Aymara

CURSO DE IDIOMA AIMARA L2 NIVEL BASICO SUTI: CARLA JULIETA FLORES RIOS Uru: 18 de septiembre de 2017 MA TÀQA Aymara m

Views 1,435 Downloads 160 File size 2MB

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Recommend stories

Citation preview

CURSO DE IDIOMA AIMARA L2 NIVEL BASICO

SUTI: CARLA JULIETA FLORES RIOS Uru: 18 de septiembre de 2017

MA TÀQA Aymara marka

UTJIRINAKA UÑTÀSIPXAÑANI AYMARA MARKA AYMARA ARU AYMARA QILLCA

UÑTÀSIPXAÑANI

Oruro

Nayaxa Grisel Flores satathw a

markankirithw a Embol irnaqtha

Askijaypukipana masinaka Askijaypukipanaya

Askijaypukipanaya

yatichiri

yatichiri

kamisa

Nayana sutijaxa juan martinez satathwa

Nayana sutijaxa Carla flores satathwa

AYMARA MARKA

UTJIRINAKA UÑT`ASIPXAÑANI AYMARA MARKA AYMARA ARU

AYMARA QILLQA

UTJIRINAKA

Askijaypukipanaya

Askijaypukipana masinaka

kullaka

2.-Nayaxa Pedro Ali satathwa 3.-Jumasti

1.KAMSATATASA

4.-Nayaxa Carla Flores satathwa

6.-Nayaxa Sergio Ponce Satathwa 7.-kawkinkiritasa 10.- La Paz markankirithwa

12.- Viacha markankirithwa 14.-Mi Teleferico ukama irnaqtha 15.- jumasti kullaka carla

5.- kamsatatasa 8.- el alto markankirithwa 9.-jumasti

11.- kawkinkiritasa jilata Pedro 13.- kauwkinsa irnaqta 16.- egpp ukama irnaqtha

17.- kawkinkiritasa jilata Sergio

18.- ukhamaraki Mi Teleferico ukama irnaqtha

Qharurkamaya kullaka Qharurkama masinaka Qhar urka ma masi naka

AYMARA URU COSMOVISION AYMARA

Cosmovisión Aymara La cosmovisión Aymara cuenta religiosamente su mundo en tres dimensiones: sus conecciones sociales, sus conecciones con divinidades y antepasados, sus relaciones con la naturaleza. La gente Aymara, tiene la vision y eficacia de observar fielmente los ritos, fiestas y costumbres. La comunidad sostiene ritualmente el proceso del cosmos, la prosperidad. la reproducción permanente de los animales, la perpetuidad de la agricultura, la vegetación y la transición del jallupacha (época de la lluvia), juyphipacha (época de invierno) y el awtipacha (la sequía acompañada por el viento polvo de la tierra). Jallalla. El Aymara concibe su habitat como el medio andino que dio origen y b i e n e s t a r a l a comunidad. Para él existe una sola realidad conformada por dos ámbitos: el medio natural yel mundo sobrenatural. La cosmovisión Aymara se formó en diferentes épocas pasadas yrefleja los grandes cambios de su historia. Es una visión religiosa que sacraliza la naturalezay legitima la posición del hombre sobre ella. Así es como hoy denominan Costumb re a losritos religiosos basados en sus antepasados y Religión a los rituales y símbolos de origencristiano.La parte más antigua (costumbres) es la dirigida a los Achachillas o Mallkus , que son losespíritus de las montañas nevadas que circundan sus pueblos, a la Pachamama ,y a l a serpiente Amaru , vinculada a la subsistencia por las aguas, ríos y canales de irrigación de las tierras agrícolas (3.000 a 2.000 m. de altura).E l s i s t e m a d e c r e e n c i a s A y m a r a e s u n c i c l o r i t u a l s i n c r é t i c o , e n e l c u a l c o e x i s t e n y s e integran dos componentes: el prehispánico, o sistema de creencias indígenas, anterior a lal l e g a d a d e l o s c o n q u i s t a d o r e s , y l a r e l i g i o s i d a d p o s t h i s p á n i c a q u e i n t r o d u c e l a r e l i g i ó n católica. El culto Aymara, sin embargo, es uno solo. Es un culto anual que se desarrolla al ritmo de las estaciones Departamento de La Paz El departamento de La Paz, creado el 23de enero de 1826 durante el gobierno delMariscal Antonio José de Sucre, estásituado al Oeste de la República deBolivia. Limita al Norte con eldepartamento de Pando, al Sud con eldepartamento de Oruro, al Este con losdepartamentos de Cochabamba y Beni yal Oeste con la República del Perú y laRepública de Chile. En la zona altiplánica que abarca esteDepartamento, se desarrollaron culturasque datan de hasta 60.000 años A.C.como la Vicachanense, y otras queremontándose a 1.200 años A.C. alcanzaron gran influencia debido a su avanzadaorganización socio-económica, como la hiripa, la Wancarani y particularmente la Tiwanacota,caracterizada como el primer imperio andino, en cuyos dominios se construyó la primeraciudad planificada de la región: TiwanacuEn los últimos años, como consecuencia de las importantes migraciones del campo hacia laciudad, se conforma, con perfiles socio-económicos particulares, la ciudad de El Alto, en lameseta altiplánica colindante al Oeste de la quebrada paceña.La atracción ejercida por la conurbación La Paz - El Alto, ha sido de tal magnitud, queprácticamente no se presentan en el Departamento, otros conglomerados que compitancomo polos de desarrollo urbano. La ciudad de Viacha, con casi 20 mil habitantes, pertenecea su área de influencia.

COSTUMBRES

AYMARA URU NAYA

JUMA

JUPA

J I W A S A

PA T`AQA SARNAQAWISA

UTJIRANAKA KULLANAKARU JILATANAKARU KATUQAÑANI YANAKA UÑT`AÑANI JANCHI SUTINAKA UÑT`AÑANI USUNAKA UÑTASA ARUSKIPAÑANI QHIPT`ATA QHANANCHAÑANI MANQ`AÑANAQA MALLT`AÑANI APTHAPI WAKICHAYAÑANI

KULLANAKARU JILATANAKARU KATUQAÑANI SARTIRI

2.-Askijaypukipanaya jilata 3.-qunt`asimaya

4.-¿ Kunasa wakisi? 6.-kunasa sutimaxa 8.- akaxa

KATUQIRI

1.- Askijaypukipana jilata

5.-Credencial mayisiriwa jutha 7.-juan martinez satathwa

10.-Janiwa kunakisa

9.-Walikiwa yuspagara

Jikisinkama jilata

Jikisinkamay a jilata

YANAKA UÑT`AÑANI

Aka pankaxa khitinkisa

Uka pankaxa nayankiwa

Aka qillqañaxa jupankiwa

Janiwa uka qillqañaxa jupankkiti, jiwasankiti

Aka pankaxa jumankiti

Jisa uka pankaxa nayankiwa

Aka pankaxa jumankiti

Janiwa uka pankaxa nayankkiti, jupankiwa

JANCHI SUTINAKA UÑT`AÑANI

ÑAKUTA

P`IQI

PARA JINCHU NASA

NAYRA LAKA KALLACHI KURURU

QUNQURI

KAYU

AKAXA KUNASA

CHARA

KAYU MUQU

UKAJA P`IQIWA

USUNAKA KAMISAQI KULLAKA

Kunasa ustama?

qullastati

Janiwa walikhiti kullaka

Pìqiwa usutu

Jisa, qullasthawa. Aka qullampiwa qullastha

Kuna kullasa Q`uwawa

Ukaxa umañati

uñjasitawa

Jisa ukaxa umañawa

jikisiñkamaya

UÑTASA ARUSKIPAÑANI Nayaja thuqhuskthwa

Jupaxa jalaskiwa

Kunsa luraskta

Jupaxa Kunsa luraski

Janiwa jayllkiti, jalaskiwa jaylliskiti

QHIPT`ATA QHANANCHAÑANI

Kunatsa qhipt`anta Awtuwa jani utjkiti

kullaka Carla, kunatsa qhipt`anta

Linea amarilla sayt`i

MANQ`AÑANAQA MALLT`AÑANI

Sisku, k`allk`ulimon waxt`ama

Wawa, ch`aphaqa junt`uma waxt`ama

Mama, muxsa uma waxt`a ma

Kullaka jutama, jaxu wallaqi waxt`ama

Kullaka, suma manq`a waxt`ama

APTHAPI WAKICHAYAÑANI

Kunsa apanta

Nayaxa coca cola wayuntha

Nayaxa jugo apantha

KIMSA TÀQA SUTI MAYJT`AYIRINAKA

UTJIRINAKA JAKHUNAKA QULLQI MAYT`ASIÑANI SAMINAKA YANAKAXA QAWQCH`ASA YANAKANA UÑTAPA MACHAQA, MURQU, THANTA YANAKA JATHI, PHISNA, WALJA, JUK`A YANAKA

JAKHUNAKA

Jumaxa qawqha maranitasa ?

Nayaxa kimsa tunka maranithwa

Jupaxa tunka mayani maraniwa Jupaxa qawqha maranisa ?

Jisa Jilatanitati?

Tatajaxa paqallqu tunka payani maraniwa

Tatamaxa qawqha maranisa

QULLQI MAYT`ASIÑANI

Kullaka, maya achikt`asima

Qullqi mayt`asiñani

Kunacha kullaka?

Iyawa kullaka, qawqhsa munta?

Phisqha tunka bolivianoki muntha makiwa churxama

Walikiwa kullaka, akaxa

Yuspagara. Kullaka jikisiñkama Jikisiñkamaya kullaka

SAMINAKA

WILA

CHU`XÑA

ARUNI

UQI

JANQ´U

CHI´IYARA

LARAMA

CHU`UMPI

NAYAXA ARUNI VESTIDONITHWA

NAYAXA LARAMA VESTIDONITHWA

YANAKAXA QAWQCH`ASA

JACH`A

TANTIYU

JISK´A

MACHAQA, MURQU, THANTA YANAKA

MURQU MACHACA

THANTHA

PUSI TUNKA JIWASKAMA ARUSKIPAÑANI JAKAWISATA JISKHT`ASIPXAÑANI

KULLAKA

KUNACHA

NAYRA MARAXA KAWKHANSA IRNAQAYATA

NAYRA MARAXA TARIJA MARKANA IRNAQTHA

JICHHAXA KAWKHANSA IRNAQTHA

MARANXA KAWKHANSA IRNAQATA

JICHHAXA LA PAZ MARKANA IRNAQTHA

MARAXA KAWKHANSA IRNAQATA MARANXA PACHPA MARKANA IRNAQA