Cuento de El Zorro y La Huallata

CUENTO DE EL ZORRO Y LA HUALLATA ATUQMANTAWAN WALLATAMANTAWAN (Hawari) Huk p'unchawsi wallata irqinkuna chupaykusqa quc

Views 164 Downloads 81 File size 160KB

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Recommend stories

Citation preview

CUENTO DE EL ZORRO Y LA HUALLATA ATUQMANTAWAN WALLATAMANTAWAN (Hawari)

Huk p'unchawsi wallata irqinkuna chupaykusqa qucha patapi puriykachaq kasqa. Mama atuqtaqsi, wallatata irqinkunatawan munapayaspa qhawasqa. Chaymantas, mama wallataman chimpaykuspa, kayhinata rimapayaykun: _Mamay wallata, ¡Ama hinachu kay!. Willariway. ¿Imaraykutaq wawachaykikunaq chakin munay pukaniraq?. Wallatataq, pay tukusqallaña, atuqta nin: _Wawachaykunaq pukaniraq chakichankunaqa, pari hallp'api, thullpa ukhupi wathiyasqaraykun. Qampis uñachaykikunata, munay chakichayuq kanankupaq wathiyarquy; t’uqyaqtintaq: ¡ay!, ¡ay!, ¡ay! nispa ninki. Atuqqa kusisqas: chhiqachá nispa wasinman, phawaylla kutin. Hinas uñankunata, pari hallp'a thullpa ukhupi wathiyarqun, t’uqyaqta uyarispataq _¡ay!, ¡ay!, ¡ay! nispa nisqa. Hinas, h u r n uma n t a u ñ a n k u n a t a y a n a l l a t a ñ a h u r q u s q a ; mancharikuymantas atuqqa qhaparin hinamanta nin _¡Maypitaq chay wallatari! nispa qucha patata utqalla purin. Wallataqa atuqta rikuspas qucha chawpiman waykuytakusqa. Hinas atuqqa wallatata hap'iyta munaspa unuta upyayta qallarin, sinchi muqch'isqanmantas wañuyninta tarin. Kayhinatas wallataqa, atuqta q'uqaykusqa.

CUENTO DE EL ZORRO Y LA HUALLATA TRADUCIDO EN CASTELLANO EL ZORRO Y LA HUALLATA

(Cuento)Cierto día, una huallata seguida por sus polluelos caminaba orgullosa por la orilla de una laguna. La mamá zorra admirada, observaba la belleza de la huallata y sus polluelos desde lejos. Acercándose a la mamá huallata le conversó de la siguiente manera: _Señora huallata, por favor, dígame ¿Porqué las patitas de sus pollitos son tan coloraditas? La huallata llena de orgullo respondió: _Las patitas de mis hijitos son tan coloraditas porque yo las he tostado en ceniza y fuego dentro de un horno. Tú también hornea a tus hijos, para que sus piececitos sean coloraditos. Cuando escuches que revientan vas a decir: ¡ay!, ¡ay!, ¡ay! La zorra creyendo que era cierto regresó corriendo a su casa y horneó a sus cachorros y cuando el fuego crepitaba, ella decía_¡ay!, ¡ay!, ¡ay!, tal como había sido instruida por la huallata. Pero al sacarlas del horno los cachorritos se encontraban completamente chamuscados; la zorra lanzó un alarido de susto e inmediatamente se echó a buscar a la huallata, diciendo: _¿Dónde está esa huallata? Y corrió hacia la laguna en su búsqueda. La huallata al verla se fue al centro de la laguna. La zorra queriendo atrapar a la huallata comenzó a beber el agua de la laguna y de tanta boconada de agua murió. Así, de esta manera, la huallata se burló de la mamá zorra.

CUENTOS EN QUECHUA Y TRADUCIDO EN CASTELLANO HUKUCHAMANTAWAN ANKAMANTAWAN (Hawari) Huk p'unchawsi, anka tutamanta huk urqupi huk’uchawan taripanakunku. Ankas huk'uchata tapurisqa: _¿Imatataq rurachkanki? nispa. Huk'uchataqsi kayhinata kutichin: _Ñuqaqa wawaykunapaqmi mikhunata apachkani. Hinaspas ankaqa huk’uchata nisqa: _¡Yarqasqam kani!, Mikhusqaykim. Huk’uchataqsi, mancharisqa kayhinata kutichin: _Amapuni, ñuqata mikhuwaychu, wawaykunata qusqayki. Ankaqa, _¡Chhiqachá! sunqun ukhullapi nisqa. Chayqa kusisqa, mana payta mikhusqachu. Hukuchaqa, qunqayllamantas, ankata kayhinata niykun: _Haku purisun, wawaykunata, qumusayki. Hina ankataqa purichin. Chaymantas, huk’uchaqa, qunqayllamanta, huk tu'quman waykuyt'akun, hinas ankaqa nin: _¡Wawantachá quwanqa!. Chaymanta, kusisqa, huk'uchata wawankunantinta suyasqa. Manas huk'uchaqa rikhurimunchu, qhipa karu t'uquntas lluqsirqapusqa. Ankaqa, t'uquq siminpis suyaykuchkan. Mana huk'ucha rikhurimuqtintaq ankaqa nin: _Paytachari mikhuyman karqa nispa; _maypipis tarillasaqpunim ñuqata yanqhalla q'utuykuwan: _wawayta qusayki nispa. Chayta nispas hanaq pachaman ankaqa phawarikun.

TRADUCIDO EN LENGUA CASTELLANA EL RATÓN Y EL ÁGUILA (Cuento) Dicen que un día, muy de madrugada, en la cumbre de un cerro un águila se encontró con un ratón. Y dicen que el águila preguntó al ratón: _¿Qué estás haciendo? Y el ratón le respondió así: _Yo estoy llevando comida para mis hijos. El águila le dijo: _¡Estoy hambriento! Te voy a comer. El ratón muy asustado le dijo: _Por favor no me comas, te daré a mis hijos. El águila, creyendo que era cierto, dejó libre al ratón. De pronto, el ratón, le dice al águila: _Vamos te daré a mis hijos. De esta manera, hizo el ratón que el águila caminara junto a él. De repente el ratón, se metió a un hueco y el águila se dijo: _¡Me dará a sus hijos!. Y muy contento se puso a esperar al ratón. Dicen que el ratón no apareció, ya que éste logró, escapar del águila saliéndose por otro hueco. Al ver que el ratón no aparecía el águila molesta dijo: _Debí haberme comido al ratón, pero en algún lugar lo encontraré y de todas maneras me lo comeré; a mí nadie me engaña. Prometiéndose esto, el águila voló al cielo

WINCHUSWAN MACHAQWAY (Willakuy)

Qunchuukushchaw Qullanan Pinkush nishqan allaapa uunayna markachaw kawayaanaq ishkay allaapa kuyanaquq yanakikuna, winchuswan machaqway, paykuna kashqan mikuyllata ishkan mikuyaq, kasqan qatallawan quñuukuyaq hina kikinkunapura taapanakuyaq. Hukpin hunaq Musna mayuman yakuta ashir aywaykaayaptin, winshnusqa mana hamay yachaynin kayninwan paarir uqraqakuykurqan hacha hacha rurinchaw. Machaqway ullpanashqa yanakinta ashir churakaanaq. Winchuspis hina chaynaw ruranana. Ashinakuyaanaq rara waripampachaw, chawpi waripampachaw, hawa waripampachawpis; kuntunqachaw, pumatsakachaw, marka markachaw, tarinakuyaqtsu. Winchus tapukuq chawinpiqwan waripa awkinninkunata, pipis imatapis musyaqtsu. Ampichaw aywaykaptinna machaqwayqa Musna mayu kuchullanlla ashita churapukarqa, yaku huk markakunapa aywaqta qatir allaapa karupakurinaq mana makushllapa hachamarkaman chaarinah, tsaychaw rikanah arashkunata, asillukunata, hawarkunata, hina hatusaq qirukunata kuyay yanaqinta tarirqantsu. Tsaynam mama qucha patak markachaw ashiita churapukarqan mama quchawaman ayway yakuta qatir aywarqan tsaychaw rikanaq hatusaq tapsayuq pishqukunata tukuy tukuy challwakunata, tsaychawpis yananqinta tarinaqtsu utishqana allaapa achachapakushqana hallqaman aywakuykunaq yurah hirkapapis yana hirkapapis, tsaynaw Kunchukusman chaarinaq. Kawish hatun uchukuchu yanaqinpa purunkunata taririrna ullpaakurkunaq ¿Piraq yanaqillaa winchusta mikukurqun, ninaq. Tsaynaw naninpa aywakurkan allaapa ashiwan utishqa hina llakikushqa. Inti hiqar aywaraykaptinna Qullana Pinkush markaman chaarinaq huk awkis qiru hananchaw ullpanashqa wakakuykaqta rikaarinaq yanaqllanta imanir waqanki nir tapunaq –Chakiitam pakirquu- nir winchus yaskinaq. Machaqway kushishqa tikrarinaq yanaqinta tarirkur. Amana llakikuytsu, waqaynapistsu apamuu, hacha markapita mama qucha pataq markapitawan hallqa marka hanpikunatam, tsaykunawan hanpishqayki. Tsaypita patsa kushi kushi kuyaylla markankunachaw kawakuyan. Qillqaq: Margoth Huerta Araujo

EL PICAFLOR Y LA CULEBRA (Cuento) En un pueblo muy antiguo de los Qullana Pinkush en Conchucos vivían dos buenos amigos, el picaflor y la culebra, ellos compartían comida, abrigo y se cuidaban. Cierto día cuando se dirigían en busca de agua al río Mosna, el picaflor muy inquieto volando se perdió por el bosque. La culebra triste y preocupado empezó buscar a su amigo, y el picaflor hacia lo mismo. Se buscaban en Huaripampa Alto, Huaripampa Centro, Huaripampa Bajo, en Chavín, en Contonga, en Pomachaca, en Marka Marka y no se encontraban. El picaflor preguntaba a los ancianos de Chavín y Huari y nadie sabía nada. Cuando ya la noche se acercaba la culebra decidió buscar por toda la orilla del río Mosna, se fue alejando más y más siguiendo al agua que se iba por otros pueblos y sin darse cuenta llegó a la selva. Ahí vio caimanes, monos, jaguares, y grandes árboles. Su búsqueda fue en vano, no encontró a su amigo. Entonces decidió buscarle en la costa. Se fue siguiendo al agua que llegaba al mar. Ahí vio pájaros con pico largo, focas, ballenas y muchos peces. También ahí su búsqueda fue en vano, no encontró a su amigo. Cansado y con mucho calor se dirigió a la sierra, caminó por la cordillera blanca y negra y llegó a los Conchucos. En el túnel de Cahuish encontró plumas de su amigo picaflor y se puso triste. Decía -¿Quién se habrá comido a mi amigo picaflor?- así siguió su camino triste y cansado de tanto buscar. Cuando ya el sol se ocultaba llegó al pueblo de los Qullana Pinkush y en un árbol viejo vio a su amigo que estaba triste muy triste y llorando, y le dijo ¿Porque lloras? El picaflor le contesto -me he roto mi pie- y la culebra alegre porque había encontrado a su amigo le dijoya no estés triste ni llores yo te curaré, aquí traigo comida y medicina de la Selva, Costa y Sierra. Desde esa vez vivieron juntos y felices en su pueblo querido.