Sextus semper rés suás ipsi 4. Titus: "Cür hr ipse rés tuás fer_ hodié, Márce?" 5. Márcus: "Ipse rés meás fer_, quia Médus abest; sed cür vós semper rés vestrás ipsi 6. Titus: "Nós rés nostrás ipsi quia in ipsó oppidó Tusculó habitámus, nón procul ab oppidó." 7. Márcus: "Venite mécum ac rés meás !" 8. Sextus: "Rés tuás fer nólumus. Ipse rés tuas Márce!" 9. Tabula, quae á Médó solet, htdi¿ á Márcó fer 10. Epistulae á tabelláriis fer

ler_.

fer_?'

fer_,

L Canis, qui

_:

tabellárium

stantem videt, dentés ostendit ac

"Rrrr..."

tabellárium vult, sed caténá feróci :" ! Canis té mordébit." 4. Tabellárius nón intrat, sed in limine 5. "Nólr canem tuum l" inouit6. In soló intra limen canis ferócis. _ 7. Tabellárius propius"st ad canem [: adire] audet; neque imágó canis neque canis verus eum 8. Canis caténam et.restem ¡abellárii dentibus 9. _ novum, quod Tlépolemus _ [: pauló ante] émit, á cane leróci

10. Tabellárius ex óstió nón potest, quia canis eum tenet. I l. Homó territus nec audet. 12. Canis eum locó sé movére nón 13. Iánitor virum territum "Hahahae! Quin intrás?" 14. Tlépolemus intráre cónátur, sed canis lrátus eum ex óstió 15. illum tuum] canem!" inquit tabelláriuslótó corpore

nec

_:

"Nóli

[:

_

16. Iánitor: t: putdre] mé canem solvisse!" 17. Iánitor catenam prehendit et canem á Tlépolemó 18. Tlépolemus: " mé rntráre! Nóli mé in imbrem pellere!" pe

Exercitium

ferimus fertis ferunt ferte!

ferri

fertur

feruntur

_,

2. Canis 3. lánitor eum dé cane

"Vinci

feró fers fert fer!

fer

_ fer_

Exercitium 6

ferre

7

l. Cür tabellárius in limine resistit? ... 2. Quae imágó in soló intrá limen vidétur? ... 3. Quae verba infrá imáginem scripta sunt? ... 4. Num Tlépolemus imágine canis terrétur? ... 5. Quid agit canis cum Tlépolemus ad eum accédit? ... 6. Cur canis excur¡éns caténá nón retinétur? ... 7. Cur tabellárius nón audet locó sé movére? ...

85

accédere

arbitrári cavére cédere

déridére forás

fo¡is f¡emere lste monere mordére

pallium prehendere prócédere recédere removére resrstere

retrnére rumpere scindere sinere solvere terrére tremere

XXII

CAP.

XXII

EXERCITIA 8_IO 8. Quómodo canis eum forás pellit? ... 9. Cur tremit Tlépolemus? ... 10. Cür tabellárius iánitóri pallium suum ostendit? ... 11. Quid tabellárius sécum fert? ... 12. Quis epistulam in átrium ad Iulium fert? ...

Léctíó granmatica

Léctió gramnratica (versus 122-1 35)

Exercitium

8

Exempla: Do¡ninus cottdié ambulattlryit. Vóx tab supinum t suplnum ll |

l.

Exercitium thema -atis z terminátió -ónis/ thema praesentis

[-]

[-]

thema supinl [=]

lnllntüvus: praes. act.: -re/-ere perf. áct.: -lsse

perf.

llarit dffi cil í s audf¡1;

es t.

Audrtlti quoque esr. 2. Supinum alterum in =_ désinit, alterum in--= 3. Supinum in =ulrr désinéns pónitur apud verba , vettire. ntittere, cét. 4. Alterum supinum, quod in =¿z désinit, apud adiectiva et dl: fcilis et pauca alia pónitur.

=unl

thema perfecti

e

Ambulatlum

pass.: = amáre ódi () amó óderam (, anlábam

meminisse ++ oblttus esse

memini